حرکت خلاف جهت دنیا

گروه انرژی- در حالی که دنیا در حال بستن پرونده استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی است و استفاده از زغال‌سنگ به دلیل آلایندگی بالا و افزایش گرمایش زمین در بسیاری از کشورهای دنیا منسوخ و ممنوع شده است، وزارت نیرو تصمیم دارد که در راستای متنوع‌سازی سوخت، استفاده از سوخت زغال‌سنگ برای تولید برق را در دستور کار قرارداده و مهم‌تر آنکه نخستین نیروگاه زغال‌سوز کشور هم در حال ساخت است.
سه سال پیش 18‌کشور دنیا در نشست جهانی آب‌وهوایی ، گلاسکو اعلام کردند که سوزاندن زغال‌سنگ تنها عامل اصلی و مهم تغییرات آب‌وهوایی است و خواستار پایان دادن به استفاده از این سوخت شدند. ماجرا به اینجا ختم نشد و ۱۹۰کشور و سازمانی که ائتلاف جدید را تشکیل می‌دهند، متعهد شدند که به سرمایه‌گذاری در تولید برق با زغال‌سنگ در داخل و عرصه بین‌المللی پایان دهند. اگرچه چارچوب زمانی برای آن مشخص نشد اما آنها همچنین موافقت کردند که سرمایه‌گذاری بر روی سوخت‌های پاک مثل انرژی‌های تجدیدپذیر گسترش یابد.
به دنبال این تصمیم و عزم کشورها برای پایان زغال‌سنگ‌سوزی، برخی کشورها مثل کانادا حتی زمان‌بندی هم برای پایان صادرات آن تا سال ۲۰۳۰ را اعلام کرد. چین که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده زغال‌سنگ در جهان است هم اعلام کرد که به‌تدریج سایر سوخت‌ها مثل گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر را جایگزین ذغال‌سنگ خواهد کرد. هرچند براساس گزارش‌های جهانی، ۳۵‌درصد منبع انرژی تولید برق از زغال‌سنگ تامین می‌شود اما پس از توافقی که کشورها در اجلاس‌های آب‌وهوایی بعد از گلاسکو انجام دادند، حرکت به سمت توقف استفاده از زغال‌سنگ ادامه دارد. تغییرات اقلیمی که آثار و نشانه‌های آن در یک‌دهه گذشته بیش از پیش نمایان شده است، زندگی و حیات مردم جهان را تغییر داده که نشأت گرفته از سوخت‌های فسیلی است.
تصمیم‌گیری متضاد
در ایران اما همه چیز گویا برعکس است. ناترازی انرژی که پاییز امسال به اوج خود رسید و باعث قطع برق نیروگاه‌ها شد، حالا از تصمیم‌هایی رونمایی کرده که بیانگر حرکت در مسیر عکس در جهان است. در شرایطی که دنیا به سمت استفاده بیشتر از سوخت‌های تجدیدپذیر می‌روند، یک مقام وزارت نیرو از هدف‌گذاری برمبنای سند جامع راهبرد انرژی خبر می‌دهد که براساس آن در جهت ایجاد تنوع سبد سوخت، استفاده از سوخت زغال‌سنگ برای تولید برق به عنوان یکی از تکالیف وزارت نیرو تاکید شده است. براساس روایت، عظیم اعتمادی به موجب سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی کشور مقرر شده است تا افق ۱۴۲۰ بیش از پنج هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی زغال‌سنگ‌سوز ایجاد شود که با توجه به ظرفیت محدوده‌های کشف شده زغال‌سنگ حرارتی کشور، منطقه معدن زغال‌سنگ طرح نیروگاه طبس اصلی‌ترین نقش را در تولید سوخت این نیروگاه‌ها خواهد داشت.
بنابه گفته معاون توسعه طرح‌های شرکت برق حرارتی، ورود زغال‌سنگ حرارتی به عنوان یک حامل جدید به سبد انرژی کشور در دستور کار است و در راستا پایداری شبکه برق در منطقه شرق و جنوب‌شرق کشور، افزایش ظرفیت تولید برق کشور به میزان ۶۵۰‌مگاوات، تحولات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و صنعتی در یکی از مناطق بسیار محروم کشور، ایجاد تحول در صنایع معدنی و بهره‌برداری از بزرگ‌ترین معدن زغال‌سنگ حرارتی کشور از دیگر اهداف مهم اجرای طرح نیروگاهی طبس است.
آنطور که این مقام وزارت نیرو گفته است طی چند سال اخیر محدودیت تامین گاز مورد نیاز نیروگاه‌های حرارتی در فصول سرد سال لزوم استفاده از سایر منابع انرژی موجود برای تولید برق را مورد توجه ویژه قرار داده است. در همین راستا به منظور بهره‌مندی از منابع سرشار طبیعی در کشور برای تولید انرژی در تلاش هستیم تا نخستین نیروگاه زغال‌سوز کشور را در منطقه طبس احداث کنیم.
سرمایه‌گذاری و دیگر هیچ!
بحران ناترازی گاز، هر ساله با فرارسیدن فصل سرما به بحرانی جدی تبدیل می‌شود و علاوه‌بر کمبود انرژی، آلودگی هوا را نیز تشدید می‌کند. در حالی که ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز جهان است، وزیر نفت می‌گوید برای حل این مشکل و دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه، ۴۵‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ضروری است.
به گزارش ایسنا، ناترازی گاز یکی از چالش‌های اساسی ایران در حوزه انرژی است که هر ساله در فصل‌های سرد مشکلاتی مانند قطعی گاز یا افزایش مصرف سوخت‌های جایگزین در نیروگاه‌ها را به همراه دارد. این وضعیت نه‌تنها تامین پایدار انرژی را مختل می‌کند، بلکه به دلیل استفاده از سوخت‌های آلاینده، تاثیرات منفی بر محیط زیست و کیفیت هوا نیز به‌جا می‌گذارد.
یکی از دلایل اصلی ناترازی گاز، مصرف بی‌رویه و ناکارآمدی در مدیریت مصرف انرژی است. ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز جهان، سالانه بخش عمده‌ای از تولید خود را در مصارف خانگی، صنعتی و نیروگاهی مصرف می‌کند. اما بهره‌وری پایین در بخش‌های مختلف باعث شده است که عرضه گاز نتواند پاسخگوی تقاضای روزافزون باشد.
پاک‌نژاد، وزیر نفت با اشاره به راهکارهای رفع ناترازی گاز، بر دو محور اصلی تاکید کرده است، طبق قانون برنامه هفتم توسعه، تولید گاز باید تا پایان برنامه روزانه به یک میلیارد و ۳۸۰‌میلیون مترمکعب برسد. برای تحقق این هدف، نیاز به ۴۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد که بخش عمده‌ای از آن باید در توسعه میادین گازی و زیرساخت‌های مرتبط صرف شود.
همچنین او معتقد است کنترل مصرف افسارگسیخته انرژی از طریق راهکارهای قیمتی و غیرقیمتی یکی دیگر از اولویت‌هاست. به‌ عنوان مثال، تعویض بخاری‌های کم‌بازده با حمایت بخش خصوصی و بازپرداخت سرمایه از محل صرفه‌جویی سوخت، ازجمله اقدامات پیشنهادی است.
در شرایط کنونی، مصرف بالای گاز در بخش خانگی و صنعتی، نیروگاه‌ها را ناچار به استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت و گازوئیل کرده است. این موضوع به‌ویژه در فصول سرد سال موجب تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها می‌شود. پاک‌نژاد با اشاره به تجربه کشورهای پیشرفته در مدیریت آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی، بر لزوم به‌کارگیری فناوری‌هایی مانند نصب فیلتر در دودکش نیروگاه‌ها تاکید کرد.
وزیر نفت همچنین تاکید کرد که هرگونه اصلاح در نظام مصرف انرژی باید با در نظر گرفتن شرایط معیشتی مردم و ارائه پیوست‌های اجتماعی و رسانه‌ای همراه باشد. به گفته او، تصمیم‌گیری‌های گذشته در این حوزه گاهی بدون توجه به این موارد بوده و پیامدهای اجتماعی نامطلوبی ایجاد کرده است.
رفع ناترازی گاز در ایران نیازمند اقداماتی فوری و راهبردی در دو حوزه افزایش تولید و مدیریت مصرف است.
تامین سرمایه‌گذاری‌های کلان، بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش مصرف سوخت‌های آلاینده، می‌تواند به تامین پایدار انرژی و کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک کند.
مرتضی بهروزی‌فر، عضو هیات‌علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی درباره آینده ناترازی انرژی در کشور به ایلنا گفته است که ناترازی انرژی در کشور مشکلی است که در چند سال گذشته در کشور اتفاق افتاده و حل نخواهد شد. اینکه تصور کنیم قیمت را افزایش دهیم، بخشنامه صادر و یا با اقدام تک‌بعدی بخواهیم این چالش را رفع کنیم؛ امکان ندارد این موضوع حل شود. این تصور که با تغییر قیمت می‌توانیم مشکل ناترازی انرژی را در کشور حل کنیم واهی و یک اشتباه مهلک است بنابراین این اقدام می‌تواند مشکلات بزرگ‌تری را ایجاد کند. ما باید افزایش قیمت داشته باشیم اما در مورد بنزین از قبل برنامه‌ریزی نکنیم. افزایش قیمت تاثیری روی مصرف نخواهد داشت، باید ابتدا خودروهای مستهلک را از رده خارج و صنعت خودروسازی را بهینه‌سازی کنیم که مجبور شوند خودروهایی تولید کنند که در حد استاندارد بین‌المللی باشد، امکان واردات خودروهای برقی و هیبریدی و حتی بنزینی با مصرف بهینه و راندمان بالا را تسهیل کنیم، حمل‌ونقل عمومی را گسترش دهیم و جاده‌ها و اتوبان‌ها را بازسازی کنیم. اگر این اقدمات را انجام دهیم در نهایت می‌شود افزایش نرخ بنزین را اعمال کرد ولی اکنون اگر تصور کنیم صرفا با افزایش قیمت، مشکل بنزین حل خواهد شد، اشتباه فاحشی است.
به گفته بهروزی‌فر، با شرایط کنونی ناترازی انرژی اکنون بخش قابل‌توجهی از صنعت کشور تعطیل است که نتیجه آن بیکاری کارگران و افزایش هزینه کارفرماست، با تداوم این وضعیت کاری می‌کنیم کسانی که در کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند نیز فعالیت خود را متوقف کرده و از ایران خارج شوند.