تقابل بریکس و دلار

ایلیا حسینی- تقابل ارز جدید بریکس و دلار به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات اقتصادی در قرن حاضر می‌تواند جغرافیای مالی جهان را به ‌طور قابل ‌توجهی تغییرa دهد. ایجاد ارز جدید بریکس که شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، به‌طور مستقیم چالشی جدی برای هژمونی دلار در بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌کند. این اقدام نه‌تنها در عرصه اقتصادی بلکه در سطح بین‌المللی نیز پیامدهای گسترده‌ای خواهد داشت. آیا بریکس می‌تواند در برابر نظام اقتصادی مبتنی بر دلار مقاومت کند؟ آیا این ارز جدید توانایی ایجاد تغییرات اساسی در معادلات قدرت جهانی را دارد؟ این سوالات به نحوی مرموز و پیچیده همچون بازی شطرنجی در روابط بین‌المللی پیش روی ما است.
پیشینه سلطه و جهانی شدن دلار
تسلط دلار بر اقتصاد جهانی به پایان جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. در سال ۱۹۴۴ و با تشکیل توافق‌نامه برتون وودز، دلار آمریکا به‌ عنوان ارز ذخیره جهانی پذیرفته شد و نقش اصلی در معاملات بین‌المللی پیدا کرد. به گزارش صندوق بین‌المللی پول، پس از آنکه اقتصادهای بزرگ دنیا، دلار را به‌ عنوان استاندارد طلا پذیرفتند، این ارز به سرعت به ارز جهانی تبدیل شد. در این نظام، دلار مستقیما به طلا متصل شد و سایر ارزها نیز به دلار که باعث افزایش اعتماد به دلار و تثبیت جایگاه آن شد.
در سال ۱۹۷۱، با اعلام نیکسون، رییس‌جمهور وقت آمریکا، مبنی بر پایان ارتباط دلار با طلا، این ارز به ‌عنوان واحدی شناور باقی ماند و از سیستم استاندارد طلا جدا شد. این تصمیم همچنان سلطه دلار را بر اقتصاد جهانی حفظ کرد چراکه دلار همچنان به‌ عنوان ارز اصلی در تجارت نفت و سایر کالاها باقی ماند. به گزارش صندوق بین‌المللی پول امروز، به‌رغم مشکلات اقتصادی در ایالات‌متحده و نوسانات ارزی، دلار همچنان حدود ۵۹‌درصد از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد و تسلط خود را حفظ کرده است.
تقابل اقتصادی و جهانی دلار و بریکس
ارز بریکس به‌ عنوان یک جایگزین برای دلار آمریکا به‌ منظور کاهش وابستگی به نظام مالی غربی طراحی شده است. این کشورها با تشکیل بلوکی جدید به دنبال استقلال بیشتر اقتصادی و کاهش تاثیر تحریم‌های اقتصادی غرب هستند. به گزارش بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی مجموع کشورهای بریکس در سال ۲۰۲۲ به حدود 3/26‌تریلیون دلار رسیده است که نزدیک به ۲۳‌درصد تولید ناخالص داخلی جهان را شامل می‌شود. به گزارش رویترز، کشورهای بریکس حدود ۴۰‌درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند که این عامل می‌تواند نقشی قوی در حمایت از ارز جدید داشته باشد.
ارز جدید به بریکس این امکان را می‌دهد که در برابر فشارهای اقتصادی، همچون تحریم‌های مالی غرب و نوسانات دلار، مقاومت بیشتری داشته باشند. روسیه و چین، دو عضو برجسته بریکس، به ‌ویژه تحت تاثیر تحریم‌های غرب قرار دارند و از این ارز جدید به عنوان راهکاری برای عبور از این محدودیت‌ها استفاده می‌کنند. به گزارش بلومبرگ، حجم تجارت بین چین و روسیه در سال گذشته با رشد قابل ‌توجهی به ۱۸۵‌میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده تمایل این دو کشور برای استفاده از ارزهای غیر‌دلاری در مبادلات تجاری است.
به گزارش صندوق بین‌المللی پول، در مقابل، دلار آمریکا همچنان به‌ عنوان ارز ذخیره جهانی باقی مانده و بیش از ۵۹‌درصد ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد. این میزان نشان‌دهنده تسلط دلار بر بازارهای مالی بین‌المللی است، اما به دلیل چالش‌هایی همچون تورم داخلی، سیاست‌های پولی فدرال‌رزرو و تحریم‌های اقتصادی، بسیاری از کشورها به دنبال جایگزین‌هایی برای دلار هستند.
بریکس: بلوکی در مقابل ناتو
در حالی که ناتو به‌ عنوان یک ائتلاف نظامی غربی به رهبری ایالات‌متحده عمل می‌کند، بریکس به ‌عنوان یک بلوک اقتصادی می‌تواند به شکل غیرمستقیم به ‌نوعی تقابل با این ائتلاف تبدیل شود. به گزارش رویترز، چین و روسیه، دو کشور عضو بریکس، بیشترین نقش را در شکل‌دهی این تقابل دارند و با استفاده از قدرت اقتصادی خود به ‌دنبال تغییر توازن قدرت بین‌المللی هستند. در این میان، روابط اقتصادی و تجاری بین این کشورها و کشورهای دیگر بریکس همچون هند و برزیل باعث تقویت این بلوک می‌شود.
ارز بریکس: آیا موفقیت در انتظار است؟
یکی از مسائل کلیدی در موفقیت ارز بریکس، میزان پذیرش آن در سطح جهانی است. اگرچه این کشورها دارای تولید ناخالص داخلی بالا و منابع طبیعی گسترده‌ای هستند، اما پذیرش یک ارز جدید در بازارهای بین‌المللی نیازمند اعتماد سرمایه‌گذاران و کشورهاست. به گزارش بلومبرگ، چین به ‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد بریکس با تولید ناخالص داخلی ۱۸تریلیون دلار بیشترین نفوذ را در این بلوک دارد اما همچنان چالش‌هایی همچون شفافیت مالی و ثبات ارز ملی خود را باید رفع کند تا بتواند نقش رهبری در این بلوک را ایفا کند. این کشور با ذخایر ارزی بالا و سرمایه‌گذاری‌های گسترده در زیرساخت‌های اقتصادی کشورهای عضو بریکس به‌ ویژه در آفریقا و آسیا، می‌تواند ارز بریکس را به عنوان یک گزینه مطمئن برای تجارت جهانی ترویج دهد.
سناریوهای آینده
1- سناریوی خوش‌بینانه: ارز بریکس می‌تواند به‌ عنوان یک جایگزین جدی برای دلار در تجارت بین‌المللی به‌ویژه بین کشورهای در حال توسعه مطرح شود. این اقدام می‌تواند باعث کاهش نفوذ دلار و سیستم‌های مالی غربی شود و توازن قدرت به‌ سوی شرق و جنوب تغییر یابد. در این سناریو، کشورهای بریکس از یکدیگر در برابر فشارهای اقتصادی خارجی حمایت کرده و نظامی چندقطبی در روابط اقتصادی جهانی ایجاد می‌شود.
2- سناریوی بدبینانه: چالش‌های داخلی هر یک از کشورهای بریکس مانند اختلافات اقتصادی بین هند و چین یا بحران‌های سیاسی در روسیه و برزیل می‌تواند مانعی جدی بر سر راه این ارز جدید باشد. به گزارش نیویورک‌تایمز، اختلافات مرزی بین چین و هند همچنان باعث تنش در روابط این دو کشور است و این تنش‌ها می‌تواند توانایی بریکس در ایجاد یک ارز مشترک را تضعیف کند.
3- سناریوی واقع‌گرایانه: در این سناریو، ارز بریکس تنها در میان کشورهای عضو و چند کشور دیگر در حال توسعه استفاده می‌شود و به ‌طور محدود در تجارت بین‌المللی به کار می‌رود. این ارز به عنوان ابزاری برای مبادلات داخلی بین اعضای بریکس عمل می‌کند اما در سطح جهانی نمی‌تواند جایگزین دلار شود. در نهایت، ارز بریکس به عنوان ابزاری برای تقویت استقلال اقتصادی کشورهای عضو و کاهش نفوذ دلار در سطح بین‌المللی طراحی شده است. این ارز جدید، اگرچه با چالش‌هایی در پذیرش جهانی و هماهنگی بین اعضا روبه‌رو است اما می‌تواند آغازگر تغییرات مهمی در نظام مالی جهانی باشد. با توجه به سناریوهای پیش‌رو، بریکس و دلار ممکن است وارد مرحله‌ای جدید از تقابل اقتصادی شوند که تاثیرات آن می‌تواند فراتر از عرصه اقتصادی باشد و به‌طور مستقیم بر معادلات ژئوپلیتیک جهان اثر بگذارد.