1 - 07 - 2024
داستان عجیب محاسبه سالهای کار کارگران
فعالیتهای صنعتی در هر کشوری از جمله ایران فعالیتی چند لایه است که به هم سنجاق شده و برای اینکه واجد بالندگی و تعادل باشند باید همه اجزا و لایههای آن را ساماندهی کرد. البته در کشورهای با اقتصاد سالم که دولتها تنها و تنها به سیاستگذاریهای کلان میپردازند و بخش خصوصی شامل کارفرمایان و کارگران کار خود را در بطن جامعه انجام میدهند، ساماندهی در درون بخش غیردولتی تنظیم میشود. در جوامع یادشده نهادهای کارگری و کارفرمایی با چانهزنی کارشناسانه و بر پایه خواستهای اصیل در هرگروه اجتماعی درباره هر چیزی به توافق میرسند. به طور مثال چانهزنی درباره میزان مزد و نرخ افزایش مزد که مهمترین عامل در تنظیم مناسبات است، نهادهای یادشده براساس تقاضای عرضهوتقاضای کار به تعادل میرسند و نهاد دولت بیشتر در نقش داور و ناظر فعالیت دارد. در ایران اما چنین نیست و قانون کار بهگونهای است که پای دولت را به میان میکشد. بازار کار ایران با این ماهیت توضیح دادهشده همواره مناظره میان کارگر و کارفرما را به درون محیطهای کاری میکشاند و بر بازار کالا موثر است. گزارش زیر که از سوی کارشناسان ایلنا تهیه شده است یکی از دهها گرفتاری کارگران و کارفرمایان را بررسی کرده است.
مزایای انگیزشی و رفاهی که در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به آنها اشاره شده، در محاسبه مزد کارگر مبنا قرار نمیگیرد و براساس دادنامه سال گذشته دیوان عدالت اداری، مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار نیز قرار نمیگیرد، فوقالعادهها هم به همین ترتیب، مبنای محاسبه مزد کارگر و سنوات پرداختی به او قرار نمیگیرد.
«محاسبه سنوات پایان کار کارگران مشمول قانون کار» همواره یکی از مسائل مورد مناقشه بوده است؛ در سالهای اخیر، چندین دادنامه صادره از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری به این موضوع اشاره داشتهاند و البته در مواردی یک دادنامه، بایدها و الزامات قبلی را نسخ کرده است.
در هر حال، آنچه که به کارگران مشمول قانون کار بعد از30سال خدمت پرداخت میشود، بسیار کمتر از آن رقمی است که کارمندان دولت تحت عنوان «پاداش پایان خدمت» دریافت میکنند؛ پاداش پایان خدمت کارمندان دولت معمولا چندصدمیلیون تومان است.
حال به نظر میرسد با توجه به آخرین دادنامه صادره از سوی دیوان عدالت اداری در سال گذشته، مبلغ سنوات پرداختی به کارگران در پایان خدمتِ آنها باز هم محدود شده است و در واقعیت در بهترین حالت، از ۳۰ یا ۴۰میلیون تومان تجاوز نخواهد کرد.
سوال این است که براساس آخرین دادنامه هیات عمومی دیوان عدالت اداری، چه اقلام و شاخصهای مزدیای مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کارِ کارگران قرار میگیرد؟ حق قانونی کارگران در زمان خاتمه خدمت چقدر است و چگونه محاسبه میشود؟
آرمین خوشوقتی، کارشناس ارشد حقوق و روابط کار، در ارتباط با محاسبه سنوات کارگران گفت: سال گذشته هیات عمومی دیوان عدالت اداری، یک رای جدید در مورد نحوه محاسبه سنوات کارگران صادر کرد. براساس این رای جدید، دادنامه ۳۳۲۸ هیات عمومی دیوان عدالت اداری که در سال ۱۳۹۸ صادر شده بود، اصلاح شد.
این اصلاحیه چه تغییراتی به وجود آورد؛ این کارشناس حقوقی در این رابطه گفت: با این اصلاحیه، عبارتِ «همه عناوین مقرر در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار» از رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری حذف شد؛ یعنی در دادنامه ۳۳۲۸ که در ۲۳بهمنماه ۱۳۹۸ صادر شده بود، اینطور مقرر شده بود که همه عناوینی که در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار از آنها نام برده شده، مبنای محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار قرار گیرد اما این دادنامه در سال ۱۴۰۱ اصلاح شد، به این صورت که عبارت همه عناوین مقرر در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار از دادنامه قبلی حذف شد.
به گفته خوشوقتی، براساس این اصلاحیه اخیر آنچه پس از این مبنای محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار کارگران قرار میگیرد، فقط مزد و حقوق است، مطلقِ مزد و حقوق کارگر یعنی آن چیزی که در قبال انجام کار در ساعات عادی کار به کارگر پرداخت میشود.
این کارشناس روابط کار ادامه داد: وقتی «مزد یا حقوق» ملاک محاسبه سنوات کارگران باشد، نتیجه میگیریم که دیگر حقالسعی مبنای محاسبه سنوات نیست؛ حقالسعی از مبنای محاسبه سنوات کنار گذاشته میشود.
تفاوت حقالسعی با مزد و حقوق چیست و چرا دیگر حقالسعی ملاک قرار نمیگیرد. خوشوقتی در پاسخ گفت: حقالسعی مفهومی بزرگتر و وسیعتر از مزد است؛ معنای حقالسعی همه مواردی است که در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار به آنها اشاره شده است. مزد فقط بخشی از حقالسعی است اما پس از این، حقالسعی دیگر مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار کارگر نیست و فقط مزد مبنای محاسبه قرار میگیرد همانطور که مبنای محاسبه اضافهکاری و شبکاری و عیدی و حق ماموریت و جمعهکاری نیز حقالسعی نیست.
او در توضیح بیشتر افزود: به این ترتیب، مزایای انگیزشی و رفاهی مانند کمکهزینه مسکن، حق تاهل، کمکهزینه اقلام مصرفی خانوار و کمکهزینه عائلهمندی، جزو مزد محسوب نمیشود؛ این اقلام هرچند جزو حقالسعی هستند اما جزو مزد نیستند، چراکه در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به صراحت این اقلام از حیطه مزد خارج شدهاند؛ ضمنا فوقالعادههای مزدی مثل اضافهکاری، جمعهکاری، شبکاری و نوبتکاری و فوقالعاده ماموریت نیز که در قبال انجام کار در وقت اضافه یا کار در شب یا کار در ایام تعطیل یا کار در خارج کارگاه به کارگر شاغل پرداخت میشوند، جزو مزد نیستند و مبنای محاسبه سنوات پایان کار کارگر نیز قرار نمیگیرند.
خوشوقتی در جمعبندی گفت: مزایای انگیزشی و رفاهی که در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به آنها اشاره شده، در محاسبه مزد کارگر مبنا قرار نمیگیرند و براساس دادنامه سال گذشته دیوان عدالت اداری، مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار نیز قرار نمیگیرند. فوقالعادهها هم به همین ترتیب، مبنای محاسبه مزد کارگر و سنوات پرداختی به او قرار نمیگیرند. به این ترتیب، براساس این دادنامه، سنوات کارگر فقط و فقط بر مبنای مزد و حقوق او محاسبه و پرداخت میشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد