ثبات و امنیت در منطقه افزایش می‌یابد

گروه سیاسی- تمرکز بر روابط سیاسی خارجی و افزایش حجم تعاملات سیاسی و اقتصادی بین ایران و کشورهای منطق، گسترش روابط میان ایران و روسیه در چهار سال گذشته از اراده سیاسی دولت روحانی برای حفظ و ارتقای روابط با این همسایه قدرتمند شمالی خبر می‌دهد. از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم در ایران، تحولات زیادی در ایران و روسیه رخ داده است از جمله وقوع بحران اوکراین و تحریم روسیه از سوی غرب و به نتیجه رسیدن مذاکرت هسته‌ای و مهم‌تر از همه ورود روسیه به صحنه عملیاتی نبرد سوریه و همراهی با ایران در این جبهه که تمامی این اتفاقات حاکی از موفقیت سیاست خارجی کشورمان در زمینه ارتباط با روسیه است. در همین زمینه و درجهت ارتقا سطح روابط دوکشور همایش پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه در تهران با قرائت پیام ظریف و لاوروف برگزار شد. پیام محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به این همایش به شرح زیر است: برگزاری همایش و نمایشگاه اسناد تاریخی به مناسبت پنج قرن روابط ایران و روسیه اقدامی مهم و ارزشمند در روابط دو کشور است. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراسیون روسیه دو کشور ریشه‌دار با پیشینه و تاریخی کهن هستند که جلوه‌های تمدنی و فرهنگی آنها همچنین آوازه جهانی شخصیت‌های بزرگی مانند حافظ، سعدی، فردوسی، تولستوی، چخوف، پوشکین و دهها شخصیت دیگر مایه مباهات و فخر ادبیات جهان شده‌اند. کمتر کشورهایی را در جهان می‌توان سراغ گرفت که مانند ایران و روسیه مناسبات آنها به پنج قرن برگردد. این رابطه فراز و فرودهای خود را داشته و با خاطرات تلخ و شیرینی همراه است اما ورای این خاطرات درس بزرگ این روابط کهن و پرلایه آن است که ایران و روسیه به عنوان دو همسایه باید روابط گسترده‌ای داشته باشند و روابط دو کشور باید در چند وجهی کردن و گسترش افقی و عمودی این رابطه بکوشند. گسترش این رابطه نه فقط به نفع همه جانبه دو کشور بوده بلکه عامل مهمی در امنیت، ثبات و توسعه مناطقی چون آسیای مرکزی و خاورمیانه است. امیدوارم روابط دوستانه جمهوری اسلامی ایران و روسیه که در سه دهه گذشته در حال گسترش بوده و در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است در سایه اراده مسوولان دو کشور و تجربه پنج قرن مناسبات تاریخی در تمامی عرصه‌ها رشد و گسترش یابد. بدون تردید برگزاری موفق این همایش تصویر خوبی از روابط دو کشور بر جای خواهد نهاد که می‌تواند زمینه گسترش پیوندهای مردمی و فرهنگی بین دو کشور را فراهم و به تحکیم روابط دوجانبه هم کمک کند. اطمینان دارم تبادل نظر نخبگان و صاحبنظران علمی و فرهنگی دو کشور در این نشست فرصت تازه‌ای برای رونق بخشیدن به دیپلماسی فرهنگی ایجاد کرده و به تحکیم و تقویت مناسبات فی مابین کمک خواهد کرد. به باور من مراودات مستمر فرهنگی که مزین به حضور نخبگان و اندیشمندان دو کشور باشد علاوه بر اینکه می‌تواند به شکوفایی هر چه بیشتر اندیشه‌ها و آگاهی بخشی به نسل جوان امروز دو کشور منجر شود می‌تواند به گسترش روابط در حوزه‌های سیاسی و تجاری کمک کند. در این همایش همچنین پیام همتای روسی ظریف، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز قرائت شد که حاکی از استقبال سران رئوسی از ارتقای روابط دوستانه بین دوکشور بود بنا بر اظهار لاوروف ویژگی سازنده روابط روسیه و ایران را که بر اصول برابری حقوق، احترام متقابل دوستی و اعتماد متکی است ارج می‌نهیم و توسعه پیش رونده همکاری دوجانبه در همه حوزه‌های سیاست خارجی، دفاعی و اقتصاد و فرهنگ را با خرسندی تایید می‌کنیم. وی در ادامه اظهار کرد: «طبق توافق‌های حاصل شده رهبران دولت‌های ما، قصد ادامه فعالیت مشترک در جهت تکامل آتی همکاری‌های دو جانبه، جست‌وجوی پاسخ‌های موثر به مشکلات مبرم دستور کار جهانی و منطقه‌ای از جمله مبارزه با تروریسم بین‌المللی