جان در برابر پول

مهدیه بهارمست- «کارگردان سینما تحت‌فشار بی‌پولی، آگهی فروش کلیه‌ داد» این خبر را در رسانه‌ها خواندید؟ برعکس شما، اصلا از این خبر شوکه نشدم. اردیبهشت سال گذشته بود که درباره چرایی افزایش فروش کلیه به مسوولان هشدار دادیم اما به گوش کسی نرسید. برخی بر این باورند که فروش کلیه به‌خاطر مشکلات اقتصادی نیست اما با توجه اظهارات احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درحال‌حاضر حدود ۳۰‌درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر هستند! آن دوران انتشار یک بنر در خیابان برای فروش اعضای بدن حتی قلب، توجه‌مان را جلب کرده اما امروز شخصی که اقدام به فروش یک عضو از بدن خود می‌کند جامعه را در بهت و حیرت فرو برده است. دیروز وحید وکیلی‌فر، فیلمساز مستقل سینمای ایران در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «اینجانب وحید وکیلی‌فر، فیلمساز مستقل، 43ساله، گروه خون B منفی، به‌دلیل وضعیت معیشتی تصمیم گرفته‌ام یکی از کلیه‌های خود را بفروشم. لطفا قیمت پیشنهادی خود را به آدرس ایمیل زیر ارسال کنید.» پیش از این هم مازیار لرستانی، بازیگر با سابقه سینمای ایران نیز با انتشار متنی دردناک از وضعیت مالی دشوارش خبر داد و باعث نگرانی جامعه هنری شد. البته اگر کمی به دیگر مشاغل و اصناف هم نگاهی بیندازید، متوجه می‌شوید که جیب همگان خالی است. بنابراین پیام این کارگردان در حالی در رسانه‌ها دست به دست می‌شود که طی سال‌های اخیر به غیر از کلیه، آگهی‌های پیوند کبد، مغز استخوان، قرنیه چشم، اهدایی اسپرم و تخمک نیز به دیوارها اضافه شده است. اگرچه به غیر از الصاق آگهی فروش اعضای بدن در دیوارهای شهر، نه‌تنها سایتی هم به همین عنوان راه‌اندازی شده تا گیرنده و ‌دهنده همدیگر را به‌راحتی پیدا کنند، در حال حاضر طرفین معامله هر کجای کشور باشند، از طریق این سایت‌ها همدیگر را پیدا می‌کنند. شیراز، مشهد، ارومیه و… فرقی ندارد. خودشان می‌گویند دیر و زود دارد، اما بالاخره مچ می‌شوند. مچ هم اصطلاحی است که در بازار فروش اعضای بدن باب شده است. یعنی مشخصات گیرنده و ‌دهنده عضو با یکدیگر همخوانی دارد و می‌توانند پای معامله بروند. بعد از مچ‌شدن چانه‌زنی برای قیمت شروع می‌شود. حالا پای فروش کلیه به فضای مجازی مانند اینستاگرام نیز باز شده است. با اینکه انجمن کلیه ایران در سال گذشته قیمت هدیه برای اهدای کلیه را 80‌میلیون تومان تعیین کرده بود اما هزینه خرید و فروش آن به 400‌میلیون تومان هم رسیده است. با اینکه قیمت نهایی میان گیرنده و ‌دهنده توافقی است اما هرچه پای دلال بیشتری وسط باشد، یا بیمار وضع مالی خوب، یا حال وخیم‌تری داشته باشد، البته گروه خونی‌دهنده هم o منفی باشد، قیمت افزایش پیدا می‌کند. البته این اعداد و ارقام در حالی مطرح می‌شوند که خرید‌و‌فروش اعضای بدن در ایران جرم محسوب می‌شود و تنها اهدای آن قانونی است و طبق قانون، فقط اهدای کلیه از فرد زنده امکانپذیر است. براساس آمار وزارت بهداشت در سال 1399 در ایران 420 مورد پیوند کلیه از فرد زنده انجام شد. سال گذشته نیز زالی، رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه ۱۸‌هزار نفر از ۲۵‌هزار نفر در صف پیوند عضو در صف پیوند کلیه هستند اعلام کرد که متاسفانه ساعتی ۱ الی ۲ نفر از افراد در صف پیوند به دلیل نرسیدن عضو جان خود را از دست می‌دهند و تنها ۱۰‌درصد از مردم کشور در صف پیوند عضو هستند. به همین خاطر نیز انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی ایران، بعد از مشاهده وضعیت افزایش مرگ و میر بیماران و دلالی برای اهدای کلیه تصمیم گرفت این روند را در چارچوب ثبت‌نام انجام دهد و هم اینکه ارقامی مشخص برای این اهدا تعیین کند. این مبلغ توسط انجمن در ابتدا 12‌میلیون تومان بود و کمی بعد 34‌میلیون تومان تعیین شد. اما از سال 1399 تاکنون به 80‌میلیون تومان افزایش یافته است. حالا به نظر می‌رسد برخلاف تصمیم اولیه که منجر به حذف دلالی به‌دلیل قیمت مشابه انجمن و بازار سیاه شده بود، آنقدر تفاوت قیمت اهدای کلیه از طریق انجمن و بازار سیاه خرید و فروش کلیه زیاد شد که دوباره منجر به رونق بازار سیاه و بازگشت دلالان شده است. توجه کنید که وقتی انجمن رقم 12‌میلیون تومان را تایید کرد، کلیه در بازار آزاد بین 10 تا 12‌میلیون تومان خریدوفروش می‌شد، اما اکنون در حالی از رقم 80‌میلیون تومان سخن گفته می‌شود که کلیه در بازار سیاه توسط دلالان 400‌میلیون تومان به بالا خرید و فروش می‌شود. البته این تمام ماجرا نیست. فروشندگان اعضای بدن به خاطر فقر و تنگدستی قید عضو بدن خود را می‌زنند تا شاید یک شب بدون دغدغه را سر به بالین بگذارند. از سوی دیگر به قدری مردم در مشکلات اقتصادی غوطه‌ور شدند که برخی برای تامین هزینه دارو و درمان یکی از اعضای خانواده خود دست به فروش کلیه می‌زند. بنابراین نیاز مالی، حلقه وصل بسیاری از فروشندگان و خریداران اعضای بدن است. با اینکه بازار فروش اعضای بدن به دهه هفتادی‌ها و دهه هشتادی‌ها رسیده اما به گفته دکتر بیگلری سالمندان زیادی نیز برای فروش کلیه خود به انجمن‌ها مراجعه می‌کنند.
90‌درصد افراد کلیه خود را برای نیاز مالی می‌فروشند!
دکتر حسین بیگلری، رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی کرمانشاه با اشاره به افزایش مراجعه افراد برای فروش کلیه به «جهان‌صنعت» گفت: با توجه به اینکه 23 تا 30 آبان هم هفته حمایت از بیماران کلیوی است، پرداختن به این موضوع بسیار ارزشمند است. به‌خاطر کرامت انسانی به جای استفاده از واژه فروش کلیه، از اهدای کلیه استفاده می‌کنیم چراکه اهدای کلیه به‌طورکلی بسیار رفتار پسندیده‌ای است، زیرا به یک انسان جان تازه‌ای بخشیده می‌شود. اما اگر این اهدا از سر ناچاری و فقر باشد، عمل درستی نیست.
