حمله گازانبری تندروها به ظریف

گروه سیاسی- عصر دیروز بالاخره سفر سه روزه
ظریف به سوییس به پایان رسید و این دیپلمات کارکشته که اواخر هفته گذشته به‌منظور شرکت در مجمع جهانی اقتصاد، راهی داووس سوئیس شده و در قامت معاون راهبردی رییس‌جمهوری ایران با شماری از مقام‌های ارشد کشورهای مختلف جهان دیدار کرده بود، ساعاتی پیش از غروب جمعه به تهران بازگشت. سفر ظریف به داووس، سفری کوتاه بود اما جنجال‌هایی که درحاشیه این سفر سه روزه ایجاد شد، چنان گسترده و پیچیده بود که بسیار بعید است که به این زودی آرامش به دفتر کار ظریف در محل ساختمان معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری بازگردد و او بتواند وظایف و مسوولیت‌هایش را در شرایطی معقول دنبال کند. هرچند ظریف در تمام این سال‌ها همواره با چنین حاشیه‌ها و جنجال‌هایی دست به گریبان بوده و باوجود تمامی این فشارها و هجمه‌های سیاسی، سعی کرده در مسیر خود نه‌تنها ثابت‌قدم، بلکه در عین ‌حال پیشرو بماند و آهسته اما پیوسته پیش برود. رویکردی که ظریف حتی در جریان همین آخرین ماموریت کاری‌اش در داووس سوییس نیز پیش گرفت و در جریان این سفر سه روزه با برخی از راهبران و مقام‌های ارشد بعضی از مهم‌ترین قدرت‌های اقتصادی و سیاسی جهان دیدار کرد. حال آنکه درنهایت تنها چند جمله کوتاهی که او در یک گفت‌وگوی رسانه‌ای، لابه‌لای مباحث گوناگون سیاسی و دیپلماتیک به زبان آورد، مورد توجه طیف وسیع و گسترده‌ای از ناظران قرار گرفت و جبهه‌های متنوع و ناهمسوی مخالفانش را یکپارچه و متحد کرد. اتحادی عجیب که عملا منجر به آن شد که از اپوزیسین برانداز تا افراطیون انقلابی باوجود اختلافات اساسی و بنیادینی که با یکدیگر دارند، در ضدیت با ظریف همدل و هم‌داستان شوند و هرکدام از زاویه خود علیه او جبهه بگیرند.
ظریف در داووس چه کرد؟!
معاون راهبردی رییس‌جمهوری که بعدازظهر جمعه هفته‌ای که گذشت، پس از اتمام سفر سه‌روزه خود به داووس، سوییس را به‌مقصد تهران بازگشت، در حالی به‌منظور شرکت در اجلاس مجمع جهانی اقتصاد به این سفر کاری رفته بود که در جریان این سفر با شماری از رهبران و سران کشورهای گوناگون دیدار کرد و بر این اساس از جمله با روسای جمهوری عراق، صربستان و فنلاند گفت‌وگو کرد. او که در قامت معاون راهبردی رییس‌جمهوری به داووس رفته بود، همچنین با نخست‌وزیران قطر و اقلیم کردستان عراق نیز دیدار کرد و علاوه‌بر آن، با وزیران خارجه اسپانیا، نروژ و سوییس نیز گفت‌وگو کرد. ظریف در جریان این سفر سه ‌روزه همچنین با رییس مجمع جهانی اقتصاد و روسای اندیشکده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. معاون راهبردی رییس‌جمهور که علاوه‌بر این نشست و برخاست‌های دیپلماتیک و سیاسی با سران و مقام‌های ارشد کشورهای گوناگون و سران چند نهاد بین‌المللی در نشست کشورهای غرب آسیا و ضیافت شورای همکاری خلیج‌فارس نیز شرکت و سخنرانی کرد، در بخش دیگری از این سفر نیز در پنل «گفت‌وگوی ویژه درباره ایران» حاضر شد. پنلی که به میزبانی فرید زکریا، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی برجسته برگزار شد و از قضا آنچه در پایان این سفر سه روزه منجر به شکل‌گیری هجمه‌های شدید انتقادی علیه ظریف شد، چند جمله از سخنانی بود که او در این پنل گفت‌وگو به زبان آورد!
ظریف نه؛ عراقچی آری!
ظریف البته چنان ‌که در روزهای پایانی هفته‌ای که گذشت، روزهای پرکاری را در داووس سوییس پشت‌سر گذاشت و با برخی از رهبران و مقام‌های ارشد بعضی از مهم‌ترین قدرت‌های سیاسی و اقتصادی جهان دیدار و گفت‌وگو کرد. با این همه اما تنها چند جمله از سخنانی که او در پنلی با عنوان «گفت‌وگوی ویژه درباره ایران» به میزبانی فرید زکریا مطرح کرد و عملا حاشیه‌ای جزئی سفر بود، درنهایت به متن اصلی بازتاب رسانه‌ای این سفر تبدیل شد و کار به آنجا رسید که ساعتی پیش از بازگشت او به تهران، برخی از لزوم بازداشت فوری او بلافاصله پس از ورود به خاک ایران سخن گفتند.
هرچند بلافاصله پس از آنکه خبر سفر ظریف به نشست داووس در جریان نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه از سوی اسماعیل بقایی اعلام شد، جنجال‌های رسانه‌ای مخالفان تندروی دولت کلید خورد. مخالفانی که ابتدا با تمرکز بر اینکه اساسا چرا سیدعباس عراقچی که وزیر امور خارجه دولت است، راهی داووس نشده و ظریف به‌عنوان معاون راهبردی رییس‌جمهور به سوییس سفر کرده، علیه این سفر و مهم‌ترین مسافر آن موضع گرفتند. آن هم در حالی که سخنگوی وزارت امور خارجه پیش از آغاز این جار و جنجال سیاسی-رسانه‌ای و مشخصا در همان نشست مطبوعاتی که از سفر ظریف به داووس خبر داد، به برنامه‌ریزی‌هایی که برای سفر سیدعباس عراقچی به نیویورک انجام شده بود نیز اشاره کرد و اگرچه گفت که سفر وزیر امور خارجه به محل سازمان ملل متحد در دقیقه 90 ملغا شده و در نتیجه امکان تغییر در سفر ظریف نیز وجود نداشت اما گوش مخالفان بدهکار نبود. این در حالی بود که بنابر توضیحات سخنگوی وزارت امور خارجه، پیش از این هم شماری از چهره‌های گوناگون سیاسی از ایران به نشست‌های داووس رفته‌اند و این نخستین‌باری نیست که فردی به‌جز وزیر امور خارجه راهی سوییس می‌شود. از سوی دیگر نگاهی به فهرست مهمانان داووس نشان می‌دهد که نمایندگان دیگر کشورهای شرکت‌کننده در مجمع جهانی اقتصاد، لزوما وزیران امور خارجه این کشورها نیستند و در همین دوره اخیر نیز مسوولان متفاوتی در این کنفرانس مهم شرکت کردند.
تندروها و فوبیای مذاکره با آمریکا
اما این همه ماجرا پیش از آغاز جنجالی اصلی بر سر اظهارات ظریف در گفت‌وگو با فرید زکریا نبود و برخی از مخالفان در زمانی که هنوز پنل «گفت‌وگوی ویژه درباره ایران» برگزار نشده بود نیز با تمرکز به صرف حضور ظریف در این اجلاس مدعی شدند که او بنا دارد اهداف خاصی را در این سفر دنبال کند. چنان ‌که خبرگزاری فارس در گزارشی با طرح این پرسش که «آیا ظریف در داووس ماموریتی برای مذاکرات پنهانی دارد؟!»، به نقل از حسین کنعانی‌مقدم که از جمله فعالان سیاسی اصولگراست، نوشت: «این‌گونه حضور غیر‌منتظره ظریف در سوییس شائبه مذاکرات پنهان و دور از هماهنگی را تقویت می‌کند و اگر هم قرار باشد تحولاتی در سطح دیپلماتیک رقم بخورد، باید طبق روال آن و از طریق وزارت امور خارجه و در چارچوب‌های قوانین جمهوری اسلامی باشد.» این خبرگزاری حتی از این هم فراتر رفت و مدعی شد که «دخالت یک معاونت غیرمرتبط و غیرقانونی در امور رسمی و خارجی کشور» مصداق آشکار «انحراف از مر قانون» است.
جالب آنکه اگرچه ظریف در بیش از یک دهه گذشته 8 نوبت به نمایندگی از جمهوری اسلامی در اجلاس داووس شرکت کرده، مخالفان حضور ظریف در مجمع جهانی اقتصاد صرفا به یکی از نخستین ادوار حضور ظریف در این اجلاس در سال‌های آغازین دهه 90 خورشیدی اشاره کرده و مدعی بودند که ظریف با این ماموریت راهی سوییس شده که در حاشیه این کنفرانس با نمایندگان ایالات‌متحده گفت‌وگو کند. حال آنکه ظریف طی سال‌هایی که وزیر امور خارجه ایران بود، دیدارهای موثری را با طرف‌های گوناگون گروه 1+5 داشته است.
پرسش و پاسخ ظریف و فرید!
با این همه اما چنان ‌که اشاره شد اگرچه جنجال بر سر این سفر سه روزه ظریف حتی پیش از عزیمت او به داووس آغاز شده بود و در روزهای آغازین این سفر سه روزه نیز ادامه یافت اما مهم‌ترین اتهامات علیه معاون راهبردی رییس‌جمهور امروز و وزیر امور خارجه سال‌های نه‌چندان دور جمهوری اسلامی، وقتی مطرح شد که نوبت به برگزاری پنل «گفت‌وگوی ویژه درباره ایران» و همنشینی ظریف و فرید زکریا رسید. آنچه اما در این رابطه حائز اهمیت و البته در عین حال جالب توجه بود، این بود که در حالی چند جمله خاص ظریف در این گفت‌وگوی مفصل درباره حمله هفتم اکتبر حماس و بازگشت ترامپ با کاخ سفید منجر به شکل‌گیری جبهه یکپارچه تندروهای انقلابی و اصولگرایان ارزشی علیه معاون راهبردی رییس‌جمهوری شد، آن‌ چند جمله‌ای که ظریف در همین گفت‌وگوی طولانی درباره وضعیت زنان در ایران گفت نیز انتقادات تندوتیز برخی نیروهای اپوزیسیون برانداز را درپی داشت. شرایطی که باعث شد برخی ناظران بی‌طرف از این گفتند که سخنان ظریف در این گفت‌وگو نه رضایت شهروندان را فراهم کرد و نه همراهی مخالفان دولت را! چنان‌ که وقتی از وضعیت حجاب سخن گفت، بخشی از جامعه و شهروندان زبان به انتقاد گشودند و وقتی از برخوردهای تندروها علیه او و تلاش‌شان برای عزل و حذفش از دولت سخن گفت یا هنگامی که به بحث حمله حماس به اسرائیل پرداخت، این تندروهای اصولگرا بودند که به‌شدت به او تاختند.
ظریف در داووس چه گفت؟!
ظریف در بخشی از این سخنانش در پنل «گفت‌وگوی ویژه درباره ایران» به میزبانی فرید زکریا به وضعیت حجاب در ایران پرداخت و گفت که «اگر در خیابان‌های تهران قدم بزنید، می‌بینید که برخی خانم‌ها حجاب بر سر ندارند و با وجود اینکه این اقدام غیرقانونی است اما حکومت تصمیم گرفته که زنان را تحت‌فشار نگذارد.» این در حالی بود که در بخش دیگری از سخنانش از رویکرد طیف تندرو نسبت به خود سخن گفت و اعلام کرد: «برخی از جریان‌های مخالف تلاش کرده‌اند پرونده‌هایی علیه من تشکیل دهند تا مرا از سمت فعلی‌ام برکنار کنند. یکی از این ادعاها، تابعیت فرزندانم است که در زمان دانشجویی من در آمریکا متولد شدند و تابعیت آمریکایی دارند. این مساله کاملا در چارچوب قوانین بوده و نقضی صورت نگرفته است.»
همزمان در حالی که ظریف در بخش دیگری از سخنانش در این مصاحبه از خطراتی سخن گفت که به باور او، باتوجه به ناکامی سعید جلیلی در انتخابات و پیروزی مسعود پزشکیان از آسمان ایران و زندگی ایرانیان دور شده، برخی از تندروهای جناح راست نیز به این بهانه به او تاختند. چنان‌ که وحید یامین‌پور، مجری پیشین صداوسیما و ازجمله چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری در واکنش به سفر ظریف به داووس و اظهارات او درباره خطر رییس‌جمهور شدن سعید جلیلی در توئیتی نوشت: «فردای روزی که آمدید، هنیه را در تهران زدند، بعد فرماندهان حزب‌الله و سیدحسن و جنگ لبنان و حمله هوایی به ایران و بعد سقوط سوریه … ! حالا هم فاجعه تورمی و دلار و طلا … مثلا جنگ با ما و منطقه قرار بود، چه کند که نکرده؟!» همچنین ابراهیم رضایی، نماینده اصولگرای مجلس از طریق حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) نوشت: «کشاندن مباحث داخلی به پرونده‌های بین‌المللی خطاست؛ کاری که ظریف یک‌بار در مواجهه با البرادعی و یک‌بار در مواجهه با ‌هاله اسکندری انجام داد و این بار در داووس!» سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس همچنین اضافه کرد: «راه اشتباه سابق را دوباره نیازمایید؛ شخص رییس‌جمهور باید جلوی این خطاهای خطرناک و بزرگ را بگیرد!»
بازداشت ظریف به جرم بی‌اطلاعی از حمله حماس!
با این همه بیراه نیست اگر بگوییم آنچه بیش از تمامی گزاره‌ها و جملات ظریف در این مصاحبه جنجال‌برانگیز شد و مشخصا خشم تندروهای اصولگرا را برانگیخت، سخنانی بود که در واکنش به پرسشی درباره نقش جمهوری اسلامی در حمایت از جبهه مقاومت و مشخصا حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل به زبان آورد. آنجا که ظریف با تاکید بر اینکه «آنها (اعضای محور مقاومت) هرگز از ایران یا دستورات آن پیروی نکرده‌اند»، گفت: «ما از هفتم اکتبر اطلاعی نداشتیم، ما نیز شوکه شدیم زیرا قرار بود با آمریکایی‌ها درباره برجام در نهم اکتبر دیدار داشته باشیم که به‌خاطر عملیات طوفان‌الاقصی، دیداری صورت نگرفت.» در واقع همین سخنان ظریف بود که آتش خشم تندروها را شعله‌ور کرد و کار به جایی رسید که برخی از نیروهای وابسته این جریان تندروی سیاسی از لزوم بازداشت فوری معاون راهبردی رییس‌جمهوری بلافاصله پس از بازگشت به کشور سخن گفتند.
این در حالی بود که روح‌الله مومن‌نسب که هم‌اکنون در قامت دبیر شورای امر به معروف و نهی از منکر استان تهران در فضای مجازی فعالیت می‌کند، با بازنشر این بخش از گفت‌وگوی ظریف با فرید زکریا، در حساب کاربری خود نوشت که «نیرو‌های ضدکودتا باید ظریف را به‌محض ورود به کشور بازداشت و تحت‌بازجویی قرار دهند؛ در غیر این صورت کشور به‌زودی دچار بحران‌های پیچیده‌تر و بسیار خطرناک خواهد شد.» مومن‌نسب که با کارنامه پروپیمان خود در زمینه اظهارات شاذ در مجازی و غیرمجازی خواستار بازداشت ظریف و بازجویی از او شده و از قضا کمتر از 2 سال پیش هم همین درخواست را در مورد محمدجواد آذری‌جهرمی و حسن روحانی مطرح کرده بود، در ادامه این توییت، با بیان اینکه «گام دومِ کودتا برداشته شد!» نوشته است: «گذشته از اشکالات حقوقی جدی که بر صلاحیت شورای‌عالی ول‌سازی فضای مجازی مبنی بر رفع موانع دسترسی سکو‌های صهیونیستی به اطلاعات مردم ایران (رفع ‌فیلترینگ) وجود دارد، اساسا مصوبات شورا بدون طی روال مشخصی که در آیین‌نامه آمده است، قابلیت اجرا ندارد.»
مقابل «صدای ملت» سکوت کنید!
هرچند همزمان با این واکنش‌های تند و تیز مخالفان دولت و تندروهای جریان اصولگرا علیه ظریف، بسیاری از نیروهای سیاسی اصلاح‌طلب و اعتدالی نیز در حمایت از او موضع‌گیری کردند. چنان ‌که علی جنتی، وزیر ارشاد دولت روحانی و فرزند دبیر شورای نگهبان در توئیتی به این هجمه‌ها و حمله‌های تندوتیز واکنش نشان داد و نوشت: «ظریف، صدای رسای ملت ایران در صحنه جهانی است. آنان که نمی‌توانند این بالندگی و جوانمردی را ببینند، زبان درکام گیرند و عرض خود نبرند!»