19 - 10 - 2021
تناقضگویی در دستگاه دیپلماسی
معصومه معظمی- برخلاف آنچه ادعا میشد، به نظر میرسد تیم سیاست خارجی دولت رییسی به این زودیها تمایلی به ازسرگیری مذاکرات و آغاز دور جدید گفتوگوهای وین ندارد. شاهد این ادعا هم تناقضگوییهای مسوولان وزارت امور خارجه است. یک روز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در گفتوگویی تلویزیونی با شبکه فرانس ۲۴ آزادسازی ۱۰ میلیارد دلاری از پولهای بلوکهشده کشورمان در آمریکا را پیششرط بازگشت به مذاکره میکند و روزی دیگر سعید خطیبزاده در توئیتی مینویسد که ایران برای بازگشت به مذاکرات پیششرطی ندارد. روز بعد امیرعبداللهیان به جلسه محرمانه و غیرعلنی مجلس میرود و سخن از اقدام جدی آمریکا برای بازگشت به مذاکره میکند و باز هم خطیبزاده در نشست خبری خود بر عدم پیششرط ایران به ازسرگیری مذاکره اصرار میورزد؛ موضوعی که نه تنها کشورهای طرف مذاکره، بلکه افکار عمومی داخلی را نیز سرگردان کرده و به انتقاد واداشته است که چرا یک صدای واحد از دستگاه دیپلماسی کشورمان در خصوص بازگشت به مذاکرات و احیای برجام و در نهایت لغو تحریمها به گوش نمیرسد و تا کی باید منتظر تناقضگوییهای مسوولان مربوطه در این باره باشند؟!
روز گذشته سعید خطیبزاده سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری خود با اهالی رسانه در توضیح صحبتهای اخیر امیرعبداللهیان مبنی بر اینکه «آمریکا قبل از انجام مذاکرات وین اقدام عملی برای نشان دادن حسننیتش جهت رفع تحریمها علیه ایران انجام دهد» و اینکه آیا این سخنان پیششرطی از سوی او برای بازگشت به مذاکره بوده است، گفت: «ما هیچ پیششرطی برای گفتوگوها مطرح نکردهایم و در خصوص آمریکا همانطور که از فضای رسانهای پیامی دریافت نمیکنیم و به عنوان پیام اصلی در نظر نمیگیریم از این طریق نیز برای کسی پیامی مخابره نمیکنیم. آنچه آقای امیرعبداللهیان مطرح کرد بیان یک منطق است و در واقع تاکید بر این کردند که دولت کنونی آمریکا با وجود برخی از شعارها و اظهارنظرها هیچگونه تغییر عملی در سیاستهایش نسبت به دولت قبلی این کشور ایجاد نکرده و در عمل اقدامات کنونی دولت آمریکا با دولت قبلی این کشور هیچ تفاوتی ندارد بنابراین برای ما عمل و اقدام مهم است.»
پیش از این برخی رسانهها از جمله رویترز سخنان امیرعبداللهیان با شبکه فرانس ۲۴ درباره آزادسازی ۱۰ میلیارد دلار پولهای بلوکهشده ایران توسط آمریکا را به پیششرط ایران برای بازگشت به برجام تلقی کرده بودند که البته وزیر امور خارجه کشورمان به صداوسیما گفت که این نظر شخصی او در این باره بوده نه موضع رسمی نظام. اما بار دیگر در این گفتوگو تاکید کرد: «اگر آمریکا در نیت خود جدی است، پس باید با آزاد کردن دستکم ۱۰ میلیارد دلار از اموال بلوکهشده ایران حسننیت خود را نشان دهد.»
بازگشت به راهبرد «اقدام برای اقدام»
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در جلسه محرمانه و غیرعلنی که روز یکشنبه هفته جاری به مجلس رفته بود تا درباره ادامه مذاکرات ایران با کشورهای ۱+۴ برای بازگشت به برجام به نمایندگان گزارش دهد، گفت که ایران خواستار «اقدام جدی» از سوی طرف آمریکایی برای نشان دادن «حسننیت و صداقت» قبل از مذاکره است.
این سخنان را علیرضا سلیمی عضو هیات رییسه مجلس بعد از اتمام جلسه غیرعلنی به نقل از امیرعبداللهیان به خبرنگاران گفت. او همچنین بیان کرد که امیرعبداللهیان در این نشست به صراحت اعلام کرده «ایران در مذاکرات هستهای اقدام در برابر اقدام» و «عمل در برابر عمل» را دنبال خواهد کرد.
مسالهای که پیش از این حسن روحانی در روزهای پایانی دولت خود صراحتا اعلام کرد و خواستار اقدام در مقابل اقدام در مذاکرات برجامی شد اما به دلیل واکنش منفی برخی مخالفان برجام، این مساله به حاشیه رانده شد. اما حالا به نظر میرسد یک بار دیگر از سوی وزیر امور خارجه دولت جدید در جلسه غیرعلنی مجلس برآن تاکید شده است که البته میتواند نشانه مثبتی برای بازگشت به مذاکرات تلقی شود.
برخی کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاست خارجی از جمله مرتضی مکی بر این باورند که صدای واحدی از وزارت خارجه درباره بازگشت به مذاکرات برای احیای برجام به گوش نمیرسد که قابل انتقاد است. او درباره دلایل این تناقضگویی در دستگاه دیپلماسی کشورمان از سوی مسوولان مربوطه به «جهانصنعت» گفت: «متاسفانه درباره چگونگی بازگشت به مذاکرات و احیای برجام اتفاق نظری در وزارت خارجه جمهوری اسلامی دیده نمیشود و این نکتهای است که چند پیام میتواند داشته باشد.»
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی ادامه داد: «اولین پیام این اقدام این است که دولت آقای رییسی برنامهای برای احیای مذاکرات برجام ندارد و این به دیدگاهی برمیگردد که تیم سیاست خارجی دولت رییسی درباره برجام دارند و قبل از تشکیل دولت از مخالفان برجام بودند و انتقادات تندی به مذاکرات برجام داشتند. حالا که خودشان در مقام مسوولیت قرار گرفتهاند و باید سیاست واحدی را اتخاذ کنند، نمیتوانند با توجه به نگاهی که به برجام داشتند، سیاستی در پیش بگیرند که ادامه همان مذاکرات برجام باشد.»
مکی ادامه داد: «از طرفی شرایط اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جامعه تا حدی وخیم است که گزینهای به جز احیای برجام وجود ندارد تا بخواهند بر مبنای آن تحریمها را خنثی کنند.»
او اضافه کرد: «شاید این تناقضی که در دستگاه سیاست خارجی ما وجود دارد به این دلیل است که میخواهند از خودشان رفع مسوولیت کنند تا اگر این بدن نیمهجان برجام از دست رفت، بتوانند مدعی شوند و به گردن طرف مقابل بیندازند و بگویند ما درصدد احیای مذاکرات بودیم اما طرف مقابل بدون شرط حاضر به بازگشت نشد.»
این کارشناس بینالملل تاکید کرد: «در کنار این اظهارنظرات متناقض، سناریوهای مختلفی هم مطرح است و علاوه بر سناریوهای منفی، سناریوهای مثبتی هم وجود دارند. مثلا همین که گفته میشود آقای امیرعبداللهیان مساله اقدام در برابر اقدام را در جلسه غیرعلنی مجلس بیان کرده، نشان از توجه به دیدگاه آقای روحانی در فروردین سال جاری است که گفته بود ما حاضر به بازگشت یکباره به برجام هستیم و اگر طرف مقابل آماده باشد حتی حاضریم گام به گام این کار را انجام دهیم. اما این سخنان با اعتراضات و مخالفتهای جدی مواجه شد که «هر گونه مذاکرهای باید با لغو همه تحریمها انجام شود.» سخنانی که به طور کلی این موضوع را به حاشیه برد.»
مکی در ادامه اظهار کرد: «از آنجایی که آمریکاییها حاضر به لغو یکباره همه تحریمها نیستند، این سناریوی اقدام در برابر اقدام که امیرعبداللهیان مطرح کرده است، میتواند واکنشی باشد که هم به آمریکاییها امتیازی ندهیم و هم گامی برای احیای برجام برداریم.»
تعویض زمین مذاکره وین به بروکسل اشتباه است
اما برخلاف مکی، حسن بهشتیپور معتقد به تعیین پیششرط از سوی امیرعبداللهیان در برابر بازگشت به مذاکرات نیست. این کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در این باره به «جهانصنعت» گفت: «من سخنان آقای امیرعبداللهیان درباره آزادی ۱۰ میلیارد دلار پولهای بلوکهشده ایران توسط آمریکا را پیششرط نمیدانم، بلکه فقط پیشنهادی از طرف او برای نشان دادن حسننیت آمریکا برای احیای برجام است.»