وی افزود: متاسفانه این روزها به خصوص در شهر کرمانشاه تعداد مراجعه‌کنندگان برای فروش کلیه بسیار بیشتر از حد معمول شهرهای دیگر است. وقتی کرمانشاه از نظر شاخص فلاکت رتبه نخست کشور را کسب کرده است، طبیعتا برخی مسائل غیرمتعارف در آن رشد می‌کند. متاسفانه در روز میزان مراجعه‌کنندگان از هر سن و جنسیتی برای فروش کلیه افزایش یافته و تنها دلیل آنها هم مشکلات مالی است. با اینکه از لحاظ قانونی تنها افراد 23 سال تا 38 قادر به اهدای کلیه خود هستند اما در حال حاضر از 17 سال تا سالمندان برای فروش کلیه خود به انجمن مراجعه می‌کنند. به‌تازگی زنی با 45 سال سن خواهان فروش کلیه خود بود تا هزینه درمان فرزنداش که سرطان داشت را تامین کند. از این دست موارد بسیار دیدیم که این قضیه واقعا درناک است. متاسفانه 90‌درصد افرادی که کلیه خود را می‌فروشند، برای نیاز مالی است.
دکتر بیگلری با اشاره به قیمت‌ها نیز بیان کرد: دولت برای اینکه دست دلالان را کوتاه و همچنین به اهدا‌کننده کمکی کند، نه‌تنها آزمایش‌های آن رایگان شده است، بلکه مبلغ 80‌میلیون نیز به اهدا‌کننده تعلق می‌گیرد اما متاسفانه این روزها به‌دلیل مشکلات مالی شدید این مبلغ افاغه نکرده است و‌ دهنده از گیرنده با توافق یکدیگر مبلغی دریافت می‌کند. قیمت خرید و فروش کلیه در استان کرمانشاه بسیار کمتر از تهران است. در حال حاضر قیمت کلیه در کرمانشاه 400‌میلیون تومان است اما در تهران بیشتر از این مقدار است. اما فرد به دلیل نیاز مالی تن به این کار ثواب می‌دهد، تا بخشی از مشکلات مالی خود یا خانواده‌اش را تامین کند. البته اگر گروه خونی فرد خاص باشد، قیمت کلیه گرانتر می‌شود.
او ادامه داد: به نظرم دولت باید برای اینگونه افرادی که به خاطر استیصال کلیه خود را می‌فروشند، وامی در نظر بگیرد تا شاید از تعداد آنها کاسته شود. در هر صورت دولت باید ابتدا مشکلات اقتصادی جامعه را حل کند تا مردم برای رفع نیازهای مالی خود اعضای بدن خود را به حراج نگذارند.
رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی کرمانشاه با تاکید بر اینکه هزینه‌های آزمایش، بیمارستان و جراحی پیوند کلیه یک‌میلیارد تومان است، بیان کرد: به‌دلیل هزینه‌های گزاف این جراحی، پیوند کلیه تنها در بیمارستان‌های دولتی انجام می‌شود. اما از کشورهای دیگر برای این عمل به ایران می‌آیند و به بیمارستان‌های خصوصی می‌روند. ولی باید یک اهدا‌کننده هم با خودشان به ایران بیاورند و طبق قانون هیچ ایرانی نمی‌تواند کلیه‌اش را به غیرایرانی بفروشد، اگر چنین کاری کند آن مرکز درمانی بسته می‌شود. تنها عراقی به عراقی یا آلمانی به آلمانی می‌تواند کلیه خود را اهدا کند، مگر اینکه فرد ایرانی برای فروش کلیه خود به کشورهای دیگر برود، در چنین شرایطی از کنترل ما خارج است.
وی افزود: به نظرم در چنین شرایطی باید کلیه مسوولان کارت اهدای عضوی تهیه کنند تا به سمت پیوند اعضای بدن از جسد برویم. این در حالی است که اهدای عضو در کرمانشاه بسیار کم است، به همین خاطر بیماران به‌دنبال افرادی می‌روند که می‌خواهند کلیه خود را بفروشند. اما وقتی تمام افراد جامعه کارت اهدای عضو داشته باشند، قطعا دست دلالان نیز کوتاه می‌شود و قیمت آن در بازار سیاه نیز کاهش پیدا می‌کند. در واقعیت میزان عرضه و تقاضا است که قیمت کلیه و دیگر اعضای بدن را افزایش می‌دهد. در نهایت وقتی مشکلات اقتصادی در جامعه رفع شود، افراد دیگر برای تامین نیازهای اساسی خود دست به هر کاری نمی‌زنند.