26 - 09 - 2024
تکرار حرفهای گذشته با لحن خوشایند
نادر کریمیجونی
سخنرانی تقریبا 14دقیقهای مسعود پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به لحاظ ماهوی تقریبا هیچ فرقی با سخنرانیهای روسایجمهوری قبل از خودش در ایران نداشت. مانند آنچه مرسوم است پزشکیان ابتدا بر صلحطلبی، آشتیجویی و پرهیز از توسل به خشونت و جنگ از جانب ایران تاکید کرد، سپس به اسرائیل و رفتارش حمله نمود و دست آخر دست دوستی به جانب ایالاتمتحده، اروپا و سایر دشمنان منطقهای و فرامنطقهای دراز کرد. هنگامی که پزشکیان از پایهگذاری مناسبات جدیدی در روابط خارجی میان ایران با جامعه جهانی سخن گفت، این پرسش مهم پیش آمد که اگر چنین مناسباتی از سوی ایران پایهگذاری شود، آنگاه کارکرد این مناسبات تا چه حد از سوی قدرتهای بزرگ، رقبای منطقه و دشمنان پذیرفته خواهد شد. نکته مهمتر آن است که در گفتوگوهای فیمابین ایران و قدرتهای بزرگ آیا ابرقدرتها این همپایگی و برابری را برای ایران خواهند پذیرفت؟
البته مسعود پزشکیان در این سخنرانی از لحن آشتیجویانه استفاده کرد و گاهی اینطور به نظر میرسید که همانگونه که سیدمحمد خاتمی از آشتی میان کشورها و جوامع صحبت کرد و پیشنهاد گفتوگوی تمدنها را مطرح ساخت، مسعود پزشکیان نیز میخواهد آشتی جهانی به راه بیندازد و به همه کشورها در پیگیری خواستههایشان و تعاملهای بینالمللی، نقشی برابر و همپایه بدهد. فارغ از اینکه چنین خواستهای آیا قابل تحقق است و هم کشورهای تابع و هم کشورهای پیشرو، همرتبگی کشورها در تعاملات بینالمللی را خواهند پذیرفت یا نه، چنین به نظر میآید که سازوکارهای اجرای چنین پیشنهادی در جهان معاصر وجود ندارد و حتی در ظرفیتهای اسمی جهان نیز اجرای دیدگاه مسعود پزشکیان، دستکم تا آینده قابل پیشبینی، میسر نیست.
در سخنرانی بامداد چهارشنبه، رییسجمهور حرفهایی زد که بهتر بود زده نمیشد. مثلا رییسجمهور در مورد جنگ روسیه و اوکراین خواستار صلح میان این دو کشور شد و حمایت کشورمان از پایان این منازعه از راه گفتوگو را اعلام کرد اما ایران چگونه میتواند از گفتوگوی برابر میان اوکراین و روسیه حمایت کند در حالی که کشورمان متحد روسیه است. به اذعان وزیر امور خارجه پیشین، کشورمان تجهیزات نظامی در اختیار روسیه قرار داده و هیچگاه به اشغال اوکراین از جانب روسیه اعتراض نکرده است. اگر از الگوی پزشکیان در روابط و مناسبات میان کشورها استفاده شود باید میان اوکراین و روسیه همپایگی انجام گیرد آنگاه هر دو کشور در شرایط برابر گفتوگو و مشکلات خود را حل کنند اما مسکو بارها الحاق مناطق اشغال شده در اوکراین به خاک روسیه را تنها راه و پیششرط پایان دادن به جنگ ذکر کرده است. آیا ایران که برقراری آشتی در کشور اسلاو را دنبال میکند حاضر است اشغال اوکراین را محکوم و روسیه را تشویق به پس دادن مناطق اشغال شده، کند؟ گمان میکنم به وضوح میتوان پاسخ منفی به این سوال را پیشبینی کرد. موضع رییسجمهور در مورد برجام، تقریبا همان موضع ثابت و بیان شده ایران بود که از اواخر عمر دولت دوم حسن روحانی تاکنون کشورمان بر آن پای فشرده است؛ اینکه ایران آمادگی دارد در کنار سایر طرفین برجام، تعهدات خویش را انجام دهد و طرفهای مقابل نیز تعهداتشان را انجام دهند. این موضع در حالی بیان شد که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه پیش از کسب رای اعتماد نمایندگان مردم، در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرده بود که برجام مرده است.روشن نیست که آن موضعگیری به خاطر کسب آرای محافظهکاران مجلس بوده یا وزیر امور خارجه واقعا به این سخن اعتقاد دارد و براساس آن عمل میکند. البته قدرمسلم آن است که در دولت گذشته علاقه چندانی به برقراری دوباره اجرای برجام و تعهدات دو طرف نشان داده نمیشد. در واقع جمهوری اسلامی ایران از فرصت عمل نکردن اروپاییها به تعهدات خویش برای افزودن به سرعت توسعه فعالیتهای هستهای و گسترش عدم همکاری با آژانس بینالمللی انرژی هستهای استفاده کردند. حالا هم سوءتفاهمها میان دو طرف و مخصوصا میان ایران با طرفهای غربی توافق هستهای آنقدر پیچیده شده است که معلوم نیست کدام طرف و باید چه قدمی بردارند تا اختلافها کاهش یابد و به سوی حل شدن مشکلات حرکت آغاز شود.
در مجموع اظهارات بامداد چهارشنبه مسعود پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بیان همان مواضع رسمی و بارها تکرار شده جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات منطقهای و جهانی بود؛ اینکه خارجیان باید از منطقه اخراج شوند و امنیت منطقه باید توسط منطقهنشینان و کشورهای منطقه تامین شود. البته پزشکیان به این واقعیت ساده توجه نکرد که برخی از همین منطقهنشینان با رضایت خود پایگاه در اختیار اروپا یا ایالاتمتحده قرار داده و اکنون نیز حاضر به برچیدن این پایگاههای نظامی نیستند.
لحن وی هنگامی که به مسائل مربوط به فلسطین، غزه و رفتار اسرائیل میرسید تند و تهاجمی میشد. موضع ثابت و بارها تکرار شده جمهوری اسلامی ایران آن است که اسرائیل باید نابود شود که این موضع گاهی به صورت عریان بیان میشود و گاهی گویندگان سازوکار دیپلماتیک و دموکراتیک برایش در نظر میگیرند، اینکه تمام آوارگان فلسطینی به خانه خود بازگردند و سپس انتخابات در سرزمینهای اشغالی برگزار شود، در واقع شکل دموکراتیک تلاش، برای نابودی اسرائیل است. اما بسیاری از کشورهای مسلمان اکنون راهحل دو کشور، دو دولت را پذیرفته و بهطور ضمنی به تداوم حیات اسرائیل رای دادهاند. در آخرین نشست سازمان همکاریهای اسلامی که مرحوم رییسی در آن حضور داشت نیز در حالی که هیچیک از خواستهها و راهکارهای پیشنهادی کشورمان در بیانیه پایانی این نشست بیان نشد، بر راهکار دو دولت و دو کشور تاکید شده بود. این تجربه نشان میدهد که اگر رییسجمهور به دنبال برقراری آشتی میان منطقهنشینان است، در وهله اول باید موضع و نسبت خود را در مورد اسرائیل و دیدگاهی که در اینباره میان کشورهای منطقه وجود دارد اظهار و اعلام کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد