جدال با تجارت الکترونیک در دستور کار

دیبا حاجیها*
پس از تحکم و پافشاری چندین ساله مسوولان کشور مبنی‌بر مسدودسازی انواع و اقسام پیام‌رسان‌ها و ابزارهای نوین ارتباط جمعی، اکنون
به نظر می‌رسد این سیاست شکست‌خورده، نفس‌های آخر خود را می‌کشد. این سیاست نه‌تنها به ایجاد بازار سیاه قدرتمند فروش فیلترشکن منجر شد بلکه زیرساخت‌های تجارت الکترونیک موبایلی را به‌طور کامل دچار عقب‌ماندگی کرد. با اعمال فیلترینگ گسترده در سال ١٤٠١، تجارت الکترونیک ایران، ضرری معادل ١١٦٠‌میلیون دلار را فقط در چهار ماه متحمل شد و بسیاری از کسب‌وکارهای خرد که بستر اصلی آنها در تلگرام و اینستاگرام بود، آنچنان آسیب دیدند که هنوز هم نتوانسته‌اند خود را بازیابی کنند و به چرخه خلق ارزش برگردند. از طرفی، چندین و چند سال است که وجوه بسیار کلانی به جای حرکت به سمت کسب‌وکارهای مولد و حمایت از تولید، به سمت بازار نامولدی همچون خرید و فروش فیلترشکن سوق پیدا می‌کنند. حال که دولت چندین سال است به جای تقویت زیرساخت‌های تجارت الکترونیک، با اعمال انواع محدودیت‌ها، اقتصاد دیجیتال کشور را از قطار توسعه به بیرون پرتاب کرده، باز هم دولت چهاردهم باید با موافقان این طرح ضد مردمی دست به یقه باشد تا بلکه آنها را متوجه این رویکرد غلط کند. امروزه بازار به مفهوم سنتی روزبه‌روز بیشتر به حاشیه رانده می‌شود و مال‌های آنلاین به جایی برای شکل‌گیری تقاضای واقعی و مال‌های فیزیکی به مکانی برای وقت گذرانی تبدیل شده‌اند. از طرفی، وقتی خریدار می‌تواند به بازاری کاملا رقابتی با امکان مقایسه قیمت‌ها در مقیاس کشور دسترسی داشته باشد، طبیعتا خود را محدود به مغازه‌های محلی نخواهد کرد.
نمی‌شود شعار اشتغال‌زایی و فقرزدایی سر داد و همزمان با تمامی ابزارهای موجود و ناموجود به تجارت الکترونیک به عنوان بستری برای اشتغال‌زایی حمله کرد و با سیاستگذاری‌های پولی و مالی غلط، روی باقیمانده‌های اقتصاد کشور قدم زد. فیلترینگ سیاستی شکست خورده است که حتی موافقانش نیز تن به آن نمی‌دهند. حضور گسترده این افراد در توئیتر، اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی دلیلی بر این ادعاست. در نتیجه باید قبل از اینکه اینترنت آزاد خود را به مسوولان تحمیل کند، از این سیاست عقب‌نشینی کرده و از مردم برای از بین بردن پول و اعصاب آنها در این سال‌ها عذرخواهی کنند.
تجارت الکترونیک، مساله ریاضی نیست که برای آن امروز راه‌حل بیابیم و ٥٠سال آینده نیز همان را اجرا کنیم. روزبه‌روز ملزومات این علم جدیدتر می‌شود و کشور از پتانسیل‌های موجود عقب می‌افتد. در نتیجه به جای رفع فیلتر اپلیکیشنی مثل واتساپ که از محبوبیت حداقلی برخوردار است، باید اینستاگرام که بیش از مسوولان اشتغال‌زایی کرده رفع فیلتر شود تا شاید مرهمی برای زخم‌های متعدد کسب‌و‌کارهای آنلاین باشد.
* پژوهشگر تجارت الکترونیک