2 - 03 - 2024
تضییع حقوق دانش‌آموزان
گروه جامعه- سال گذشته ویدئویی از معلم قائمشهری در فضای مجازی پیچید که با پخش موسیقی در کلاس درس و همخوانی دانش‌آموزان با خواننده این آهنگ، اعتراضاتی را از جوانب مختلف به همراه داشت که در نهایت به عذرخواهی معلم انجامید، اما گویا این موضوع تجربه‌ای برای تعدادی از معلمان نبود، چراکه همچنان در فضای مجازی شاهد بازی کردن دانش‌آموزانی هستیم که تخلیه هیجانات روحی و جسمی‌شان، شیطنت‌ها و اشتباهات‌شان سوژه فیلمبرداری معلم از آنها و انتشار در فضای مجازی شده، به نوعی که توجهات را با خنده به پیج معلم جلب می‌شود و او با این کار به جذب کامنت و لایک و فالوور می‌پردازد. این بازی کودکان در فضای مجازی که دستمایه تهیه فیلم‌ها شده، زنگ‌ها و روزهای بعد در مدرسه تکرار می‌شود به‌گونه‌ای که کودک این بازی را جزو زنگ‌ها و تکالیف ثابت مدرسه می‌داند که اگر یک روز نباشد می‌پرسد آقا یا خانم معلم امروز بازی نداریم؟ اما این همه داستان نیست؛ معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد وقتی به خانه رفتند از املا نوشتن یا تکالیف خود هم فیلم گرفته و آنها را برای او ارسال کنند. والدین روزهای اول این را به چشم تکلیف می‌دیدند تا اینکه فیلم فرزندانشان را در فضای مجازی با کامنت‌هایی که زیر فیلم‌ها درج شد، دیدند. به مدرسه مراجعه و در جواب معلم می‌گوید «بچه‌ها بازی می‌کنند.» اما بازی به چه قیمتی؟ بازی در حریم خصوصی دانش‌آموز و دخالت دادن والدین در تهیه فیلم برای پیجی اینستاگرامی؟
امکان پیگرد قانونی انتشار فیلم
به گفته کارشناسان، بسیاری از این معلم‌بلاگرها از سر ناآگاهی دست به این اقدام می‌زنند و نمی‌دانند کاری که می‌کنند ممکن است برایشان دردسرساز شود. سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی پلیس فتا فراجا پیش‌تر درخصوص پدیده معلم‌بلاگری گفته بود: «اصل انتشار چنین فیلم‌هایی از نظر قانونی مشکلی ندارد، اما اگر در انتشار این فیلم‌ها حقوق کودکان و حریم خصوصی دانش‌آموزان رعایت نشود، خانواده دانش‌آموزان می‌توانند از آن معلم شکایت و موضوع را از طرف پلیس فتا پیگیری کنند. در برخی فیلم‌ها چهره دانش‌آموزان مشخص است که این کار مصداق رعایت نکردن حریم خصوصی کودکان است و خانواده دانش‌آموزان می‌توانند از این موضوع شکایت داشته باشند. در برخی دیگر از فیلم‌ها دانش‌آموزان رفتاری دارند که انتشار آن رفتار در فضای مجازی می‌تواند موجب تمسخر این کودک در این فضا و به سخره گرفتن او شود که چنین رفتاری هم مصداق جرم در فضای مجازی است و در صورت شکایت خانواده دانش‌آموزان امکان پیگیری وجود دارد.»
«اخطار» آموزش و پرورش به معلم بلاگرها
تکرار این ماجرا در مدارس کشور بازتاب‌های مختلفی از انتقاد تا طرفداری داشت تا جایی که بالاخره پای وزارت آموزش و پرورش را به این داستان باز کرد به‌طوری‌که «علی فرهادی» سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش معلم‌بلاگری را «ممنوع» اعلام کرد و خواستار رعایت «حریم خصوصی» دانش‌آموزان در مدرسه شد: «دانش‌آموز آسیب‌پذیر و در دفاع از حقوق خود ضعیف است، زیرا بلوغ ندارد و سنش کم است، بنابراین اگر معلمان در فضایی به عنوان معلم‌بلاگر فعالیت داشته باشند و حقوق خصوصی دانش‌آموز را نقض کنند، طبق قانون با آنها برخورد می‌شود، چراکه موظف به حفظ حقوق کودکان در آموزش و پرورش هستیم.»
وقتی صحبت از برخورد قانونی با معلمان شد دو معلم‌بلاگر با انتشار ویدئویی در فضای مجازی ادعا کردند که «برای فعالیت بلاگری آنها حکم «اخراج» صادر شده حال آنکه آموزش و پرورش با تکذیب این ادعا گفت که به این معلمان فقط «اخطار» داده‌اند، اما اگر لازم باشد در بستر «قانون رسیدگی به تخلفات اداری» به چنین موضوعاتی ورود می‌کنند، چراکه آموزش و پرورش به هیچ معلمی مجوز آموزش در فضای وبلاگی را نداده است. همچنین خانواده‌ها می‌توانند در این خصوص در سامانه شکایات آموزش و پرورش به آدرسshekayat.medu.ir درخواست خود را ثبت یا به واحد ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات منطقه خود مراجعه کنند.
معلم‌بلاگری؛ روشی برای تولید محتوای آموزشی؟!
در بین مخالفت‌ها و اخطارها به معلم‌بلاگرها، هستند افرادی که در حمایت از این دسته معلمان معتقدند چگونه می‌شود که فیلمبرداری از اشتباهات معلمان در کلاس درس و سخره گرفتن آنها که اغلب به صورت ناشناس توسط دانش‌آموز فیلمبرداری و در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می‌شود، پیگرد قانونی ندارد، اما ایجاد فضای شاد برای دانش‌آموز به روش بازی ایجاد مشکل می‌کند؟ به عقیده این عده، از دید مثبت هم می‌توان به موضوع پرداخت و عنوان کرد که این روش از معلمی می‌تواند دستاوردهای خوبی برای تعامل تولید محتواهای آموزشی به همراه داشته باشد.
ابعاد «مثبت» معلم بلاگری
«سمیه فریدونی» جامعه‌شناس درخصوص نقش فضای مجازی و اثر آن در دسترسی به اطلاعات گفت: این فضا ابراز هویت‌های مختلف را به‌وجود می‌آورد و باعث می‌شود افراد تجربه‌هایشان را به اشتراک بگذارند؛ تجربه‌هایی که در عین کمک‌کنندگی چالش‌هایی را به همراه خواهد داشت. هنگامی که معلم بخشی از تجربه روزانه خود را به اشتراک می‌گذارد و به اطلاع آدم‌ها می‌رساند، فضایی همدلانه شکل می‌دهد، شیرینی و تلخی‌های کارش را درمیان می‌گذارد که دو دستاورد مهم دارد؛ دیدگاه‌ها نسبت به مدارس تلطیف می‌شود یعنی جنس ارتباط معلم‌ها با بچه‌ها، جنس تجربه‌هایی که در کلاس اتفاق می‌افتد، باعث می‌شود فضای معلمی به ادراک آدم‌ها نزدیک‌تر باشد. موضوع دیگر اینکه تجربیات می‌توانند برای معلمان دیگر در نقاط مختلف کشور کمک‌کننده باشند و دستاوردهای موثری در بهبود آموزش در کلاس و ارتقای تجربه‌های آموزشی آنها داشته باشد.
فریدونی ادامه داد: معلم تازه‌کار با دیدن تجربیات و فیلم‌های آموزشی به اشتراک گذاشته‌شده می‌تواند متناسب با فضایی که تجربه می‌کند، ایده بگیرد و راهکارها را برای خود بسازد. در نتیجه نگرانی‌هایش در روش تدریس، در تولید محتوا و در سرفصل‌های درسی کاهش یافته و به نوعی دستاورد چشمگیری را برای تدریس خود به‌وجود آورد.
«حریم خصوصی دانش‌آموز» چطور نقض می‌شود؟
این جامعه‌شناس به چالش‌های این ماجرا هم اشاره کرد و مهم‌ترین آن را حفظ «حریم خصوصی دانش‌آموز» دانست و ادامه داد: خیلی از موقعیت‌های کلاس می‌تواند جنبه خنده‌دار داشته باشد، اما آیا در آینده این موضوع که الان برای دانش‌آموز بی‌تفاوت به نظر می‌رسد هم همین‌گونه می‌ماند؟ خانواده در چه موقعیتی قرار می‌گیرد وقتی لحظات مختلف فرزندشان در کلاس درس با دیگران به اشتراک گذاشته می‌شود؟
فریدونی حریم خصوصی را امری فراگیرتر از چهره دانش‌آموز دانست و افزود: بچه‌ای که در فضای مجازی مطرح می‌شود پیچیدگی‌هایی در زندگی به همراه خواهد داشت که مدیریت آن آگاهی می‌خواهد؛ در نتیجه آنچه مهم است حریم دانش‌آموز بوده که از چهره مهم‌تر است.
وی به حرمت مدرسه اشاره کرد و گفت: اشتراک‌گذاری این لحظات در فضای مدرسه باید در یک توافقی بین اولیای مدرسه انجام شود تا در آینده چالش یا آسیبی به همراه نداشته باشد.
این جامعه‌شناس در پایان صحبت‌های خود از آموزش و پرورش خواست تا پژوهشی از روایات معلم‌بلاگرها انجام دهد تا نیت این افراد و دستاوردها و چالش‌های معلم‌بلاگری مشخص شود؛ اینگونه به جای قضاوت کردن آنها، تجربه زیسته، دستاوردها، دایره ارتباطات، تجربه معلمان و دانش‌آموزان از زوایای دیگر به‌دست می‌آید.
معلم حق دارد آنچه در کلاس می‌گذرد را منتشر کند
«مونیکا نادی» حقوقدان و فعال حقوق کودک در این باره به «جهان‌صنعت» گفت: با توجه به اینکه در دنیای امروز، وسایل ارتباط جمعی گوناگونی وجود دارد این حق را به افراد می‌دهیم که براساس اصل «آزادی بیان» خود، فعالیت خود و زندگی خود را نشان دهد، اما این آزادی بیان نمی‌تواند نامحدود باشد و قلمرو آن باید مشخص شود؛ به خصوص وقتی با کودک سروکار داریم، چراکه کودک بی‌دفاع‌ترین فرد جامعه است و نیاز دارد سیستم قانونی و قضایی از او حمایت کند و ما «پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک» را داریم که یکی از اصول اساسی این پیمان‌نامه در نظر گرفتن منافع عالی کودکان در هر تصمیمی است.
وی افزود: بلاگری هم مشمول این قانون می‌شود؛ وقتی سوژه کودک است باید منفعت کودک که حریم خصوصی او و فضایی که در آن قرار گرفته حفظ شود. یک معلم این حق را دارد آنچه که در کلاس می‌گذرد را منتشر کند، اما تا زمانی که حریم و زندگی خصوصی کودک در معرض دید و قضاوت افراد قرار نگیرد.
این وکیل حمایت از کودکان را از جنبه قوانین در یونیسف نیز بررسی کرد و ادامه داد: یونیسف حتی در بحث‌های انتشار خبر، دستورالعمل و اصول و شرایطی را برای انتشار تصاویر کودکان دارد؛ چهره کودک نباید نشان داده شود و هویت آنها نباید مشخص شود. انتشار عکس و ویدئو نباید باعث تحقیر، تهدید، تمسخر و کم‌توانی و ناتوانی و برچسب‌زنی به کودک باشد.
نادی خارج از این چارچوب، رعایت اصول دیگر را نیز اساسی دانست و عنوان کرد: باید منفعت کودک دیده شود، اجباری نباید باشد، به حریم خصوصی او نباید وارد شد، از بچه‌ها نباید خواسته شود ژست‌هایی بگیرند که خود واقعی‌شان نباشند و با رعایت موازین انجام شود.وی همچنین درباره خوب یا بد بودن معلم‌بلاگری گفت: به‌طور مطلق نمی‌توان گفت معلم‌بلاگری خوب است یا بد؛ شاید جنبه‌های خوبی هم داشته باشد ولی هر فعالیتی تبعات منفی نیز به همراه دارد که باید با آموزش و آگاهی باشد. در بررسی خوب یا بد بودن این کار باید جوانب مختلف بررسی شود، چراکه اصل آزادی برای انتشار روزگذشت آدم‌ها وجود دارد، ولی وقتی طرف بچه است باید در انتشار تصویر بچه حریم خصوصی او حفظ شود، از بچه و والدینش اجازه گرفته شود. هرچه که بچه را در معرض تهدید، تمسخر و ناتوانی قرار دهد و باعث تبعیض شود و از او خواسته شود کسی به غیر از خودش باشد خلاف حقوق کودک است؛ هرچند این موضوع «جرم‌انگاری» در قوانین حمایت از کودکان و نوجوانان نیست، اما می‌تواند در مفهوم عام کلمه مفهوم «کودک‌آزاری» را در بر داشته باشد.
نادی در پایان افزود: اگر خانواده رضایت به انتشار این تصاویر ندهند با توجه به نقض حریم خصوصی بچه، سرپرست امکان طرح شکایت در سیستم آموزش و پرورش و سیستم قضایی را دارد و می‌تواند مدعی «آزار روانی» کودک شود که تابع اثبات دعواست.
گفتنی است، ماجرای معلم‌بلاگری به اینجا ختم نمی‌شود و شاید داستان ادامه‌داری باشد که زوایای مثبت و منفی خود را به همراه داشته باشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد