حسابرسی داخلی و هوش‌مصنوعی

فرشته محمدی*
حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل و مستمر است که با هدف ارزیابی و بهبود فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل‌های داخلی و حاکمیت شرکتی انجام می‌شود. این فرآیند به شناسایی نقاط ضعف و فرصت‌های بهبود در عملکرد شرکت و به مدیران در اتخاذ تصمیمات آگاهانه و بهینه کمک می‌کند. حسابرسان داخلی به بررسی انطباق با قوانین و مقررات، کارایی و اثربخشی عملیات و همچنین محافظت از دارایی‌های شرکت می‌پردازند. این تعریف بر نقش حسابرسی داخلی درکمک به بهبود فرآیندها و  ارائه مشاوره‌های راهبردی به مدیریت شرکت تاکید دارد. برای یافتن نقاط ضعف سیستم‌های کنترل داخلی و پیشگیری از خطرات و آسیب‌هایی که شرکت‌ها در عصر تکنولوژی با آن مواجه هستند باید از ابزار مناسب همین عصر که تکنولوژی‌های متفاوت است استفاده کنیم تا شرکت در تداوم فعالیت خود دچار مشکل یا ورشکستگی نشود.
حسابرسی داخلی مبتنی بر هوش‌مصنوعی چیست؟ حسابرسی داخلی مبتنی بر هوش‌مصنوعی (AI) به کاربرد تکنولوژی‌های هوش‌مصنوعی در فرآیندهای حسابرسی داخلی اشاره دارد. این رویکرد می‌تواند به بهبود دقت، کارایی و اثربخشی حسابرسی کمک کند. در ادامه چند جنبه کلیدی این نوع حسابرسی را بررسی می‌کنیم:
1- تحلیل داده‌ها: با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، حسابرسان می‌توانند حجم بالای داده‌ها را به سرعت تحلیل کرده و الگوها یا ناهنجاری‌ها را شناسایی کنند. این امر به شناسایی ریسک‌ها و نقاط ضعف کمک می‌کند.
2- اتوماسیون فرآیندها: هوش‌مصنوعی می‌تواند به خودکارسازی فرآیندهای تکراری و زمان‌بر مانند جمع‌آوری مستندات و بررسی انطباق با رویه‌ها کمک کند. این کار باعث صرفه‌جویی در زمان و کاهش خطاهای انسانی می‌شود.
3- پیش‌بینی و شناسایی ریسک: با استفاده از مدل‌های پیش‌بینی، حسابرسان می‌توانند ریسک‌های بالقوه را شناسایی کرده و برنامه‌ریزی بهتری برای حسابرسی انجام دهند.
4- بهبود تصمیم‌گیری: با تحلیل داده‌های بزرگ و ارائه بینش‌های قابل فهم، هوش‌مصنوعی می‌تواند به حسابرسان در اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌تر کمک کند.
5- تحلیل متون و اسناد: ابزارهای پردازش زبان طبیعی
(Natural Language Process=NLP) می‌توانند به تجزیه و تحلیل اسناد و گزارش‌ها کمک کرده و نکات کلیدی را استخراج کنند.
6- نظارت مداوم: استفاده از هوش‌مصنوعی می‌تواند به ایجاد سیستم‌های نظارت مداوم کمک کند که به‌طور پیوسته داده‌ها را بررسی و ناهنجاری‌ها را به سرعت شناسایی می‌کنند.
به طور کلی حسابرسی داخلی مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌تواند به بهبود کیفیت و کارایی فرآیندهای حسابرسی کمک کند و به حسابرسان این امکان را می‌دهد که تمرکز بیشتری روی تحلیل‌های استراتژیک و تصمیم‌گیری‌های کلیدی داشته باشند.
در همین ارتباط با ظهور تکنولوژی (Chat GPT ) موضوع استفاده همزمان از هوش‌مصنوعی و چت جی‌پی‌تی مورد مطالعه کارشناسان حرفه‌ای قرار گرفته است. چت جی‌پی‌تی می‌تواند در حسابرسی داخلی نقش‌های متعددی ایفا کند،از جمله:
1- تحلیل داده‌ها: با استفاده از تکنیک‌های یادگیری ماشین می‌توان به تحلیل حجم بالای داده‌ها پرداخته و الگوها یا ناهنجاری‌ها را شناسایی کرد.
2- پاسخ به سوالات: چت جی‌پی‌تی می‌تواند به سوالات مرتبط با قوانین، استانداردها و رویه‌های حسابرسی پاسخ داده و اطلاعات لازم را در اختیار حسابرسان قرار دهد.
3- تهیه گزارشات: کمک به تهیه پیش‌نویس گزارش‌های حسابرسی و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به یافته‌ها
و توصیه‌ها.
4- آموزش و توسعه: فراهم کردن منابع آموزشی برای حسابرسان و به‌روز نگه‌داشتن آنها با تغییرات در استانداردها و قوانین.
5- بهبود کارایی: اتوماسیون فرآیندهای تکراری و زمان‌بر مانند بررسی مستندات و انطباق با رویه‌ها.
این ابزار می‌تواند به عنوان یک همکار هوشمند در کنار حسابرسان داخلی عمل کرده و به افزایش دقت و کارایی در فرآیند حسابرسی کمک کند اما حسابرسان باید بدانند که تفاوت‌های چت جی‌پی‌تی با هوش‌مصنوعی چیست. باید یادآور شد که چت جی‌پی‌تی و هوش‌مصنوعی (AI) دو مفهوم مرتبط هستند اما تفاوت‌های مهمی به شرح زیر دارند:
1- تعریف:
-هوش مصنوعی: یک حوزه وسیع از علوم کامپیوتر است که به توسعه سیستم‌هایی می‌پردازد که می‌توانند وظایف هوشمندانه انجام دهند، مانند یادگیری، استدلال و درک زبان.
-چت جی‌پی‌تی: یک مدل خاص از هوش‌مصنوعی است که برای پردازش و تولید زبان طبیعی طراحی شده است. به عبارت دیگر، چت جی‌پی‌تی یک نمونه از AI است که به گفت‌وگو با کاربران می‌پردازد.
2- کاربرد:
-هوش‌مصنوعی: در زمینه‌های مختلفی مانند شناسایی تصویر، پردازش داده، رباتیک و پزشکی کاربرد دارد.
-چت جی‌پی‌تی: به‌طور خاص برای تعاملات متنی و گفت‌وگویی طراحی شده و عمدتا در چت‌بات‌ها و خدمات مشتری استفاده می‌شود.
3- پیچیدگی:
-هوش‌مصنوعی: می‌تواند شامل الگوریتم‌های پیچیده‌تر و تکنیک‌های مختلفی از جمله یادگیری عمیق، یادگیری ماشین و … باشد.
-چت جی‌پی‌تی: به عنوان یک مدل یادگیری عمیق خاص (GPT) طراحی شده و براساس داده‌های متنی آموزش دیده است.
در مجموع چت جی‌پی‌تی یک بخش خاص از دنیای گسترده هوش‌مصنوعی است که روی پردازش زبان تمرکز دارد بنابراین یادگیری هوش‌مصنوعی اولویت و برتری بیشتری به همراه خواهد داشت. برای تکمیل بخش فناوری اطلاعات در حوزه حسابرسی داخلی مدت‌هاست شرکت‌ها و موسسات بازرگانی از ابزار رایانش ابری یا کلود در جوار هوش‌مصنوعی استفاده می‌کنند نقش کلود (Cloud) در حسابرسی داخلی به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است و شامل جنبه‌های زیر می‌شود:
1- دسترسی به داده‌ها: کلود امکان دسترسی آسان و سریع به داده‌های مالی و عملیاتی را برای حسابرسان فراهم می‌کند که این امر به تحلیل بهتر و سریع‌تر کمک می‌کند.
2- مشارکت و همکاری: استفاده از ابزارهای کلود به حسابرسان داخلی این امکان را می‌دهد که با تیم‌ها و ذی‌نفعان مختلف به صورت آنلاین و در زمان واقعی همکاری کنند.
3- تحلیل داده‌های بزرگ: اگرچه خود کلود تحلیل داده‌ها را انجام نمی‌دهد اما قادر است به حسابرسان ابزارهای پیشرفته‌ای برای تحلیل داده‌ها ارائه دهد که به شناسایی الگوها و ناهنجاری‌ها کمک می‌کند.
4- اتوماسیون و بهینه‌سازی فرآیندها: بسیاری از نرم‌افزارهای حسابرسی مبتنی بر کلود می‌توانند فرآیندهای حسابرسی را خودکار کنند و کارایی را افزایش دهند.
5-امنیت و انطباق: استفاده از خدمات کلود می‌تواند به بهبود امنیت داده‌ها و انطباق با مقررات و استانداردهای مرتبط کمک کند، به شرطی که زیرساخت‌های امنیتی مناسب رعایت شوند.
6- نظارت مداوم: با استفاده از فناوری‌های کلود، حسابرسان می‌توانند به نظارت مداوم روی فعالیت‌ها و تراکنش‌ها بپردازند و به سرعت به ناهنجاری‌ها واکنش نشان دهند.
در مجموع، در جهان پیشرفته امروزه که اقتصاد دیجیتالی مشخصه آن است‌، استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به فرآیند بهبود کارایی، دقت و اثربخشی حسابرسی داخلی را نه تنها تسریع کند بلکه به حسابرسان این امکان را می‌دهد که با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی که در دنیای دیجیتال پدید می‌آید، سازگار و این چالش‌ها را با اهداف و برنامه‌های شرکت‌ها همسو کنند.
*عضو انجمن حسابداران خبره ایران