تعمیق رکود ساختمان در ماه نیمه تعطیل

«جهان‌صنعت»- فعالیت‌های مرتبط با ساخت‌وساز در شهریورماه سال جاری برای سومین ماه متوالی در محدوده رکودی جولان داد با این تفاوت که در ماه گذشته عمق رکود این صنعت بیشتر شد. این در حالی است که قیمت‌های خرید مواد اولیه و خرید محصولات افزایش قابل‌توجهی را ثبت کرده‌اند و به همین علت، ‌دامنه رکود تورمی ساخت‌وساز را به فاز تازه‌ای بردند. مولفه قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز در بیست‌وسه دوره اخیر رکورد بیشترین تکرار به عنوان بالاترین مولفه در بین مولفه‌های دوازده‌گانه را به خود اختصاص داده است که نشانه‌ای دیگر از رکود تورمی ساختمان به‌شمار می‌رود. در این حال،‌ به گفته کارشناسان، رونق این صنعت در گرو اصلاح نظام مالیاتی و بیمه تامین اجتماعی و نیز تسهیل در روند پرداخت تسهیلات است. مسائلی که در خارج از بازار مسکن، دچار تلاطمات برای همه بازارها و از جمله بازار مسکن شده‌اند.
اتاق تعاون ایران با استناد به مجموع اظهارات فعالان ساختمانی 100‌شرکت بزرگ در گروه‌های ساخت بنا، مهندسی عمران و فعالیت‌های ساخت‌وساز تخصصی ساختمان گزارش کرده است، عدد شاخص کل ساختمان (تعدیل شده فصلی) در شهریور‌ماه (09/43) در مقایسه با مرداد ماه (67/47) با کاهش نسبی برای سومین دوره متوالی بیانگر وضعیت رکود ساختمان است. چه آنکه عدد شاخص کل پایین‌تر از 50 قرار گرفته است. از عمده دلایل کاهش فعالیت‌ها در این دوره می‌توان به تعطیلات متوالی شهریور‌ماه اشاره کرد.
بر اساس این گزارش، مولفه‌های «قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز» و «قیمت خرید محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه‌شده» پس از حذف اثر فصلی، نسبت به مردادماه افزایش قابل‌توجهی داشته است. همچنین مولفه «قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم مورد نیاز» در بیست‌و‌سه دوره اخیر رکورد بیشترین تکرار به عنوان بالاترین مولفه در بین مولفه‌های دوازده‌گانه را به خود اختصاص داده است.
در این حال،‌ مولفه‌های «میزان فروش کالاها و خدمات» و «میزان سفارشات جدید مشتریان» پس از حذف اثر فصلی، نسبت به مرداد ماه کاهش قابل‌توجهی داشته است.
طبق نظر خبرگان صنعت ساختمان بر اساس مولفه «انتظارات در ارتباط با فعالیت‌های شرکت در ماه آینده» فعالیت شرکت‌های ساختمانی در مهرماه در وضعیت رونق پیش‌بینی می‌شود، اما تحقق این امر در گرو اصلاح نظام مالیاتی و بیمه تامین اجتماعی و نیز تسهیل در روند پرداخت تسهیلات است.
به گزارش «جهان‌صنعت»، ساخت‌وساز در دهه1390 و پس از سونامی صدور پروانه ساختمانی در پایتخت طی نیمه دوم دهه‌1380، تحت تاثیر جهش‌های تورمی و ارزی – به‌ویژه از اردیبهشت 1397 به بعد – در رکود قرار گرفت، چراکه از سویی در بازار معاملاتی همچون دوران رونق، تقاضای موثر وجود نداشت و ندارد و از سوی دیگر،‌ قیمت نهاده‌های تولید همانند سایر کالاها در دوران تحریم و تورم، جهش‌های متعددی را تجربه کرد.
بر‌اساس این گزارش، در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به ۱۲پرسش مطرح‌شده در قالب سه‌معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد‌۱، گزینه بدون تغییر: عدد‌5/0 و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل‌ضرب درصد پاسخگویان به هریک از گزینه‌ها در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ در آن پرسش است. درنهایت، معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر و ۱۰۰ است که به ترتیب به معنای آن است که صددرصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند. عدد‌۵۰ نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای‌۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر‌۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.
اهمیت و روش تعدیل فصلی شامخ
اتاق تعاون ایران از مهر سال ۹۸ گزارش‌دهی درباره شامخ کل ساختمان در کشور را آغاز کرده است و در نتیجه استمرار تهیه شامخ و با افزایش طول دوره سری‌های زمانی آن، اینک شناسایی مولفه فصلی این سری‌های زمانی برای اتاق تعاون ممکن شده است. از این‌رو، در گزارش شامخ کل ساختمان از خرداد۱۴۰۳ برای نخستین‌بار از شاخ تعدیل‌شده فصلی استفاده شده است.
تعدیل فصلی یا فصل‌زدایی یک روش آماری برای حذف مولفه فصلی یک‌سری زمانی است و معمولا زمانی انجام می‌شود که بخواهیم روند و انحرافات چرخه‌ای از روند یک‌سری زمانی را مستقل از مولفه‌های فصلی آن تحلیل کنیم. مولفه فصلی بخشی از یک‌سری زمانی است که در آن داده‌ها تغییرات منظم و قابل پیش‌بینی را که منطبق بر فواصل زمانی تقویمی منظم و دارای الگوی تکراری (مانند ماه‌ها یا سال مالی) است، تجربه می‌کنند.
به عنوان مثال، میزان تقاضا در ماه اسفند به‌طور معمول افزایش می‌یابد و در ماه فروردین افت می‌کند یا مثلا مصرف گاز طبیعی در تابستان کمتر و در زمستان بسیار بیشتر از سایر فصول است. غیر از الگوی فصلی یک‌سری زمانی می‌تواند شامل مولفه‌های دیگری مانند روند، سیکل‌ها یا جزو اخلال نیز باشد که می‌توان آنها را توسط روش‌های مربوطه از سری موردنظر استخراج کرد.
باید توجه داشت که مولفه‌های فصلی، از نظر تئوری، هر سال در یک دوره زمانی مشابه با بزرگی مشابه اتفاق می‌افتند.
بنابراین در هنگام ردیابی آثار یک سیاستگذاری خاص یا بررسی رخدادهای اقتصادی بر یک‌سری زمانی، بهتر است مولفه فصلی از سری زمانی حذف شود، هر چه مولفه فلی در یک‌سری زمانی قوی‌تر باشد و تغییرات فصلی در آن مشهود باشد، ضرورت تعدیل فصلی آن سری زمانی خصوصا برای تحلیل دقیق‌تر نتایج سیاستی بیشتر می‌شود. شواهد تجربی در ایران حاکی از قوی بودن اثرات فصلی در اغلب سری‌های زمانی متغیرهای اقتصادی است. خوشبختانه، در نتیجه استمرار تهیه شامخ و با افزایش طول دوره سری‌های زمانی آن، شناسایی مولفه فصلی این سری‌های زمانی ممکن شده است.