خط و نشان ترامپ برای بریکس

«جهان‌صنعت»- دونالد ترامپ، ‌رییس‌جمهور منتخب آمریکا به کشورهای عضو گروه «بریکس» هشدار داد که در صورت معرفی ارز جایگزین دلار،‌ علیه اقتصاد آنها تعرفه‌های صد ‌درصدی اعمال خواهد کرد.
گروه بریکس سهم قابل‌ توجهی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده و در سال 2023 حدود 32‌درصد از اقتصاد کل دنیا را شامل می‌شده است. این میزان، در قیاس با سهم 30‌درصدی مجموع هفت کشور بزرگ صنعتی جهان موسوم به G7،‌ درصد قابل‌ توجهی است. پنج کشور چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی حتی هر یک به تنهایی اقتصادهای بزرگی هستند و قاعدتا با اضافه شدن کشورهایی چون ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی به کنفدراسیون بریکس در آینده، این بلوک به مراتب قدرت بیشتری خواهد یافت اما سوال اینجاست که آیا این مجموعه اقتصادی بزرگ می‌تواند تبادلات تجاری درون بلوکی خود را با پول واحدی به جز دلار انجام داده یا تسویه پرداخت‌ها را با ارز دیگری عملیاتی کند؟ به عبارتی آیا بریکس می‌تواند به نوعی به استقلال برسد و به عنوان یک وزنه اقتصادی در معادلات جهانی نقش ایفا کند؟
به گزارش «جهان‌صنعت»، پاسخ به این سوالات حتی پیش از تهدید اخیر ترامپ با اما و اگرهای متعددی رو‌به‌رو بود. در این حال به باور کارشناسان داخلی، دلارزدایی به‌ منزله کنار گذاشتن دلار به ‌عنوان یک ارز در مبادلات بین‌المللی نیست و صرفا به افزایش تنوع در سبد ارزی کشورها اشاره دارد. با وجود این، تهدید رییس‌جمهور منتخب آمریکا علیه اعضای بریکس، سویه جدیدی از این ماجرا را پیش روی اعضای بریکس گشوده است. در واقع این اقدام ترامپ، هزینه دستیابی به ارز جهان روای دیگر یا استفاده از یک ارز جهان روای دیگر را به شدت برای اعضای بریکس افزایش داده است. اینکه در عمل چه اتفاقی خواهد افتاد، مشخص نیست اما دست‌کم دو سناریوی پیش روی اعضای بریکس و آمریکا قرار خواهد داشت. در سناریوی اول، بریکس بدون توجه به تهدیدات ترامپ، به مسیر ترسیم شده برای خود ادامه می‌دهد و برای مبادلات درون گروهی خود از ارزی به غیر از دلار استفاده خواهد کرد. در این صورت پیش‌بینی می‌شود، تحت تاثیر تعرفه صد درصدی، مراودات تجاری اعضای این گروه نیز نسبت به قبل ‌منسجم‌تر شده و در درون بریکس تقویت شود. در این صورت، این تهدید ترامپ نه‌تنها دستاوردی برای آمریکا نخواهد داشت که منجر به تقویت تجارت میان اعضای بریکس نیز خواهد شد. در سناریوی دوم اما موضع‌گیری ترامپ علیه دلارزدایی بریکس، منجر به تفرقه میان اعضای این گروه شده و از همین رو هدف دلارزدایی به عنوان مهم‌ترین هدف این گروه به حاشیه رانده شده و حتی ادامه فعالیت‌های بریکس نیز در ‌هاله‌ای از ابهام قرار خواهد گرفت.
از نگاه پژوهشگران علم سیاست، از جمله پرهام پوررمضان، دلایلی که ممکن است دلار‌‌‌زدایی را به یک ایده نافرجام بکشاند، به این قرار است: نخست آنکه دلار آمریکا هنوز هم به عنوان ارز اصلی برای تجارت و سرمایه‌‌‌گذاری در سطح جهانی شناخته می‌شود. براساس آمارهای رسمی، نزدیک به ۶۰‌درصد از ذخایر ارزی کشورهای جهان به دلار اختصاص دارد. بیشتر قراردادهای تجارت بین‌المللی، به ویژه در حوزه انرژی، به دلار ختم می‌شود. در نتیجه هر گونه ادعای خروج از سیستم دلاری بدون توجه به واقعیت‌‌‌های اقتصادی و تجاری می‌تواند نادرست باشد.
دوم؛ بریکس در واقع به‌ ‌‌دنبال تنوع‌بخشی به سیستم مالی جهانی و کاهش وابستگی خود به دلار است، اما این تلاش به معنای دلارزدایی کامل نیست. به عنوان مثال، کشورهای بریکس سعی دارند با ایجاد توافق‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه، استفاده از ارزهای داخلی را در تجارت متقابل افزایش دهند اما این به معنای کنار گذاشتن دلار نیست. برعکس، در بسیاری از این توافق‌‌‌ها، دلار هنوز هم به عنوان ارز پرداختی در نظر گرفته می‌شود، به ویژه در معاملات بزرگ و استراتژیک.
سوم، بریکس در تلاش است تا با تقویت همخوانی‌‌‌های اقتصادی و سیاسی، قدرت خود را در مقابل نهادهای مالی غربی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی افزایش دهد. این برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ها می‌تواند به ارتقای سیستم‌‌‌های مالی غیر‌دلاری بینجامد اما این فرآیند زمان‌‌‌بر و پیچیده خواهد بود. کشورهای بریکس به ‌‌‌تنهایی قادر به جایگزینی دلار به ‌‌‌طور کامل نیستند و این موضوع نیازمند همکاری‌‌‌های بین‌المللی گسترده‌‌‌ای است که فعلا در دسترس نیستند. چهارم؛ نباید فراموش کرد که هرگونه تلاش برای کاهش وابستگی به دلار باید بر مبنای یک سیستم مالی پایدار و قابل اعتماد انجام گیرد. بسیاری از ارزهای موجود در بریکس، همچنان از نظر ثبات اقتصادی و سیاسی در موقعیت مطلوبی قرار ندارند. برای مثال، در حالی که چین به عنوان یک قدرت اقتصادی در حال ظهور است اما مشکلاتی نظیر کنترل‌‌‌های سرمایه‌‌‌ای و نوسانات ارزی همچنان برای این کشور چالش‌‌‌برانگیز هستند. به همین ترتیب، کشورهایی مانند روسیه و برزیل با مسائلی نظیر رکود و تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌‌‌کنند.
آمریکا نمی‌تواند فقط نظاره‌گر باشد
به گزارش مهر به نقل از راشاتودی، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور منتخب آمریکا با تهدید کشورهای عضو گروه «بریکس» گفت: اگر آنها بخواهند ارزی به عنوان رقیب دلار معرفی کنند، با تعرفه‌های صد ‌درصدی روبه‌رو خواهند شد.
ترامپ در شبکه اجتماعی خود موسوم به «تروث سوشال» نوشت: این تفکر که کشورهای بریکس برای فاصله گرفتن از دلار تلاش کنند و ما فقط نظاره‌گر آنها باشیم، تمام شده است.
وی با بیان اینکه از کشورهای بریکس خواهد خواست که تعهد بدهند که ارز مشترک ایجاد نکنند، اضافه کرد: این کشورها همچنین نباید از هیچ ارزی به عنوان جایگزینی برای دلار قدرتمند آمریکا حمایت کنند، در غیر این صورت با تعرفه‌های صد ‌درصدی مواجه خواهند شد.
رییس‌جمهور منتخب آمریکا افزود: هیچ راهی ندارد که بریکس در تجارت بین‌المللی دلار آمریکا را جایگزین کند و هر کشوری که برای آن تلاش کند، باید با آمریکا خداحافظی کند.
پیش‌تر گروه «بریکس» از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده بود و در ماه ژانویه با اضافه شدن مصر، ایران، اتیوپی و امارات گسترش یافت. حدود ۳۰کشور دیگر تمایل خود را برای پیوستن به این گروه دربرگیرنده اقتصادهای نوظهور ابراز کرده‌اند. گسترش این گروه و همکاری‌های مشترک کشورهای عضو نگرانی جدی واشنگتن را به همراه داشته است.