تلاش مردم برای حفظ تاریخ شیراز

نادر نینوایی- در یک دهه اخیر خبر تخریب بافت تاریخی شیراز تبدیل به مساله‌ای تکراری شده که هر بار ابعادی وسیع‌تر پیدا می‌کند.
ماه گذشته در ادامه تخریب‌های سازمان‌یافته در بافت تاریخی شیراز برای توسعه حرم حضرت شاهچراغ(ع) و ایجاد راه‌های ارتباطی و اتصال تمام حرم‌های امامزادگان مدفون در پهنه ۳۶۰ هکتاری این بافت ارزشمند، تخریب بافت تاریخی شیراز باری دیگر کلید خورد.
این بار هم همچون دفعات گذشته با وجود تخریب چندبنای تاریخی، ایستادگی مردم و فعالان میراث فرهنگی مانع دامنه‌دارتر شدن تخریب‌ها شد.
در تازه‌ترین اقدام گروهی از فعالان حوزه میراث فرهنگی و متخصصان معماری با اشاره به اهمیت تاریخی و فرهنگی بافت تاریخی شیراز کارزاری را برای حفظ و ثبت ملی آن ایجاد کرده‌اند. آنها معتقدند اگر بافت تاریخی شیراز هم همچون بافت تاریخی یزد ثبت ملی شود راه برای هرگونه تخریب و دخل و تصرف در آن برای همیشه بسته می‌شود.
از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که صرف ثبت خانه‌های تاریخی مانع تخریب گذرها، کوچه‌ها و ساباط‌ها نمی‌شود. در واقع این ثبت ملی کل بافت تاریخی شیراز است که می‌تواند یک‌بار برای همیشه باعث شود موج تخریب‌ها در بافت تاریخی شیراز پایان یابد.
کارزاری برای نجات تاریخ شیراز
به دنبال افزایش تخریب‌ها در بافت تاریخی شیراز کارزاری با هدف ثبت ملی این بافت در فضای مجازی شکل گرفت که تاکنون توانسته بیش از ۱۰ هزار و ۴۰۰ امضا جمع‌آوری کند.
چهره‌های شناخته‌شده متعدد از جمله فعالان حوزه میراث فرهنگی و اساتید دانشگاهی از این کمپین حمایت کرده و خواستار ثبت ملی بافت تاریخی ارزشمند شیراز شده‌اند.
پدیدآورندگان این کمپین تاکید دارند که ثبت ملی بافت تاریخی شیراز تنها راه ممکن برای نجات آن از تخریب‌های بیشتر است.
در بیانیه منتشرشده از سوی کارزار«درخواست ثبت ملی بافت تاریخی شیراز» آمده است: «طبق اخبار واصله می‌دانیم عجالتا دستور تخریب غیرمنصفانه بافت تاریخی شیراز در حالت تعلیق به سر می‌برد. اما تعلیق است دیگر! یک وقتی هم ممکن است از آن بالا مثل آوار بر سرمان خراب شود‌. بافت تاریخی شیراز و شاهچراغ بخشی از هویت جمعی ماست‌. نه آن هویتی که در کلام فلسفی، دست‌نیافتنی به نظر برسد، و نه یک نوستالژی که صرفا احساسات تاریخی ما را برانگیزد. هویت ملموسی که می‌تواند علاوه بر امکان تشخیص هویت جمعی، احساس تعلق و این‌همانی برای ملت ایران، در راستای جذب طیف وسیعی از مخاطب در سراسر جهان، کارکرد داشته باشد.
کسانی که می‌خواهند تغییرات بنیادین در بافت ایجاد کنند و به همین منظور دست به تخریب بزنند، تنها در بافت شهری مداخله نکرده‌اند بلکه در راستای ایجاد بحران هویت جمعی گام برداشته‌اند‌. در این فقره نباید تنها محصول‌محور اندیشید، بلکه باید به فرآیند و تصویر بزرگتر بعد از مداخله توجه
تخصصی شود.
دولت موظف است در راستای بازشناسی هویت جمعی گام بردارد نه در ایجاد بحران هویت توسط مخدوش کردن هویت مکانی‌.