و افراطی‌گری و حل‌وفصل سیاسی دیپلماتیک وضعیت سوریه داریم.» در ادامه این همایش مهدی سنایی سفیر کشورمان در مسکو با اشاره به حمایت روسیه از برجام و ارتقا روابط در ابعاد راهبردی وافزایش اعتماد بین دو کشور خبر داده و گفت: یکی از ویژگی‌های جدید روابط بین دو کشور کاهش نقش عامل سوم است‌. این عامل سوم گاهی کشورهای غربی بوده‌اند و گاهی آمریکا اما اکنون دوکشور تصمیم گرفته‌اند با تکیه بر روابط بدون واسطه با هم ارتباط برقرار کرده و منافع دوکشور را در محدوده مربوط به خود کشورها بررسی کنند و این نکته از این نظر جالب توجه است که پیش از آغاز این سیر تحولی ایران و روسیه اغلب تنها در حوزه‌هایی که حق انتخاب دیگری وجود نداشت با یکدیگر تعامل می‌کردند و از ایجاد روابط دوطرفه و دوستانه به دلیل سوابق پرفراز ونشیب گذشته، دوری می‌کردند. در واقع این فضا زمینه آغاز فصل جدید در روابط ایران و روسیه است. گسترش چشمگیر رایزنی‌ها میان مقام‌های مختلف دو کشور از سطوح عالی گرفته تا سطوح خرد، از رهبران سیاسی گرفته تا تجار و صنعتگران و از مسوولان و کنشگران فرهنگی گرفته تا فعالان علمی، نشان از برداشته شدن اولین گام‌های ضروری برای ایجاد این بستر دارد و تعاملات اخیر نشان‌دهنده این است که دوکشور می‌خواهند از رابطه خریدار و فروشنده به رابطه میان دو همکار برسند.
رفت‌وآمدهای سیاسی بین دو کشور افزایش یافته و حضور پوتین در تهران و دیدار با رهبر انقلاب حاکی از آن است که به لحاظ سیاسی اراده دو کشور بر این است که تحولی در روابط ایران و روسیه ایجاد کنند. موضوع سوریه یکی دیگر از موضوعاتی است که به تقویت این اراده کمک کرده است.
همچنین در عرصه اقتصاد، زیرساخت‌ها و بسترهایی در چهار سال گذشته در روابط دو کشور بنیان گذاشته شده است، اعم از تلاش‌ها برای ایجاد روابط بین بانکی، توافقنامه‌های مربوط به تسهیلات گمرکی و کاهش تعرفه‌های تجاری، ایجاد خطوط جدید حمل‌ونقل دریایی و هوایی، تسهیل دریافت روادید، توافقنامه‌های مربوط به تسهیل گردشگری، برگزاری نمایشگاه‌های تجاری و بسیاری از اقدامات دیگر، زمینه را برای یک جهش در سطح همکاری دو کشور فراهم کرده و زمینه‌ها برای جذب گردشگران روس نیز فراهم شده است. البته در این میان دلایلی هم وجود دارد که روابط ایران و روسیه را به پیچیدگی کشانده است، از جمله آنکه رابطه ایران با روسیه، در سطوح مختلفی دنبال می‌شود و هر سطح منطق خاص خود را داراست. منطق همکاری‌های دو کشور در سطح دوجانبه با منطق همکاری‌های دو کشور درسطح منطقه‌ای و بین‌المللی الزاما یکی نیست.
در سطح بین‌الملل مسایل ما، مسایل مثلث ایران، روسیه و آمریکاست. آمریکا بر روابط ایران و روسیه تاثیرگذار است. در واقع به این دلیل نمی‌توان یک منطق واحد را بر سطوح مختلف روابط ایران و روسیه گسترش داد و نمی‌توان انتظار داشت در همه این سطوح یک میزان از همکاری و اهداف مشترک را دنبال کنند. اختلافات در این زمینه زیاد است اما بعد دیگر مساله این است که مسوولان سیاست خارجی ایران در روابط با روسیه باید در جبهه‌های مختلف مبارزه کنند. از یک سو باید با طرف روسی در موضوعات مختلف اعم از روابط دوجانبه یا موضوعاتی چون بحث هسته‌ای دائما وارد گفت‌وگو شوند و چانه‌زنی کنند. اینها عوامل و موانع متعددی است که کار را در حوزه روسیه دشوار می‌کند و مسوولان سیاست خارجی باید در زمینه گسترش روابط با روسیه با آن مقابله کنند.
در حال حاضر موضوع سوریه یک عرصه جدید برای همکاری بین ایران و روسیه است و رابطه دو کشور را به لحاظ استراتژیک ارتقا داده که اگر همکاری ایران و روسیه در این پروژه منطقه‌ای تداوم یابد، می‌تواند تاثیر بسزایی بر آینده روابط دو کشور داشته باشد و یک بعد مهم همکاری ایران و روسیه در سوریه، ایجاد ثبات و امنیت در منطقه است و هر دو کشور توانایی زیادی دارند که این همکاری را در آینده نزدیک به یک الگو برای همکاری در زمینه ایجاد ثبات در منطقه تبدیل کنند.