تغییر آرایش جنگ در اوکراین

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*
آرایش جنگ در اوکراین تغییر کرده است. این تغییر به جهت تحقق وعده‌های غرب در مجهز کردن ارتش اوکراین به تسلیحات جنگی مدرن است. گویی درخواست‌ها و تلاش‌های ولودیمیر زلنسکی با حضور در پارلمان‌های بزرگ دنیا به روش ویدئوکنفرانس و تحریک‌شان بابت روسیه‌ستیزی جواب داده است.
در واقع روزگاری که ارتش اوکراین تنها سلاح مدرنش موشک‌های سردوشی «جاولین» ساخت آمریکا برای شکار تانک‌های در حال جولان روسیه بود، در حال حاضر در جبهه زمینی تانک‌های «لئوپارد۲» و «آبرامز» و «چلنجر» و «پل‌گذار» را در اختیار دارد و قرار است آخرین نسل از جنگنده هوایی در اختیارش از طرف متحدان به ویژه ناتو قرار گیرد. البته با مقاومتی که ارتش اوکراین در برابر روسیه از خود نشان داده، قرار است به زودی شرایط برای عضویتش در ناتو نیز فراهم شود. تحت این شرایط بمب‌ها و موشک‌های ارتش اوکراین به واسطه داشتن تجهیزات مدرن به پایتخت روسیه نیز رسیده است، به گونه‌ای که به واسطه حملات پهپادی اوکراین به مسکو، ساختمان‌ها و برج‌هایی در چند مرحله مورد هدف قرار گرفته و یکی از فرودگاه‌های روسیه یعنی فرودگاه بین‌المللی «ونوکووا» مسکو به جهت در امان ماندن از حملات پهپادی اوکراین به مدت کوتاهی بسته شد. اینکه به تدریج الگوی جنگ ابتدا به واسطه قدرت پدافندی و سپس قدرت تهاجمی یا آفندی ارتش اوکراین تغییر کرد و جنگ به قلمرو روسیه و به مراکز نمادین و پایگاه‌های نظامی آن کشور رسیده، چیزی است که «ولودیمیر زلنسکی» رییس‌جمهوری اوکراین آن را روند اجتناب‌ناپذیر و طبیعی جنگ می‌داند و جنگی عادلانه می‌خواند. این سوی ماجرا که ارتش روسیه و رهبرش سرمست از شائبه قدرت و پیروزی قرار دارند، به تدریج قدرت پدافندی‌شان کاهش یافته و جلوه‌ها و نشانه‌های ترس، هراس و استرس را می‌توان در چهره پُف‌کرده ولادیمیر پوتین مشاهده کرد که دلش را فقط به رژه‌های ارتش روسیه در میدان سرخ به مثابه بزرگ‌ترین میدان مسکو خوش کرده است. البته چنین رژه‌هایی همه ابزار برای نمایش نباختن در قبال اوکراین و افکار عمومی جهانیان نیست. افزون بر این، ولادیمیر پوتین به جهت آنکه وانمود کند بازنده جنگ نیست از زبان مدودیف که روزگاری رییس‌جمهوری و سپس نخست‌وزیر روسیه بود اعلام کرده است: «دعا کنید که وارد جنگ هسته‌ای با ناتو نشویم.!!» این سخن و ادعای پوتین و سایر مقامات کرملین بیش از آنکه نشانه برای شعله‌ور شدن آتش جنگ در حد و اندازه‌های جنگ جهانی سوم یا جنگ هسته‌ای و اتمی باشد، بیشتر یک بلوف و نشانه استیصال، ترس و درماندگی و همچون سنگ بزرگی است که علامت نزدن است. در شرایط حاضر و به جهت همین تغییر در آرایش و الگوی جنگی از طرف اوکراین شرایط به گونه‌ای تغییر کرده که مقامات کرملین به ویژه ولادیمیر پوتین به مصالحه فکر کند و به همین دلیل است که مقامات کرملین برای پایان دادن به غائله اوکراین دل در گرو «دیپلماسی آفریقایی» و شاید دل به واسطه‌گری «ترکیه» دوخته‌اند. البته این وضعیت فقط روبنای ماجراست. زیربنای ماجرا بسیار بغرنج و تراژیک‌تر از روبناهاست، چراکه این اوکراین است که باید تعیین کند جنگ ادامه یابد یا آنکه پای دیپلماسی آفریقایی و ترکیه برای مذاکره و در نتیجه صلح به میان آید. در واقع اگر بنا بر سر صلح باشد، این ولادیمیر پوتین است که موانع و مشکلات جدی با اوکراین در پیش دارد نه ولودیمیر زلنسکی، چراکه اولا رییس‌جمهوری اوکراین دلیرتر شده و مقاومت و شجاعتش درخور ستایش است و از آغاز جنگ در اوکراین به جای کت و شلوار اتوزده و کراوات آبی، لباس رزم بر تن دارد و وظایف خود را در کنار همسرش بین کاخ ریاست‌جمهوری و خیابان‌های جنگ‌زده اوکراین تقسیم کرده است. در ضمن او آنگونه که تاکنون نشان داده، هیچ‌گاه مایل نیست به وارد کردن زخم بزرگ بر عقده خودشیفتگی و و خودبرترپنداری و تزار کاغذی ولادیمیر پوتین پایان دهد. در ضمن اگر پای صلح در میان باشد، در شرایطی ولودیمیر زلنسکی حاضر به مصالحه می‌شود که روسیه بخواهد به مرزهای ۱۹۹۱ بازگردد. محققا در شرایط بازگشت روسیه به مرز‌های ۱۹۹۱ که همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است و به وجود آمدن ققنوسی ۱۵ جمهوری از دل آن که یکی از آنها اوکراین است باید به استقلال و تمامیت ارضی آن بر اساس معاهدات وستفالیایی احترام بگذارد و چه‌بسا باید کریمه را نیز همچون ۱۹۹۱ منضم به خاک اوکراین کند و آن را به اوکراین پس دهد.
* کارشناس و تحلیلگر ارشد
مسائل بین‌الملل