به همین منظور ما درخواست ملی شدن بافت تاریخی شیراز را داریم. یادمان باشد ثبت تک بنا با ثبت بافت متفاوت است‌. لذا مطالبه حول ثبت ملی بافت است و نه بناها. در این حالت وقتی بافت ثبت شود، از ساکنین بافت تاریخی حمایت شده و زندگی رونق می‌گیرد.»
تخریب بافت تاریخی با کلمه رمز
« معتادان متهاجر»
برای بررسی بیشتر موضوع تخریب بافت تاریخی شیراز و مسائل و مشکلات امروز آن به سراغ طیبه تشکری، ایجاد‌کننده کارزار «درخواست ثبت ملی بافت تاریخی شیراز» رفتیم. وی ضمن تاکید بر لزوم ثبت ملی بافت تاریخی شیراز مسائل مطرح‌شده در توجیه تخریب بافت تاریخی این شهر را غیرمنطقی ارزیابی کرد و خواستار توجه مسوولان به این بخش تاریخی و فرهنگی شهر شیراز شد.
تشکری در خصوص اهداف کارزار ایجادشده به «جهان‌صنعت» گفت: «اعضای کمپین ثبت ملی بافت تاریخی شیراز به واسطه شغل و تحصیلات و ارتباطاتی که دارند تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا صدای خود در خصوص لزوم و اهمیت حفظ بافت تاریخی شیراز را به گوش مسوولان برسانند. به نظرم کسانی که قصد تخریب بافت تاریخی شیراز را دارند چشم خود را بر تصویر بزرگ ۱۰ سال آینده شیراز و خطر کمرنگ شدن تعلقات مردم نسبت به شهر بسته‌اند.»
وی در پاسخ به این پرسش که اظهارات برخی چهره‌های سیاسی در تایید تخریب بافت تاریخی شیراز را چگونه می‌بیند ابراز داشت: «من یک جایی خواندم که همسر خانم خزعلی گفته‌اند که بافت تاریخی شیراز محل معتادان شده است. به نظرم در این خصوص باید به چگونگی ایجاد این مشکل و علل شکل گرفتن آن توجه شود. مساله امروز بافت تاریخی شیراز، ثبت بناها به صورت منفرد نیست، بلکه مساله اصلی عدم توجه و رسیدگی به بافت تاریخی شیراز بوده که باعث شده این منطقه به محل تجمع مجرمان تبدیل شود.»
این فعال حوزه میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: «در این خصوص باید به ریشه‌ها و علل مساله همچون مربوط بودن مساله فقر با پدیدآمدن معضل اعتیاد بیندیشیم. به نظرم باید به این مسائل نگاه ریشه‌ای داشت و صرفا به دنبال پاک کردن صورت مساله نباشیم. واقعیت این است که اگر احساس تعلق را از اهالی بافت تاریخی شیراز و شهر شیراز بگیریم تبعات جانبی دیگری را به دنبال خواهد داشت.»
تشکری ضمن اشاره به برخورد متفاوت کشورهای توسعه‌یافته با بافت تاریخی شهرهایشان با ذکر مثالی گفت: «اجازه بدهید با ذکر مثالی وضعیت بافت تاریخی شیراز را با نمونه‌های جهانی مقایسه کنیم. در شهر قدیمی آمستردام حتی کشیدن سیگار ممنوع است؛ این در حالی است که فروش برخی از انواع مواد مخدر در کافه‌ها و رستوران‌های آمستردام بلامانع است. به نظرم مدیریت یک قسمت تاریخی شهر چنین قوانین و مقرراتی را می‌طلبد و باید به این شکل بخش فرهنگی و تاریخی شهر را مدیریت کرد.»
وی خاطرنشان کرد: «در حال حاضر در کشور ما این توجیه که برخی در بافت تاریخی شیراز مواد مخدر مصرف می‌کنند تبدیل به بهانه‌ای برای تایید تخریب آن شده است. سوال اینجا است که اصولا چرا این اجازه داده شده که در بافت تاریخی شیراز عده‌ای مواد مخدر استفاده کنند. به نظرم ریشه‌های این مساله جای دیگری است.»
باتوجه به انبوه درخواست‌های مردمی برای حفظ بافت تاریخی شیراز و نیز با نظر به اهمیت و جایگاه این بافت باید اقدامی اساسی برای حفظ و ثبت بافت تاریخی شیراز در دستور کار مسوولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گیرد.