درستکاری؛ عامل اصلی رشد صنعتی

میشل فوکو روزگاری نوشته بود اندازه و شعاع فعالیت هر بازرگان را میزان اعتمادی که برای خود تامین کرده تعیین می‌کند. این سخن فوکو بعدها در مقوله تجارت بسیار کارآمد شد و به مرز تعیین شعاع فعالیت بازرگانی کشورها نیز تعمیم پیدا کرد. در دنیای امروز که شتاب دادوستد آنی و لحظه‌ای شده و نیز شتاب تجارت بسیار فراتر از دوره‌های پیشین است، بدون اعتماد طرف‌های تجاری کاری از پیش نمی‌برد. همانطور که یک بازرگان اگر نتواند اعتماد همکارانش را به دست آورد از بازار خارج می‌شود، یک بنگاه و نیز یک کشور برای خود باید اعتماد‌سازی کنند. سرچشمه اعتمادسازی اما این است که یک کشور یا یک بنگاه درستکار باشد. شاید پیش از این درستکار بودن یک صفت شخصی به حساب می‌آمد اما اکنون یک شاخص مهم در تجارت و فعالیت‌های صنعتی‌شده و اندازه‌گیری می‌شود. درستکاری در فعالیت‌های صنعتی که فرآیندهای بلندی دارند یک‌ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. نمایندگان بخش خصوصی در نشست نوزدهم کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران به بررسی ابعاد مفهوم درستکاری تجاری
(Business Integrity) پرداخته و از ضرورت معرفی، ترویج و نهادینه‌سازی آن به روش‌های مختلف با استفاده از تجربه جهانی در فضای کسب‌وکار کشور شدند.
نوزدهمین جلسه کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران عمدتا به بحث در مورد مساله درستکاری تجاری گذشت؛ از جمله دشواری وارد کردن این مفهوم به عرصه عمل در ایران که مباحث اخلاقی در آن غیرعملی و نصیحت‌گونه است. در این نشست با نگاهی به تاریخ مباحث مربوط به درستکاری تجاری، تلاش شد راهکارهایی برای استفاده از ظرفیت اتاق تهران برای معرفی و نهادینه کردن این مفهوم ارائه شود. همچنین مهمان این جلسه از تجربه‌ای مشابه در سازمان بورس گزارشی ارائه کرد و در پایان نیز مروری بر قانون جدید شفافیت قوای سه‌گانه صورت گرفت.
رییس کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران در ابتدای این جلسه با اشاره به برگزاری همایش سالانه مبارزه با فساد در اتاق تهران و نزدیک شدن به زمان آن، تاکید کرد که در دهمین دوره این همایش که آذرماه سال‌جاری برگزار خواهد شد، کلیدواژه «درستکاری تجاری» به عنوان یک‌محور مهم در نظر گرفته می‌شود.
به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، حسن فروزان‌فرد افزود: ما در این زمینه دست خالی نیستیم و برخی اعضای اتاق، پیش از این نیز به این نتیجه رسیده بودند به شکل شخصی و درونی باید به مساله درستکاری تجاری بپردازیم. پرداختن به موضوع درستکاری تجاری همواره حائز‌اهمیت است، اما در جامعه امروز عواملی وجود دارند که ما را به دور شدن از آن تحریک می‌کنند. این بحث اهمیتی دوچندان دارد‌.
او ادامه داد: ما در جامعه‌ای به‌شدت کوتاه‌مدت زندگی می‌کنیم و درستکاری (integrity) نیز ابدا مفهومی نیست که در کوتاه‌مدت قابل دسترس باشد. در جامعه‌ای که نهادهای آن و مناسبات سیاسی بین ارکان جامعه به شکل بلندمدت تعریف شده وضعیت متفاوت است.‌ فروزان‌فرد تاکید کرد: در جامعه‌ای مانند امروز ایران که همه کلان‌روندها، جابه‌جایی افراد و نحوه حکمرانی همه کوتاه‌مدت است و آنچه امروز هست ممکن است فردا نباشد، پای درستکاری ایستادن بسیار دشوار است‌ اما به نظر تنها راه باقیمانده این است که یک عده پای این مفهوم بایستند و نه به عنوان حرف تزئینی بلکه به‌مثابه راهی برای اصلاح به آن پایبند بمانند.
رییس کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق تهران گفت: من نگران این هستم که مسوولیت اجتماعی به عنوان جایگزین integrity تبدیل شود. گرچه مسوولیت اجتماعی نیز مفهومی مهم است اما به هیچ‌وجه جایگزینی برای درستکاری اجتماعی نیست. حسن فروزان‌فرد نهادینه کردن این مفهوم را ضروری، تاثیر آن را بسیار عمیق و این کار را وظیفه‌ای برای اتاق بازرگانی دانست و اظهار کرد: بسیاری از شرکت‌های عضو اتاق تهران، بخش شرکت‌های سهامی خاص در قانون تجارت صدساله را شاید نخوانده باشند و اصلا با رابطه میان کار خود و قانون آشنا نیستند‌. پس ‌کاری دشوار در پیش است و باید از راه‌های متنوع برای دعوت فعالان بخش خصوصی برای بلند کردن و نگه داشتن این پرچم استفاده کنیم.
نیازمند اعتماد هستیم
امین صدنژاد، نایب‌رییس این کمیسیون نیز در ادامه با بیان اینکه دچار فقر گفتمانی هستیم و با این شرایط نمی‌توانیم سخن از مدل‌سازی به میان آوریم، گفت: در جلسه‌ همین دوماه پیش درباره شرکت‌های کوچک و متوسط گفته شد که آنچه در این بنگاه‌ها میان مشتری و صاحب کسب‌وکار جابه‌جا می‌شود اعتماد است و باید اعتماد را ایجاد و تبلیغ و ترویج کرد. بحث درستکاری یا integrity ناظر به بخش خصوصی زندگی یا بخش‌هایی که چشم قانون به آنها بسته است.
حسن فروزان‌فرد نیز با این توضیح که مزیت اتاق بازرگانی دسترسی به فعالان اقتصادی و شرکت‌های برجسته است، توضیح داد: منطقی نیست که بنشینیم و منتظر باشیم تا جامعه تکان بخورد. اتاق بازرگانی می‌تواند از جایگاهی که دارد، این مساله را به اجتماع منتقل کند.
او تصریح کرد: هنگامی که حاکمیت این دست مسائل را به جامعه منتقل می‌کند جامعه را نسبت به این پیام‌ها بدبین می‌شود. مضاف بر اینکه همان کسی که حامل این پیغام‌ها بوده است، خود بزرگ‌ترین خطاها را مرتکب شده و گوش شنوایی برای حرف‌هایش باقی نمانده است.
ترویج درستکاری و اخلاق در اقتصاد
در بخش دیگری از این جلسه، محمدرضا عربی، رییس اسبق مرکز پژوهش‌های سازمان بورس با اشاره به اینکه مساله درستکاری دارای ابعاد مختلفی از حکمرانی گرفته تا دیوان‌سالاری و خانواده و … است، گفت: مساله درستکاری در حوزه تجارت از شرکت‌های بزرگ آغاز شد و اکنون همه بخش‌های تجاری را مدنظر دارد. اصل مساله هم اعتماد است. در گذشته که روابط محلی بود، مورد اعتماد بودن در بازار یک سرمایه بزرگ محسوب می‌شد. امروز دیگر شرایط گذشته برقرار نیست و نمی‌شود به اعتماد محلی تکیه کرد‌‌. در نتیجه در جهان به این نتیجه رسیدند که برای رسیدن به درستی و اعتماد کدهای مختلفی تعریف و اجرا کنند‌.
او ادامه داد: احتمالا حرف اخلاقی از زبان یک تاجر و صاحب کسب‌وکار خریدار نداشته باشد. در نتیجه کار ما تعریف چارچوبی برای خودمان و همکاران‌مان است که این مفهوم را در عمل پیش ببریم و حتی جا دارد برای رعایت آن پاداش مادی و معنوی در نظر بگیریم.
عربی مثالی زد و گفت: در بازار سرمایه در پی این هستیم که شرکت‌ها را براساس مجموعه‌ای از کدها دسته‌بندی کنیم و برای نمونه بگوییم که این شرکت در راستای همسان‌سازی زن و مرد چه امتیازی دریافت می‌کند یا چه میزان تنوع قومیتی دارد. شاید بهتر باشد در اتاق نیز یک کلاسه‌بندی به این شکل انجام شود. قدم بزرگ‌تری که اتاق می‌تواند انجام دهد این است که با استفاده از قدرت چانه‌زنی خود این گفتمان را به دولت منتقل کند.
وی پیشنهاد کرد: باید این حس را تقویت کرد که آدم درستکار دیده می‌شود، برای نمونه می‌توان جایزه رعایت اخلاق تعریف کرد. این کاری ملی و ارزشمند است که سطح کار ما را در جهان نیز بالا می‌برد. سیدمرتضی حاجی‌آقامیری، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با بیان اینکه شاید رعایت درستکاری در بدو امر دستاوری نداشته باشد اما عدم رعایت آن حتما خسارات سنگینی در بر دارد، به بیان نمونه‌ای عملی از آن پرداخت و گفت: در سال‌های دهه ۱۳۸۰ مرکز ملی فرش در پی ایجاد بازارهای جدید برای فرش ایران بود و به سراغ چین رفت. اتفاقا تسهیلاتی هم برای حضور در بازار چین ایجاد شد اما بدکرداری برخی فعالان اقتصادی چنان ضربه‌ای به اعتماد زد که آن بازار از دست رفت.
در این نشست مصطفی رنجبر، کارشناس کمیسیون مقاله‌ای در مورد مفهوم درستکاری ارائه کرد و همچنین گزارشی از قانون شفافیت قوای سه‌گانه که به تازگی به تصویب رسیده است، نیز ارائه شد.
به نظر می‌رسد کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق بازرگانی تهران در مسیر درستی حرکت می‌کند و از توانایی‌های اتاق بازرگانی برای ترویج مفاهیم اقتصاد مدرن استفاده شایسته‌ای می‌کند. دیگر کمیسیون‌های اتاق بازرگانی با الگوگرفتن از این کمیسیون باید مفاهیم برجسته کسب‌وکار امروز در دنیار را در اقتصاد ترویج دهند. واقعیت این است اگر بازرگانان ایرانی بتوانند الزام‌های درستکار بودن را برای خود و نیز همکاران و از همه مهم‌تر برای دولت تبیین کنند، گام بلندی برداشته
خواهد شد.