بهشتیپور در توضیح این موضوع اظهار کرد: «منطق تیم امیرعبداللهیان که البته مورد تایید من نیست این است که چون آمریکا از برجام خارج شده، برای بازگشت به برجام باید اقداماتی انجام دهد که در گذشته آنها را لغو کرده و حالا باید عملا نشان دهد که جدی خواستار بازگشت به مذاکره است، نه صرفا مذاکره برای مذاکره.»او در عین حال با انتقاد از عملکرد وزارت خارجه و سخنان ضدونقیضی مبنی بر اینکه گاهی گفته میشود بازگشت به مذاکرات به زودی انجام میشود اما تاریخی برای آن تعیین نمیشود، گفت: «به نظر میرسد وزارت خارجه برای ازسرگیری مذاکرات فعلا برنامهای ندارد یا منتظر بالارفتن توان هستهای ایران است یا قصد دارد با اصلاحات اقتصادی در شرایط بهتری وارد مذاکرات شود. به همین دلیل فعلا در حال کش دادن موضوع است.»این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با اشاره به حضور تیم ایرانی برای مذاکرات بروکسل، به جای بازگشت به مذاکرات وین برای احیای برجام، این اقدام را اشتباهی دیگر از سوی مقامات کشورمان دانست و تاکید کرد: «زمانی که آقای انریکه مورا به تهران آمد، برخلاف تصور که ایران به مذاکرات وین برمیگردد، قرار شد به سراغ مذاکرات در بروکسل و دامان اروپا برود. این یک فضای جدید است که ارتباطی به مذاکرات برجامی وین ندارد. هر چند تکرار خطایی است که نتیجهای هم ندارد.»
او اضافه کرد: «ما بار دیگر به سراغ اتحادیه اروپا رفتهایم هرچند که یک بار این مسیر را آزمودهایم و اروپا عملا نتوانست کاری برای ما انجام دهد. درست بعد از خروج ترامپ از برجام، اروپاییها به صورت مکتوب ۱۱ مورد تعهد دادند که خروج آمریکا از برجام را جبران کرده و کانال اینستکس راهاندازی میکنند، اما نتوانستند به این وعده عمل کنند و بعد از گذشت یک سال که اتفاقی نیفتاد، ایران هم مراحل پنجگانه کاهش تعهدات برجامی را اجرا کرد.»بهشتیپور تاکید کرد: «نسبت به نشست بروکسل خوشبین نیستیم چرا که اتحادیه اروپا حتی اگر بخواهد کاری هم انجام دهد، در عمل نشان داده که نمیتواند در مقابل هژمونی مالی آمریکا بایستد. پس نباید مسیر را اشتباه برویم. مساله اصلی ما با آمریکا است و مذاکرات بروکسل وقت تلف کردن است و نتیجه و خروجی نخواهد داشت.»
این کارشناس بینالملل تاکید کرد: «با توجه به شرایط اقتصادی و معیشتی کشورمان، ادامهدار کردن این مسیر به ضرر مردم است و مسوولان کشورمان به جای تکرار اقداماتی که قبلا آزموده شده و نتیجهای نداشته است، باید همان مسیر اصلی را بروند و هرچه سریعتر فکری عملی برای لغو تحریمها صورت بدهند تا این بار فشار اضافی از روی دوش مردم برداشته شود.»اگرچه «بازگشت به میز مذاکرات»، «احیای برجام» و «لغو تحریمها» عبارات تخصصی هستند که انتظار میرود کارشناسان مربوطه درگیر آن باشند، اما از آنجایی که بیش از هرچیز دیگری با اقتصاد و معیشت مردم گره خورده، جامعه را درگیر خود کرده است. از این رو انتظار میرود همانطور که وعده داده شده بود، مقامات و مسوولان مربوطه به جای سیاسیبازی و عوض کردن زمین وین به بروکسل یا هر جای دیگر و اظهارنظرات متناقض و پراکندهگویی به دنبال پیدا کردن بهترین و سریعترین مسیر برای بازگشت به مذاکرات و لغو تحریمها باشند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد