10 - 02 - 2020
خطر جنگ سرد
گروه جهان- کماندوهای ترکیه دیروز وارد سوریه شدند تا به سایر نیروهای این کشور در ۱۲ پایگاهش در ادلب بپیوندند. در حالی که مقامات روسیه برای مذاکره درباره آخرین نقطه از جنگ ۹ ساله سوریه به ترکیه سفر کردند، فارغ از نتیجه این مذاکره میتوان گفت که پس از سالها رفاقت و اتحاد، روسیه و ترکیه حالا دوباره در آستانه نوعی جنگ سرد قرار گرفتهاند؛ جنگ سردی که دو کشور در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تجربه کردهاند و البته علت این جنگ سرد دوباره هم مشابه منازعات قبلی است. این بار دو کشور درباره اینکه با آخرین نقطه از جنگ سوریه یعنی ادلب چه کنند، اختلافنظری عمیق دارند. با حمایت مسکو، بشار اسد، رییسجمهور سوریه در تلاش است آخرین مامن مخالفان مسلحش را در سوریه نابود کند.
در همین حال آنکارا برای توقف اسد در این مسیر تلاش و حتی دولت سوریه را به جنگ دیگری تهدید کرده است. البته در مواردی عملا سوریه و ترکیه و ارتشهایشان مقابل یکدیگر قرار گرفتهاند. مذاکرات مستقیم پوتین و اردوغان که تا پیش از این محل حل اختلافات دو کشور به ویژه در مساله سوریه بود هم نتوانست این مشکل را حل کند و پیشروی نیروهای سوری در ادلب ادامه دارد و مسکو و آنکارا یکدیگر را به نقض توافقهای پیشین متهم میکنند. اما تشدید جدال پوتین و اردوغان در سوریه از درگیری آنها در جبهه دیگری هم نشات میگیرد؛ لیبی.
پاییز ۲۰۱۹ اردوغان در ازای ازدستدادن کنترل بخشی از ادلب ترجیح داد از این به بعد شخصا برای این منطقه تصمیم بگیرد. پس از آن بود که ارتش ترکیه وارد بخشهایی از مناطق شمال شرقی سوریه شد که تحت کنترل کردها بود. با اقدام آمریکا در هماهنگی کامل با ترکیه و حمایت نکردن از کردها، این نیروها برای همکاری رو به دولت دمشق و روسیه آوردند. اردوغان در اینجا آنچنان که انتظار داشت از سوی پوتین همراهی نشد چراکه با توافق دمشق و کردها نیروهای روسی و سوری وارد مناطق کردنشین شده بودند.
در نتیجه حضور روسها هم در شرق و هم در غرب سوریه و در تقابل با ترکیه، آنکارا تصمیم گرفت برای امتیازگیری جبهه جدیدی را علیه روسیه راه بیندازد و قرعه به اسم کشور جنگزده دیگری به نام لیبی افتاد. جالب اینکه در لیبی، روسیه مانند اکثر کشورهای عربی با فرانسه و آمریکا در یک جبهه قرار گرفتهاند و آن، ارتش ملی لیبی به رهبری خلیفه حفتر است.
این روزها تنش میان مسکو و آنکارا آنقدر تشدید شده که میتواند در هر کشوری که دو طرف منافعی دارند سر باز کند. در چنین شرایطی تنها گزینهای که دو طرف میتوانند دستکم در کوتاهمدت بر آن توافق کنند، بازگشت به اجرای توافق آستانه است. طبق توافقات آستانه، ترکیه باید نیروهای مخالف مسلح دولت سوریه را از بخشهایی از ادلب خارج کند تا منطقه دستکم از لوث نیروهای مسلح خالی شود و غیرنظامیان بتوانند به آن بازگردند. اما اینکه برای روند سیاسی و بازگشت کامل ادلب به حاکمیت سوریه چه میتوان کرد، مذاکرات و زمان طولانیتری را میطلبد.
ترکیه و روسیه به دنبال توافقنامه «آدانای ۲»
دو هیات ترکیه و روسیه مذاکرات خود را در آنکارا خاتمه دادند و در نهایت توافق شد مذاکرات ادامه یابد. این به معنی آن است که توافق کاملی درباره سرنوشت ادلب و شمال سوریه وجود دارد که مسکو و آنکارا به دنبال تحقق آن هستند به خصوص که هیات روس شامل سیاستمداران، نظامیان و افراد سازمان اطلاعات بود، این بدان معناست که تلاشی برای امضای توافقی فراگیر وجود دارد که چارچوب نهایی آن در اجلاس سران دو کشور قبل از پایان ماه جاری رونمایی خواهد شد. مذاکرات روسیه و ترکیه حول محور احیای توافقنامه قبلی سوچی که در اجلاس رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین در سپتامبر ۲۰۱۸ امضا شد، نبود بلکه بحث حول چارچوب توافقی فراگیرتر بود که احتمالا نزدیک به چارچوب «توافقنامه آدانا» باشد که دولت سوریه و ترکیه در سال ۱۹۹۸ امضا کردند. به نظر میرسد بعد از مذاکرات روسیه و ترکیه توافقنامه «آدانای ۲» با بندهای همسو با وضعیت میدانی حاضر در شمال سوریه به منصه ظهور برسد.
ادلب؛ خوان آخر بشار اسد
ارتش سوریه به دنبال فتح آخرین قلعه شورشیان مسلح این کشور است. ادلب در هفتههای اخیر صحنه جنگی تمامعیار میان ارتش سوریه و تروریستهاست. ادلب خوان آخر بشار اسد است تا حاکمیتش بر خاک سوریه را کامل کند. عملیات نظامی ارتش سوریه برای بازپسگیری ادلب از ۲۴ ژانویه (۴ بهمن ماه) آغاز شده است. در این عملیات گسترده زمینی و هوایی ارتش سوریه توانسته پیشروی فراوانی در مناطق تحت کنترل شورشیان مسلح انجام دهد. عملیات ارتش سوریه استان ادلب و بخشی از استان حلب را در بر میگیرد. براساس گزارش دیدهبان حقوق بشر سوریه در طول دو هفته گذشته بیش از ۱۳۶ منطقه در استانهای ادلب و حلب به کنترل ارتش سوریه درآمده است. آخرین پیشروی ارتش سوریه، کنترل بزرگراه کلیدی حلب به دمشق است.
به گزارش دیدهبان حقوق بشر سوریه نیروهای حکومت سوریه با پشتیبانی هوایی و زمینی و بمباران هوایی و توپخانهای، بیش از ۱۳۶ منطقه را در استانهای ادلب و حلب به کنترل خود درآوردهاند که از این تعداد ۱۰۱ شهرک، روستا و شهر در استان ادلب و ۳۵ منطقه در جنوب و جنوب شرقی استان حلب واقع شده است. این مرکز همچنین مدعی شد که در مدت اخیر ۴۰۶ نفر از ارتش سوریه و همپیمانان و ۴۴۴ نفر نیز از تروریستها کشته شدهاند.
ارتش سوریه در حال پیشروی در مناطقی است که از زمان آغاز بحران در این کشور تاکنون نتوانسته بود در این مناطق حضور داشته باشد. غرب حلب و بخشهای وسیعی از ادلب جزو این مناطق هستند به ویژه غرب حلب که براساس اخبار جدید پیشرویهایی در آن صورت گرفته است.
اهمیت نظامی و سیاسی ادلب
استان ادلب در شمال غربی سوریه قرار گرفته است. مرکز این استان شهر ادلب است که در ۶۰ کیلومتری حلب دومین شهر بزرگ سوریه قرار دارد. این شهر یکی از شهرهای پیشرو در جنگ علیه حکومت بشار اسد در سال ۲۰۱۱ بود. مدتی پس از شروع جنگ داخلی سوریه، مخالفان بشار اسد، ادلب را به کنترل خود درمیآورند. اما ارتش سوریه در ۱۴ مارس ۲۰۱۲، ادلب را از کنترل مخالفان خارج کرد. با این حال جنگ در این استان همچنان ادامه داشت.
در ۲۹ مارس ۲۰۱۵ شهر ادلب به طور کامل از تسلط نیروهای ارتش بشار اسد خارج شد. ادلب توسط جیشالفتح تصرف شد که شورایی متشکل از هفت گروه اسلامگرا بود. گروههایی که دولت سوریه معتقد بود تروریستیاند. جبهه النصره مهمترین گروه حاکم بر ادلب است. این گروه در کنار تحریر الشام شاخه سوری القاعده به حساب میآید.
در این مدت درگیریهای داخلی میان گروههای مخالف دولت سوریه در ادلب فراوان رخ داده و هر از گاهی کنترل مناطق از دست یک گروه تروریستی به دست گروه تروریستی دیگری میافتاد. اغلب گروههای حاکم بر استان ادلب از حمایت ترکیه برخوردارند. همین حمایتها باعث شده در درگیریهای اخیر، ترکیه به بازیگری مهم تبدیل شود. ادلب با جنوب ترکیه هممرز است. در جریان مذاکرات ایران، ترکیه و روسیه برای آتشبس در سوریه توافق مهمی بر سر ادلب صورت گرفت. بر اساس توافقنامه سوچی بین ترکیه، روسیه و ایران این منطقه به عنوان منطقه امن تعیین شده و وظیفه نظارت بر این منطقه به ترکیه سپرده شد. در توافق سوچی گروههای تروریستی از توافق خارج شدند و قرار بود ادلب مامنی برای مخالفان مسلح باشد نه گروههای تروریستی همچون القاعده.
اما ترکیه در این مدت نتوانسته این تفکیک را ایجاد کند و از طرف دیگر ترکیه تروریستهای حاضر در این استان را به بازوی نظامی خود در سوریه بدل کرده است و از این نیروها برای مقابله با کردها و در مواردی ارتش سوریه استفاده میکند.
موقعیت دشوار ترکیه
در حالی که پیشرویهای ارتش سوریه به مرکز ادلب ادامه دارد، اما ترکیه تهدید به مقابله کرده است. وزارت دفاع ترکیه در یک اظهارنظر تازه درباره تحولات سوریه، نیروهای دمشق را به مواجه شدن با پاسخ مستحکم آنکارا تهدید کرده است. طبق اعلام وزارت دفاع ترکیه، این کشور در صورت هر گونه حمله جدید توسط ارتش سوریه به نیروهای ترکیهای در خاک سوریه، با استناد به اصل دفاع از خود، پاسخی مستحکم خواهد داد. این موضع در جلسه سازمان ملل در مورد ادلب هم مطرح شد. در این جلسه، فریدون سینیرلیاوغلو نماینده دائم ترکیه در سازمان ملل متحد درباره ادلب گفت: ترکیه نیروهای خود را از شمالغربی سوریه خارج نمیکند و مراکز دیدهبانی ما به فعالیتشان ادامه خواهند داد.
او یک بار دیگر دولت اسد را تهدید کرد و گفت: هیچ حملهای علیه امنیت ترکیه و سربازان آن بدون تاوان نخواهد بود. از حق دفاع مشروع خود استفاده میکنیم. من در اینجا در مورد خط قرمز صحبت نمیکنم، این یک هشدار است. این موضع رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه نیز هست.
با این حال موقعیت ترکیه، موقعیت دشواری است. این کشور همزمان با اعزام نیروی بیشتر به ادلب در حال مذاکره با روسیه است. ترکیه از اینکه روسیه برای توقف عملیات سوریه اقدامی انجام نمیدهد و با ارتش سوریه همکاری میکند ناراضی است. اردوغان در این باره گفته است: کسانی که عزم ما را زیر سوال میبرند خیلی زود متوجه اشتباهشان میشوند. اردوغان به روسیه هشدار داد که در این آتشبازی در امور ترکیه مداخله نکند و سر راه ما نایستد. پیشتر قرار بود روسیه به گونهای اقدام کند که نیروهای سوری و ترک با یکدیگر درگیر نشوند اما در این ماموریت ناکام بوده است.
براساس گزارشها تاکنون در پیشرویهای ارتش سوریه هشت سرباز ترکیه کشته و دهها نفر زخمی شدهاند. ترکیه هم گفته است تاکنون دهها تن از نیروهای ارتش سوریه را کشته است. حالا میان ترکیه و سوریه مذاکراتی در جریان است تا بتوانند به یک توافق درباره ادلب برسند. نگرانی دیگر ترکیه از موج آوارههای ادلب است؛ موجی که به سوی این کشور روان شده است. براساس گزارشهای سازمان ملل در دو ماه گذشته ۶۰۰ هزار نفر در استان ادلب آواره شدهاند. ترکیه پذیرای بیش از سه میلیون آواره سوری است.
روسیه چه میگوید
روسیه منتقد عملکرد ترکیه در ادلب است. اخیرا لاوروف، وزیر خارجه ترکیه گفته ترکیه در جدا کردن اپوزیسیون مسلح دولت دمشق از تروریستها در ادلب، شکست خورده است. وزیر خارجه روسیه گفت: آنکارا تا حدی مقصر تشدید درگیریها در ادلب سوریه است، زیرا بخشی از تعهداتش را انجام نداده است.
او اضافه کرد: اول از همه وظیفه آنها این است که اپوزیسیون مسلحی که با ترکیه همکاری میکند و آماده حضور در گفتوگوهای سیاسی با دولت سوریه است را از تروریستهای گروه جبههالنصره که به گروه هیات تحریرالشام تغییر نام دادهاند، جدا کنند. لاوروف همچنین از ترکیه خواست به توافقهای موجود در ارتباط با ادلب سوریه پایبند باشد. مساله دیگر این است که مسکو نگران انتقال شبهنظامیان منطقه ادلب سوریه از جمله گروههای تروریستی توسط ترکیه به لیبی است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از دو منبع شبهنظامی در لیبی نوشت که ترکیه تعدادی از نیروهای افراطگرای وابسته به گروههایی همچون القاعده و داعش را برای کمک به دولت تحت حمایت سازمان ملل که طرابلس را در کنترل دارد، از سوریه به لیبی منتقل کرده است. این رهبران شبهنظامی به آسوشیتدپرس گفتهاند ترکیه بیش از چهار هزار جنگجوی خارجی را به طرابلس فرستاده است.
در جنگ داخلی لیبی، کشورهای مختلفی از دو طرف این جنگ حمایت میکنند. قطر، ایتالیا و ترکیه از دولت فائز سراج که از سوی سازمان ملل به عنوان دولت مشروع لیبی شناخته میشود، حمایت میکنند و در مقابل، امارات متحده عربی، مصر، فرانسه و روسیه نیز پشتیبان ژنرال خلیفه حفتر که مناطق نفتخیز شرق لیبی را در کنترل خود دارد، هستند. پیشتر زمزمههایی از احتمال معامله میان روسیه و ترکیه بر سر لیبی و ادلب مطرح بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد