9 - 11 - 2021
تعیین تکلیف مذاکرات تا سه ماه آینده
آرزو فرشید- به گفته مقامات مربوطه مذاکرات برجامی بین ایران و اعضای ۱+۴ از هشتم آذر ماه از سر گرفته میشود و این درحالی است که برخی تحلیلگران داخلی به دلایل مختلف به ثمربخشی آن چندان امیدوار نیستند. البته این موضوع عمومیت ندارد و برخی دیگر کاملا خوشبین هستند که این بار توافق حاصل شود. گروه اول اما از ترکیب تیم مذاکرهکننده گرفته تا پافشاری ایران در برخی مواضع را مورد توجه قرار داده و بر همین اساس منتظر حصول توافق نیستند. برخی از این تحلیلگران حتی معتقدند که دولت جدید در ایران اساسا دنبال احیای برجام نیست و تمایل دارد که اگر توافقی ایجاد میشود، توافقی تازه باشد و به نام تیم جدید ثبت شود!
گروه دوم اما کاملا خوشبین بوده و معتقدند که با همین تیم و با همین ترکیب نیز هرچه زودتر تکلیف برجام روشن خواهد شد. ولو اینکه مقصود از روشن شدن تکلیف، توقف دوباره مذاکرات باشد! مثلا جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل بینالمللی که در گفتوگو با «جهانصنعت» پیشبینی میکند این مذاکرات حداکثر تا سه ماه دیگر به نتیجه برسد. آنچه در ادامه میخوانید، مشروح این گفتوگو است.
قرار است مذاکرات هستهای از هشتم آذر ماه از سر گرفته شود و برخی معتقدند که ترکیب تیم مذاکرهکننده، ترکیبی نیست که بتوان امید داشت به توافق خواهیم رسید. مشخصا به این خاطر که در تیم سعید جلیلی بوده و مواضعی در تقابل با توافق داشتهاند. پاسخ شما به این تحلیل چیست؟ آیا با وجود این تیم میتوان اطمینان داشت که اراده ایران بر توافق است؟
ترکیب تیم مذاکرهکننده و دیدگاههای اعضا فقط یکی از ارکان تاثیرگذار بر روند مذاکرات است. در واقع آنها بر اساس رای خود عمل نمیکنند. مسلما در تهران تصمیمگیری میشود و کسانی راهبرد و تاکتیکهای آن راهبرد را مشخص خواهند کرد. تیم مذاکرهکننده نیز مجری است. طبیعتا اگر مخالف باشند نباید در تیم مذاکره حضور داشته باشند اما در مجموع ترکیب تیم اثری ندارد. حتی ممکن است وزیر امور خارجه مخالف باشد اما وقتی مذاکره طبق منافع ملی تعریف شده باشد، ناگزیر به اجرا است.
از نظر تواناییهای دیپلماتیک چطور؟ به نظر میرسد که تیم فعلی نسبت به تیم مذاکرهکننده در دولت روحانی ضعیفتر است.
یکی از عوامل مهم تسلط به زبان است. در تیم قبلی هم ضعفهایی از این بابت وجود داشت و دیدیم که مثلا واژه تعلیق را گنجاندن و تیم ما متوجه نشد. حتی خود وندی شرمن میگفت که اینها زبان ما را نمیفهمند. با این حال تبلیغات وسیعی شده و باور عمومی این بود که تیم آقای ظریف موفق خواهد بود اما دیدیم که به نتیجه نرسید. اکنون هم همینطور است. ما در مذاکره یک راهبرد کلی داریم. وقت خود را بیخودی هدر نمیدهیم. محور اصلی را برداشتن تحریمها میدانیم و هر نوع مذاکره دیگری را حاشیهای میدانیم، اهل عقبنشینی نیستیم و به ضعفها و ناتوانیهای طرف غربی باور داریم. به نظر من مسائل راهگشا در مذاکره اینهاست.
به راهبرد اشاره کردید و معتقدید که اراده تهران بر توافق است. اما برخی تحلیلگران میگویند اگر ما با این سطح از خواستهها وارد مذاکره شویم، نتیجه نمیگیریم و آمریکاییها نخواهند پذیرفت که همه تحریمها را همان اول کار لغو کنند. به نظر شما موضع فعلی ایران و سطح انتظارات ما چقدر در ثمربخشی مذاکرات پیشرو موثر است؟ آیا بهتر نیست تیم ایران سیاست گام به گام را پیش بگیرد و خواستههای خود را یکی یکی مطرح و پیگیری کند؟
تجربه مذاکره در ادوار گذشته میتواند به ما کمک و مشخص کند که چه نگاهی باید داشته باشیم. تجربه گذشته نشان داد که ما حتی زمانی که بیشترین انعطاف را از خودمان نشان دادیم، بیشترین امتیاز را دادیم و مذاکره پیش نرفت یعنی به هدف اصلی که برداشتن تحریمها بود، نرسیدیم. به خیلی وعدههای دیگر درباره کانالهای پولی و مالی هم عمل نکردند. به نظر من یک فضای تبلیغاتی بسیار بدبینانه را ایجاد کرده و به آن دامن میزنند.
به نظر من کشورهای غربی در صورتی که مذاکره به نتیجه نرسد، متزلزل خواهند شد بنابراین آنها بیش از ما میخواهند که مذاکرات به نتیجه برسد. آنها میدانند و حتی در فضای مجازی و… ایران را به این متهم میکنند که وقتکشی میکند یعنی میدانند که گذشت زمان به سود ایران است. بحث، بسیار روشن است؛ پیچیدگیها از بین رفته و توپ در زمین آنها است.
این موضوع وقتکشی بر پایه تلاشهای ایران برای افزایش غنیسازی مطرح میشود. برخی هم معتقدند که افزایش غنیسازی به ایران کمک میکند که در مذاکرات دست بالاتر داشته باشیم و نگرانیای که از این بابت برای غربیها ایجاد میشود در حصول به توافق راهگشاست. به نظر شما افزایش غنیسازی واقعا چقدر در راضی کردن طرف غربی به توافق با ایران موثر خواهد بود؟
مهمترین نگرانیای که سبب شده آنها وارد مذاکره با ما شوند، این است که ما از نظر حجم و میزان غنیسازی به حد غیرقابل برگشت برسیم. ما هم این را میدانیم بنابراین وقتی این موضوع مهمترین نگرانی آنهاست کوشش میکنند که در قبال آن اقدام کنند. موضع ما که روشن است و جداً میخواهیم که تحریمها برداشته شود. شرط برداشته شدن و لغو نگرانیها نیز این است که کوتاه بیایند بنابراین موضوع افزایش غنیسازی قویترین اهرم است.
شما به ثمربخشی این دور از مذاکرات خوشبین هستید، پیشبینی میکنید که این دور از مذاکرات و رسیدن به توافق چقدر زمانبر باشد؟ چند ماه زمان لازم است؟ و توافقی که حاصل میشود همان احیای برجام است یا آنطور که برخی میخواهند یک توافق جدید؟
ما یک طرف قضیه هستیم و شش کشور دیگر در مقابل ما هستند.
رفتار آنها را نمیتوان حس زد زیرا تحولات جدید در عرصه بینالمللی اتفاق افتاده و مناسبات بینالمللی مثل اختلافات فرانسه و انگلستان، اختلافات مشترک آمریکا و انگلستان با فرانسه، تشدید اختلافات بین روسیه و آمریکا، تشدید اختلافات بین چین و آمریکا و… بنابراین ما در مقابل خود تغییراتی از مواضع را داریم. به خصوص که دوران ترامپ در آمریکا پایان یافته و دموکراتها قدرت دارند و این مساله دیگری است که تاثیرگذار است.
نظر ما این است که هرچه سریعتر نتیجه حاصل شود و مذاکره بیش از حد معمول طول نکشد. حرکت و محور ما معلوم است و اگر ببینیم که مذاکرات بیش از اندازه طولانی شده و طرف مقابل وقتکشی میکند، مذاکره را ترک میکنیم. این خودش عامل مهمی در عقبنشینی دشمن است. طرف غربی میداند که ما اهل انعطاف نیستیم.
من جواب سوالم را نگرفتم. پیشبینی شما این است که مذاکرات پیشرو چقدر طول خواهد کشید؟
کسی نمیتواند زمان را حدس بزند. باید دید که آنها به چه سمتی پیش میروند. اگر بخواهیم حدودی بگوییم فکر نمیکنیم که با وجود همه این مشکلات مذاکرات بیش از سه ماه طول بکشد. یعنی یا قطع خواهد شد و یا به توافق میرسد. شاید هم کمتر از سه ماه.
برخی از تحلیلگران معتقدند که آنچه به حل و فصل این پرونده کمک میکند، مذاکره مستقیم با آمریکاست. به نظر شما چقدر لازم است دیپلماتهای ما به این موضوع هم فکر کرده و آن را در دستور کار قرار دهند؟
ما با آمریکا حرفهای زیادی داریم و برای مشکلات باید پروندههای زیادی را بررسی کنیم. مثلا پرونده آنها در قضیه کودتای ۲۸ مرداد، پرونده آنها در توطئههای دیگری که علیه ایران صورت دادند و…
نه. منظور از مذاکره مستقیم صرفا گفتوگو حول محور مساله هستهای و احیای برجام است و نه حل همه مشکلات چندین ساله.
این بیمعنا خواهد بود. اصلا چنین چیزی غیرمتعارفترین اقدام است. ما یک مذاکره را شروع کردهایم و اینکه مجددا با آمریکا کنار آمده و مذاکره کنیم، نامعقول است.
چرا نامعقول. مگر این اختلافات بین ایران و آمریکا نیست که موجب شده توافقی در مذاکرات برجامی ایجاد نشود؟!
عرض کردم بحث درباره برجام تنها معنا ندارد. ما با آمریکاییها خیلی مساله داریم و تا آنها حل نشود نمیتوانیم فقط درباره برجام مذاکره کنیم. معتقدیم که آمریکاییها باید به ایران در زمینههای مختلف غرامت دهند. در بسیاری از قراردادهای حتی بعد از انقلاب مثل قرارداد الجزایر را نادیده گرفتند. قرار نبود در امور داخلی ایران مداخله کنند و… بنابراین به نظر من غیرممکن است که با آمریکا مذاکره جداگانهای درباره برجام داشته باشیم. اگر بنا به مذاکره باشد باید به همه مسائل پرداخت و آنها در خیلی موارد غرامت بدهند، معذرتخواهی کنند و… .
* اجازه بدهید از موضوع دور نشویم. گفتید که حدود سه ماه دیگر و یا حداکثر تا سه ماه دیگر تکلیف برجام مشخص خواهد شد. به نظر شما طولانی شدن مذاکرات و یا توقف آن برای دولت رییسی چه تبعاتی دارد؟
به هیچوجه عواقبی نخواهد داشت. دولت الان سعی کرده این را به مردم القا کند که ما امیدی به رفع و رجوع مشکلات کشور از طریق مذاکره نداریم و واقعا هم چنین اعتقادی ندارد. با توجه به اینکه ماهیت استکباری کشورهای شرکتکننده در مذاکرات تغییری نکرده است. اگر ما زندگی مردم و سازندگی کشور را مشروط به حل شدن مذاکرات کرده بودیم، طبیعتا شکست در آن موجب ناامیدی مردم میشد اما الان مردم میدانند که ما مرحله به مرحله در اقتصاد داخلی و بدون کمک خارجی و حتی با ادامه تحریمها پیش میرویم و این موضوع تاثیری نخواهد داشت.
بله دولت در کلام مسائل مردم و کشور در زمینه اقتصاد را مشروط به مذاکرات نکرده است اما خیلی از کارشناسان معتقدند که مشکلات موجود ارتباط جدی با مسائل تحریمی و سیاست خارجی دارد. شما این ارتباط را رد کرده و میگویید که تداوم تحریم ضربهای به ما نمیزند؟!
هر کسی که به تجربه گذشته نگاه کند متوجه خواهد شد؛ آنها با ما مذاکره کردند، وعده دادند، وقتکشی کردند و در نهایت تحریمها را به هیچوجه و در هیچ شرایطی نشکستند. اینها تجربه خوبی است. همان حرفهایی که الان کارشناسان میگویند قبلا هم تبلیغ میشد. میگفتند که دیپلماسی، تنها راهحل مشکلات کشور است. الان دیگر مردم اعتقادی به این حرف ندارند. حتی دیپلماتها را آدمهای خوبی نمیدانند و آنها را افرادی میدانند که یک مذاکرات بیثمری را انجام داده و برمیگردند. این دیدگاه به نظر من تبلیغاتی و علیه ایران است.
یعنی اگر سوال را از زاویه دیگری طرح کرده و بپرسیم که سود توافق و احیای برجام برای دولت رییسی چیست، باز هم پاسخ منفی است؟ چون شما معتقدید که عدم توافق، تبعاتی برای دولت ندارد. در این صورت چرا اراده ایران مبنی بر توافق است؟!
ببینید ما زمانی در اقتصاد کشور برنده هستیم که اقتصاد داخلی آنقدر توانمند باشد که با لغو تحریمها خیلی تغییری ایجاد نشود. اگر با تمرکز بر آثار لغو تحریمها افرادی که الان کمر همت را بستهاند سست کنیم، دوستی نیست. ما باید واقعیتها را ببینیم، لغو تحریمها اگر واقعا به معنای این باشد که یک رفاه موقت و مسکنی در کشور ایجاد شود، به نفع کشور نیست و واقعبینان اهل فن تایید نمیکنند. آقای رییسی هم دو راه دارد؛ یکی اینکه همان حرکتهای پوپولیستی و مردمفریبی دوره روحانی که با آزادسازی با برخی پولهای قبلی گشایش ایجاد کند و یکی هم بر اقتصاد داخلی تمرکز کند. راهکار اول چیزی شبیه افزایش حقوق است که مشکلات اقتصادی را حل نکرده و صرفا موجب ایجاد تورم سنگین بعدی است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد