30 - 10 - 2019
دانشگاهی با کارکرد صفر
گروه جامعه – ایران اکنون در جهان بیشترین تعداد تحصیلکردگان بیکار را دارد و از این حیث مقام اول را کسب کرده است. ایده دهه هفتادی «بیکار با سواد بهتر از بیکار بی‌سواد است» حالا در دهه ۹۰ اصلی‌ترین معضل کشور شده است. دانشگاه‌های بی‌کیفیت، فارغالتحصیلان کارشناس، ارشد و دکترای بیکار اما مدعی تولید می‌کند که جایشان هیچ‌جا نیست اما همه جا هستند! تب تند مدرک‌گرایی از سوی جامعه و مدرک‌دهی از سوی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور موجب شده تا ایران پنج برابر پیشرفته‌ترین کشورهای جهان دانشگاه داشته باشد.
همین روند منجر به آن شد که در ماراتنی نفسگیر کارشناس، کارشناس ارشد و دکترای بیکار از تولیدات جدی کشور باشد. هر چند برخی از صاحب‌نظران بر این باورند که به تعویق انداختن بیکاری یکی از دلایلی است که تب تند مدرک گرفتن را در جامعه تشدید کرده است. افراد بیکار دارای تحصیلات عالیه اما در کنار آنکه از ساختار بیمار آموزش و آموزش عالی در کشورمان حکایت دارند می‌توانند خود ساختار تازه‌ای از آسیب‌ها را در حوزه فردی و اجتماعی رقم بزنند به ویژه اینکه به لحاظ جامعه‌شناختی، تحصیلات یکی از عوامل بروز نابرابری اجتماعی است که روی تداوم و تعمیق نابرابری‌ها
تاثیر می‌گذارد.
هر روز با جوانانی مواجه می‌شویم که در تلاشند مدرک تحصیلی‌شان را ارتقا دهند و در برابر شکل‌گیری و طرح این نیاز، آموزش عالی کشور با رشد بی‌سابقه‌ای این روند را دامن می‌زند. توسعه کمی آموزش عالی بی‌توجه به کیفی‌سازی و اقناع افکار عمومی برای کاستن از تب مدرک‌گرایی و مدرک‌دهی موجب شده تا شاهد خیل عظیم تحصیلکرده‌هایی باشیم که کاری جز ادامه تحصیل ندارند و پس از پایان تحصیلات عالیه و رسیدن به مدرک دکترا یا باید کنج عزلت برگزینند یا به جمع دکترهای بیکار بپیوندند و در نهایت در مشاغلی مشغول به کار شوند که برای انجام آنها داشتن مدرک دیپلم هم کافی است.
دانشگاهیان بیکار
بسیاری از کارشناسان میزان واقعی بیکاری در ایران را بسیار فراتر از آمار رسمی ارزیابی می‌کنند و یکی از علت‌های این امر را تعریف افراد شاغل در نهادهای رسمی می‌دانند. به گفته آنان، تعریف «جمعیت شاغل» در ایران با استانداردهای توسعه‌یافته تفاوت‌های اساسی دارد. برخی تحلیلگران معتقدند بیکاری بیش از یک‌چهارم جوانان که آمار رسمی نیز آن را تایید می‌کند، نشان‌دهنده وضعیت بحرانی بازار کار و اشتغال در ایران است؛ بازاری که در آن رشد بیکاری سرعتی بیشتر از رشد اشتغال دارد.
یک مقام وزارت کار از نرخ دو برابری بیکاری در میان فارغالتحصیلان دانشگاهی نسبت به بی‌سوادان خبر داد. به گفته این مقام مسوول، «دست‌کم ۷۰ درصد» مشاغل موجود در بازار کار ایران نیازی به تحصیلات دانشگاهی ندارند. علیرضا حاتم‌زاده، معاون آموزشی سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای ایران با بیان اینکه «۴۰ درصد» از مراجعه‌کنندگان به این سازمان وابسته به وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی را «فارغالتحصیلان بیکار» تشکیل می‌دهند، گفت: «حداقل ۷۰ درصد مشاغل موجود در بازار کار نیاز به تحصیلات دانشگاهی ندارند.»
معاون آموزشی سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای ایران با اشاره به «یک میلیون و ۳۴۰ هزار فارغ‌التحصیل بیکار در کشور» به تسنیم گفت: «نرخ بیکاری در فارغالتحصیلان دانشگاهی دو برابر بی‌سوادان است.»
این مقام وابسته به وزارت کار ایران افزود: «اگر یک روز در مسیر محل کار نگاهی به مشاغل اطراف بیندازید به راحتی متوجه می‌شوید که بخش زیادی از مشاغل نیازمند تحصیلات دانشگاهی نیست اما فرهنگ غلطی که در کشور وجود دارد، مدارک را بر مهارت ترجیح می‌دهند یعنی به جای اینکه یک فرد را چهار سال در مقطع کارشناسی و دو سال در دکترا معطل کنیم، می‌توانیم با آموزش مهارتی سریعا وارد بازار کار کنیم.»
مشاغل فارغالتحصیلان بیکار
در حال حاضر «مسافرکشی با خودرو شخصی، موتور و رانندگی در آژانس‌های تاکسی تلفنی، مشاغل آزاد و دلالی، راه‌اندازی بقالی و سوپرمارکت، وردست پدر و ادامه شغل پدری و مواردی از این دست گزینه‌های موجود برای فارغالتحصیلان بیکار» دانشگاه‌های ایران است.
علیرضا حاتم‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود ضمن انتقاد از فقدان «نگاه به شغل» در برنامه درسی دانشگاه‌ها، به کمبود نیروی ماهر در میان فارغالتحصیلان اشاره کرد و گفت: «ما افراد را آموزش می‌دهیم اما متولی شغل نیستیم ولی مجموعه‌های بزرگی به ما مراجعه می‌کنند، از ما مطالبه می‌کنند و از ما نیروی ماهر طلب می‌کنند.»
در این میان حتی علی صادقی، معاون «حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران» از تحصیلات دانشگاهی «برخی از کارتن‌خواب‌ها» خبر داده که به گفته او «در اثر طردشدگی از محیط خانواده کارتن‌خواب شده‌اند». این مقام شهرداری تهران گفته است: «حدود ۶۰ درصد از کارتن‌خواب‌های ایران از تحصیلات تکمیلی یا مهارت‌های تخصصی برخوردار هستند، اما به دلیل درگیری با اعتیاد یا فقر از جامعه رانده و در خیابان‌ها رها شده‌اند.»
یک میلیون و ۳۴۰ هزار جوینده کار
معاون آموزشی سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای ایران شمار فارغالتحصیلان بیکار کشور را «حدود یک میلیون و ۳۴۰ هزار» نفر عنوان کرد و گفت: مطابق آمار سال ۹۷ حدود ۴۰ درصد کارآموزان فنی‌و‌حرفه‌ای فارغالتحصیلان دانشگاهی هستند و مراجعه‌کنندگان به این سازمان وابسته به وزارت کار «حتی در سطح دکترا هم بوده‌اند».
علیرضا حاتم‌زاده با اشاره به اینکه «فقر مهارتی باعث می‌شود ۴۰ درصد فارغالتحصیلان دانشگاهی به سمت مهارت‌آموزی بیایند»، در عین حال تصریح می‌کند که پس از گذراندن دوره مهارتی نیز تنها «۴۲ درصد از آنها موفق می‌شوند وارد بازار کار شوند».
به گفته کارشناسان، به دلیل «سد میان آموزش عالی و بازار کار» و ناتوانی دانشگاه‌ها در تربیت نیروی کار «متخصص و متناسب»، اکثر فارغالتحصیلان دانشگاهی ایران از «مهارت‌های شغلی روزآمد» بی‌بهره‌اند و هر روز هم بر شمار این دسته از بیکاران افزوده می‌شود.
براساس آخرین گزارش‌های مرکز آمار و مرکز اطلاعات راهبردی وزارت کار ایران، در حال حاضر حدود ۱/۱۲ میلیون نفر به عنوان دانشجو در ۲۲ رشته دانشگاهی مشغول تحصیل‌اند که از این تعداد حدود شش میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مرد و پنج میلیون و ۷۰۰ هزار نفر زن هستند.
در اصلی‌ترین رشته‌های تحصیلی در ایران نیز بیشترین نرخ بیکاری مربوط به گروه‌های علوم کامپیوتر (با ۴/۴۱ درصد)، حفاظت محیط‌زیست (با ۶/۳۷ درصد)، هنر (۲۸ درصد) و فیزیک و علوم طبیعی (۸/۲۷ درصد) است و کمترین نرخ بیکاری نیز به گروه دامپزشکی (با ۷/۸ درصد) مربوط می‌شود.
مهندسی راس هرم بیکارها
از میان آمار رسمی «یک میلیون و ۳۴۰ هزار» نفری فارغالتحصیلان بیکار در ایران نیز فارغالتحصیلان رشته مهندسی با «بیش از ۳۰۱ هزار نفر» بالاترین سهم بیکاران را به خود اختصاص می‌دهد و رشته‌های بازرگانی و امور اداری با «۲۶۶ هزار» و معماری با «۱۶۳ هزار» بیکار به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
از مجموع جمعیت فارغالتحصیلان دانشگاهی یا دانشجویان مدارس عالی ایران، ۶/۵۲ درصد مرد و ۴/۴۷ درصد زن هستند. از میان افراد فعال این جمعیت نیز ۱۴/۱۴ درصد از مردان و ۱/۳۱ درصد از زنان به عنوان بیکار ثبت شده‌اند. همچنین بالاترین نرخ بیکاری در میان این جمعیت به ترتیب به استان‌های کرمانشاه (با ۹/۳۴ درصد)، کردستان (با ۴/۲۹ درصد) و چهارمحال‌و‌بختیاری (با ۷/۲۸ درصد) اختصاص داشته و کمترین نرخ بیکاری نیز به استان مرکزی (با ۵/۱۲ درصد)
مربوط می‌شود.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، بیشترین جمعیت شاغل ایران (پنج میلیون و ۳۸ هزار نفر) «دارای مدرک دیپلم و پیش‌دانشگاهی» هستند. در مقابل اما کمترین جمعیت شاغل در ایران (۱۰۰ هزار و ۷۰۴ نفر) را افراد دارای مدرک دکترای تخصصی تشکیل می‌دهند. طبق آمار منتشرشده در اردیبهشت‌ماه سال ۹۷، نرخ بیکاری در ایران در سال ۱۳۹۵، در میان افراد باسواد ۱/۱۳ درصد و در میان افراد بی‌سواد ۶/۴ درصد بوده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد