5 - 11 - 2019
خشونت علیه نهاد خانواده
شیدا ملکی- ساره تنها دختر زنی است که همسر دوم است؛ همسر دوم مردی ثروتمند. پدر ساره بعد از گذشت ۱۰ سال از ازدواج اول و داشتن سه فرزند با مادر او که مجرد بود ازدواج میکند. ساره بعد از گذشت ۲۰ سال هنوز هم در جمع دوستانش از بیان اینکه مادرش همسر دوم است شرم دارد؛ شرم خاموش و خفتهای که نمیتواند دلیل آن را به روشنی توضیح دهد. زندگیاش هرگز با بحران مالی مواجه نبوده اما آرامش را هم تجربه نکرده است. سه خواهر و برادر در زندگی او حضور دارند که میگوید هیچ وقت چشم دیدنش را نداشتهاند؛ خواهری که هرگز خواهر نبوده و برادری که او را حاصل طمع مادرش به ثروت پدر میداند.
انتشار پوستری خوشآب و رنگ که خانوادهای شاد را به نمایش گذاشته تلخترین تصویری است که ساره این روزها دیده است. چهار زن جوان، فرزندانی شاد و خندان و انسجام بین خانواده زیر چتر چندهمسری تصویری غیرقابل باور است. انتشار این پوستر و البته تبلیغات اخیر صداوسیما در برنامه تلویزیونی «بدون توقف» خاطر خانوادههایی را مکدر کرده است که بندبند وجودشان در چنین شرایطی دچار بحران شده است. اینکه یک مرد همزمان چند همسر اختیار کند روندی عادی نیست. پذیرش چنین موضوعاتی از سوی زنان و البته مردان ناممکن است. هرچند هستند افرادی که به این شیوه زندگی تن میدهند اما بحران همچنان باقی است و نمیتوان انکارش کرد.
ترویج بیاخلاقی در جامعه
پروانه مافی، نماینده مجلس بر این باور است که اگر به اصول آزادی بیان پایبند باشیم، بدیهی است که نمیتوان هیچ برخوردی با منتشرکنندگان این تبلیغات یا برگزارکنندگان چنین کارگاههایی داشت. او در ادامه به «جهان صنعت» میگوید: دیدگاههای مختلفی در جامعه وجود دارد و نمیتوان با همه این دیدگاهها برخوردی سلبی داشت. آنچه واضح است ضرورت و نیاز جدی پیرامون هدایت، کنترل و نظارت چنین نظریههایی در جامعه است. نباید اجازه داد افکاری که مناسب شأن زنان و فرهنگ اسلامی نیست نشر پیدا کنند و معاونت زنان ریاستجمهوری باید با این پدیده به شکلی کاملا برنامهریزی شده برخورد کند.
مافی همچنین تاکید میکند که مجلس به طور قطع نظر سلبی خود نسبت به چنین موضوعاتی را ابراز خواهد کرد. شرایط تعریفشده در قرآن و سنت پیامبر کاملا روشن است. این قوانین پیچیدگی و دشواریهای بسیاری دارد. همین شرایط دشوار خود سدی جدی است در مسیر چندهمسری که گویی برخی تمایل و توجه نسبت به آن ندارند. روشن است که اگر فردی توان اجرای قوانین تعریفشده در قرآن را داشته باشد خود بر آن آگاه است. هیچ نیازی به تشکیل کارگاه و کلاسهای آموزشی در این حوزه وجود ندارد. این کارگاههای آموزشی هیچ خروجیای ندارند مگر از بین رفتن قبح چندهمسری. از همینرو است که انتظار میرود دستگاههای اجرایی و قانونگذاری در مقابل چنین مسائلی موضع مناسب را اتخاذ کنند.
مخالفتهای جدی با تبلیغ چندهمسری در پی انتشار پوستری که کارگاهی در این زمینه را تبلیغ میکرد بسیار گسترده بود. در این بین اما شهیندخت مولاوردی، معاون سابق رییسجمهور در امور زنان به «جهانصنعت» میگوید: شرایط در حال حاضر به گونهای است که هر گونه واکنشی نسبت به این تبلیغات ضداخلاقی، خود بال و پر دادن به این پروژه تلقی میشود. از همین رو در شرایطی که موضع رهبری در مخالفت با این روند کاملا روشن است، بهترین راه استناد به اظهارنظر ایشان است. نباید اجازه دهیم این رویه در جامعه رواج پیدا کند. خانواده، کانون مقدس و قابل احترامی است که نباید آن را دچار چالش کنیم.
رویکرد رییس کارگروه خانواده معاونت زنان پیرامون چندهمسری
مبلغان چندهمسری یکی از دلایل دفاع از این پروژه را رفع بحران ازدواج در کشور عنوان کردهاند. هرچند عالیه شکربیگی، رییس کارگروه خانواده در معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در پاسخ به این سوال که آیا چندهمسری باعث رفع بحران ازدواج در ایران خواهد شد، معتقد است: چندهمسری نه تنها نمیتواند بحران ازدواج در ایران را حل کند، بلکه نهاد خانواده را با مشکل و تهدید مواجه خواهد کرد، از طرفی آیا یک جوان توانایی ایجاد امکانات لازم مطابق رسم و رسوم برای تشکیل خانواده در ایران را دارد که او را به چندهمسری تشویق میکنند؟ بنابراین باز هم تاکید میکنم، کارکرد این تفکر باعث به وجود آمدن تنش، ازهمگسیختگی، ایجاد خشونت علیه نهاد خانواده، زنان و فرزندان در خانواده ایرانی خواهد بود.
شکربیگی در بخش دیگری ادامه داد: ما در جامعه امروز با فرهنگهای نوظهور مواجه هستیم، یعنی فرهنگهایی که در طول زمان به عنوان رفتار و عادتواره در مردم خلق میشود و کمکم درونی شده و در برخی فضاها بازتولید میشود مانند دوستیهای اجتماعی. البته این موضوع به مساله چندهمسری ارتباطی ندارد و اگر بخواهیم چندهمسری را به جای دوستیهای اجتماعی قالب کنیم، باید بدانیم که اکثریت جامعه و خانوادههای ایرانی باز هم زیر بار این تفکر نخواهد رفت. افراد در فضای مجازی و حقیقی، خانواده و اجتماع برای خود حقوقی را قائل میشوند و این حق را مسلم میدانند که به انسانها نگاه انسانی داشته باشند و در این راستا در دوستیهای اجتماعی شاهد شکلگیری نوعی فردیت هستیم.
وی تاکید میکند: در حقیقت در دوستیهای اجتماعی اینگونه نیست که اگر زن و مرد با هم ارتباط داشته باشند، حتما این رابطه به ناکجاآباد خواهد رسید و اغلب افرادی که با جنس مخالف دوستی اجتماعی برقرار کردهاند، معتقدند که نگاه انسانی به یکدیگر دارند. حال اینکه این نگاه چقدر در جامعه ما نهادینه شده است، مساله دیگری است که نیاز به پژوهش دارد. شکلگیری نگاه انسانی و حق شهروندی باید در جامعه ما درونی شود و این موضوع ربطی به چندهمسری ندارد.
قانونی که مردان اجرا میکنند
سارا باقری، وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق زنان درباره نگاه قانون به جریان چندهمسری به «جهان صنعت» میگوید: در رابطه با بحث چندهمسری یا تعدد زوجات هیچ اشاره مستقیمی به قانونی بودن آن نشده است. اما باید توجه کرد که از منظر قانون، اینکه ازدواج دوم مرد متاهل موقت باشد یا دائم، با دو رویه قانونی کاملا متفاوت روبهرو خواهد شد. مرد متاهل برای ازدواج دوم نه تنها هیچ نیازی به اجازه همسر اول ندارد، بلکه فارغ از هر منع قانونی امکان ورود به ازدواج دوم برای او فراهم است. اما بر اساس نص صریح قانون، در قانون مجازات اسلامی رابطه مرد متاهل با زن متاهل جرم محسوب شده و حکم آن نیز سنگسار است.
این فعال حقوق زنان در ادامه میافزاید: یکی از مسائلی که زنان را در این روند دچار مشکل میکند، بیتوجهی به قانون حمایت از خانواده سال ۵۳ است. این قانون اگرچه مترقی و همهجانبه بود اما در حال حاضر اجرایی نمیشود. بر اساس قانون حمایت از خانواده سال ۵۳ مرد برای تجدید ازدواج باید از دادگاه کسب اجازه میکرد. این رویه در حال حاضر لازمالاجرا نیست. تجربه من در پروندههای اینچنینی بارها بیانگر اجرای مردانه قانون بود. برخی قضات در شرایطی که زن به دلیل مشکلات بین زوجین خانه را ترک کرده، یا از فرمان مرد اطاعت نکرده حکم عدم تمکین را صادر میکنند. این حکم رویه قضایی را پیش میبرد که بر اساس آن مرد میتواند دادخواست ازدواج دوم را مطرح کند و مقبول واقع شده است.
همچنین باقری با تاکید بر اینکه در برخی پروندهها قاضی اجازه ازدواج دوم را حتی در صورت عدم تمکین زن هم صادر نمیکند، میگوید: چنین پروندههایی بسیار معدود و انگشتشمار هستند. آنچه به وضوح شاهد آنیم، عدم برخورد قانونی رویه قضایی کشور با چندهمسری است. متاسفانه آنچه در حال شکلگیری است نگاه کالایی به زن است؛ نگاهی نگرانکننده که در حقیقت در حال تبلیغ این تفکر است که اگر تمکن مالی داشته باشید، چندهمسری مقولهای ساده برای شما خواهد بود. این اندیشه موضوعی خطرناک است و به شکلی کاملا هدفمند انسجام خانواده را هدف قرار داده است.
نگاه قرآن و مقام معظم رهبری به چندهمسری
آنچه در قرآن پیرامون چندهمسری مطرح شده موضعی کاملا روشن است که با نیمنگاهی به آن میتوان هرگونه سوءاستفاده یا سوءبرداشت از موازین اسلام را پایان داد. سوره نساء بسیاری از مسائل و وظایف خانوادگی مانند ازدواج، طلاق، ازدواج موقت، مهریه و ارث را به تفصیل توضیح داده است. در ابتدای این سوره- آیه ۳-به بحث مجاز بودن چندهمسری برای مردان و شرط آن (اجرای کامل عدالت) اشاره شده است و در ادامه هم بیان کرده که اگر نمیتوانید این شرط را اجرا کنید، همان یک زن کافی است.
همچنین در آیه ۱۲۹ سوره نساء خداوند برقراری عدالت کامل میان زنان را خارج از توان مردان دانسته و دو مصداق بیعدالتی را هم ذکر کرده است: «وَلَن تَسْتَطِیعُواْ أَن تَعْدِلُواْ بَیْنَ النِّسَاء وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلاَ تَمِیلُواْ کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوهَا کَالْمُعَلَّقَهِ وَإِن تُصْلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ غَفُورًا رَّحِیمًا (۱۲۹)» از سوی دیگر نظر علامه طباطبایی در تفسیرالمیزان اینچنین است: «خدای تعالی بیان میکند که رعایت عدالت به معنای حقیقی آن در بین زنان و اینکه یک مرد حد وسط حقیقی دوستی را در بین زنان خود رعایت کند چیزی است که هیچ انسانی قادر بر آن نیست، هر قدر هم که در تحقق دادن آن حرص بورزد.»
از سوی دیگر، سال گذشته بود که فتوایی منتسب به رهبری در کانالها منتشر شد که مدعی بود آیتالله خامنهای تعدد زوجات را در شرایط فعلی جامعه مستحب میدانند. اما بنا بر آنچه در رسانهها منتشر شده مدتی پیش در جمعی با حضور رهبری، یکی از حضار از ایشان درباره صحت این فتوا سوال میپرسد. مقام معظم رهبری با شنیدن این مطلب متعجب شده و گفتهاند که اصلا بنده همچین فتوایی ندادم و اصلا همچین چیزی را قبول ندارم؛ چه کسی این را گفته است؟ آقایان حتی به شوخی هم نباید درباره تعدد زوجات حرف بزنند، که باعث دلسردی خانمها میشود.
زخم عمیق بستر خانواده
خانواده آن بستری نیست که هرازگاهی با بندبازیهای بیحاصل به تماشای نابودی آن نشست. این را ساره میگوید که بیست سال فرزند چهارم خانوادهای است که چند همسری است. ساره فقط یکی از قربانیهای چندهمسری است. مادر او خواسته و ناخواسته وارد خانوادهای شده و شاکله خانواده فروریخته است. خواهر و برادرهایش تا همیشه او را وصلهای ناجور میدانند و همسر اول پدرش زنی است که همه زندگیاش قربانی شده است. نگاه کالایی به زن دردآورترین پیرنگی است که زیر رنگهای آبی و صورتی پوستر تبلیغ چندهمسری پنهان شده است. امروز نیاز جدی به برخورد با چنین موضوعاتی باید مورد توجه قرار گیرد. چندین ساره دیگر باید قربانی شوند تا باور کنیم خانواده حرمت دارد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد