تزریق امید به پارس‌جنوبی

گروه انرژی- در وانفسای ناترازی‌ها و در شرایطی که همه به‌دنبال راهکاری برای مدیریت وضع موجود هستند، وزیر نفت یک خبر امیدبخش اعلام کرده است، خبری که اگرچه تحقق آن به آینده موکول شده، اما در شرایط سخت و طاقت‌فرسایی که صنایع در نبود گاز و برق با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اعلام قراردادهای فشارافزایی برای حفظ مهم‌ترین میدان مشترک گازی کشور می‌تواند امیدوار‌کننده باشد.
محسن پاک‌نژاد که این خبر را در نشست با اعضای کمیسیون اصل 90 مجلس اعلام کرده، در تشریح جزییات این طرح گفته است: «به‌زودی قراردادهایی به ارزش ۶‌میلیارد دلار برای فشارافزایی میدان مشترک پارس‌جنوبی به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی کشور امضا می‌شود.» به گفته او اگر طرح‌های فشارافزایی اجرایی نشود از دو سال آینده شاهد افت فشار مخزن این میدان خواهیم بود.
فشارافزایی پارس‌جنوبی یکی از پروژه‌های مهم و کلیدی در صنعت نفت و گاز ایران است که به تعبیر وزیر نفت در شرایط کنونی از «نان شب هم واجب‌تر است». طرحی که به‌منظور افزایش تولید گاز از میدان مشترک پارس‌جنوبی با همکاری شرکت‌های داخلی قرار است اجرا ‌شود و پس از آن در دستور کار قرار گرفت که گزارش‌ها از افت فشار در میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی به تدریج نگران‌کننده شد. به همین دلیل هم این طرح به‌منظور بهره‌برداری بهتر از منابع گاز طبیعی میدان پارس‌جنوبی تدوین شود.
طرح فشارافزایی از پارس‌جنوبی البته مسبوق به سابقه است. اسفندماه سال گذشته وزیر نفت دولت سیزدهم در یک مراسم پرسروصدا خبر از امضای قراردادی به مبلغ 20‌میلیارد دلار برای طرح فشارافزایی از میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی داد؛ قراردادی که تا پایان وقت عمر دولت سیزدهم هرگز اجرایی نشد.
این طرح که قرار بود توسط چهار پیمانکار شامل شرکت‌های پتروپارس، اویک، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) و مپنا اجرایی شود، با سرمایه‌گذاری ۲۰‌میلیارد دلاری پیش‌بینی شده و قرار بود مقدار افزایش برداشت گاز و میعانات گازی به‌ترتیب ۹۰ تریلیون فوت‌مکعب (TCF) و ۲‌میلیارد بشکه خواهد شد که در نتیجه حدود ۹۰۰‌میلیارد دلار برای کشور درآمد ایجاد کند، با این حال طرح با ابهامات بسیاری به حال خود رها شد؛ ابهاماتی مثل مشخص نبودن نحوه تامین مالی این پروژه، چگونگی اجرای آنها و مهم‌تر از آن متولیان تامین مالی شرکت‌های طرف قرارداد مشخص نبودند.
دو ایراد دیگر به قرارداد قبلی، یکی مشخص نبودن سهم ساخت داخلی و دیگری سهم بخش خصوصی در اجرای این طرح‌ها مطرح شد. البته به نظر می‌رسد در قرارداد جدید قرار است بخشی از این کار با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان اجرایی شود.
وزیر نفت اما حالا اطمینان داده که نه‌تنها تمهیدات لازم برای تامین مالی این پروژه اندیشیده شده بلکه براساس برنامه‌ریزی‌ها مقدمات قانونی برای سرمایه‌گذاری صنایع انرژی‌بر همچون هلدینگ‌های پتروشیمی و صنایع فولادی در میدان‌های گازی کشور انجام شده و قرار است بخش خصوصی در به تولید رساندن میدان‌های گازی سهم خود بابت سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها را در قالب گاز تحویلی، دریافت کند.
واقعیت‌های غیرقابل انکار ناترازی
پاک‌نژاد در گزارشی به کمیسیون اصل90 درباره برنامه‌های وزارت نفت برای حل ناترازی گاز گفت: ناترازی انرژی در کشورمان به سال‌های گذشته و سرمایه‌گذاری نکردن در بخش‌های بالادستی بازمی‌گردد و ریشه‌ای به‌شمار می‌آید، در حوزه تولید، وزارت نفت مسوولیت سرمایه‌گذاری و تولید از میدان‌های گازی را به‌عهده دارد، از سوی دیگر برای حل ناترازی، واردات گاز و سوآپ آن تا حدی می‌تواند به صورت جزئی کمک‌کننده باشد اما این موضوع به‌تنهایی کمکی برای رفع کامل ناترازی انرژی نمی‌کند.
وزیر نفت براین باور است که اگر روند مصرف گاز مدیریت و بهینه‌سازی نشود ما هر چقدر در حوزه تولید گاز سرمایه‌گذاری کنیم، نمی‌توانیم به افزایش شتابان مصرف گاز در سال‌های اخیر برسیم. چه آنکه امسال با افزایش برودت هوا مصرف در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده کشور به حدود ۶۷۰‌میلیون مترمکعب رسیده است، این در حالی است که در مجموع امسال حدود ۸۵۰‌میلیون مترمکعب گاز شیرین به خطوط سراسری گاز تزریق شده است، این مقدار تولید نسبت‌به مدت مشابه پارسال (چهارماه اخیر) افزایش ۱۴‌میلیون مترمکعبی داشته است. طبیعتا آنچه بعد از گازرسانی به بخش خانگی باقی می‌ماند باید میان نیروگاه‌ها و سایر صنایع عمده کشور با اعمال محدودیت تقسیم شود، البته این شرایط به نفع مردم و کشور نیست، این موضوع واقعیتی غیرقابل انکار است.
پاک‌نژاد می‌گوید: وزارت نفت دولت چهاردهم برنامه افزایش ظرفیت تولید گاز در بخش‌های بالادستی صنعت نفت را به‌شدت دنبال می‌کند، البته بیش از هر چیز دیگری باید بر مدیریت و بهینه‌سازی مصرف تمرکز کنیم، این حوزه دربردارنده راهکارهای قیمتی و غیرقیمتی است که هم‌اکنون وزارت نفت راهکارهای غیرقیمتی را در اولویت قرار داده است.
به گفته او، استفاده از بخاری‌های گازی با راندمان بالا می‌تواند یکی از راهکارهای غیرقیمتی مدیریت و بهینه‌سازی مصرف به‌شمار آید، سرمایه‌گذاری در این بخش از سوی بخش‌های دولتی و خصوصی می‌تواند به ما در تعدیل مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری کمک کند زیرا ایران هم‌اکنون در زمستان با ناترازی ۲۵۰ تا ۳۰۰‌میلیون مترمکعبی گاز و در تابستان با ناترازی ۱۰۰‌میلیون مترمکعبی گاز روبه‌روست، از این رو ما چاره‌ای جز بهینه‌سازی مصرف در سال‌های آتی نداریم.
مصوباتی که اجرا نشد
دولتمردان چهاردهم می‌گویند، یکی از عوامل ناترازی انرژی عدم ذخیره‌سازی گاز و نفت‌گاز بوده است. برنامه‌ای که در سال‌های گذشته انجام می‌شد، اما در سال جاری مقامات دولت قبل به وظایف خود در این رابطه عمل نکرده‌اند، به همین دلیل هم کشور ناگهان با حجم بزرگی از ناترازی در انرژی روبه‌رو شده است. پاک‌نژاد در این رابطه در گزارش به کمیسیون اصل90 گفته است: اجرایی نکردن مصوبات بالادستی سبب شد موجودی ذخایر نفت‌گاز در آغاز دولت چهاردهم به‌شدت کاهش یابد، درحالی‌که اگر نفت‌کوره مطابق این مصوبات مصرف می‌شد، اکنون سطح موجودی مفید نفت‌گاز نیروگاهی برابر با ۳‌میلیارد و ۱۰۰‌میلیون لیتر بود. اگر نفت‌کوره مطابق مصوبات بالادستی از ابتدای مهر تاکنون مصرف می‌شد، اکنون سطح موجودی مفید نفت‌گاز نیروگاهی برابر با ۲‌میلیارد و ۱۷۷‌میلیون لیتر بود و اگر نفت‌کوره مطابق این مصوبات از ابتدای آبان‌ تاکنون مصرف می‌شد، اکنون سطح موجودی مفید نفت‌گاز نیروگاهی برابر با یک‌میلیارد و ۶۰۰‌میلیون لیتر بود.
پاک‌نژاد صادرات گاز و قراردادهای موجود را دیگر چالش وزارت نفت دولت چهاردهم برای حل مشکل تامین سوخت زمستانی اعلام کرده و گفته است: صادرات گاز به ترکیه در تابستان پارسال از ۲۷ خرداد تا ۲۸ مهر برای مدت چهار ماه به‌دلیل مشکل دریافت از طرف کشور ترکیه متوقف شده بود که این موضوع منجربه کاهش 6/3‌میلیارد مترمکعبی (۳۰‌میلیون مترمکعبی در روز) صادرات گاز نسبت به قرارداد شد. این مقدار گاز مازاد پارسال در اختیار سایر بخش‌ها به‌ویژه نیروگاه‌ها قرار گرفته و انتظارات برای تحویل گاز را افزایش داده است.
او گفت: همچنین با توجه به اینکه از دی پارسال(۱۴۰۲) تا پایان مرداد ۱۴۰۳، تمام ظرفیت قراردادی با ترکیه استفاده شده بود، در طول سه ماه گذشته امکان کاهش صادرات گاز به ترکیه وجود نداشت، عدد صادرات هم باید مطابق با قرارداد فیمابین انجام می‌شد. این در حالی است که از دی پارسال (۱۴۰۲) تا پایان مرداد (۱۴۰۳)، در مواقعی که با کمبود گاز مواجه بوده‌ایم، محدودیت روی صادرات گاز به ترکیه به‌راحتی اعمال شده بود.
پاک‌نژاد می‌گوید: وزارت نفت در چهارماه اخیر موفق به افزایش تولید بیش از ۲۵‌میلیون مترمکعبی گاز ترش در بخش بالادستی خود شده است. به عبارت دیگر در چهارماه اخیر سال جاری نسبت‌به ‌مدت مشابه پارسال ۱۴‌میلیون مترمکعب گاز شیرین معادل نصف یک فاز میدان گازی پارس‌جنوبی بیشتر به شبکه سراسری گاز تزریق شده است. هم‌اکنون مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری از ۶۷۰ به ۶۲۰‌میلیون مترمکعب با همراهی مردم رسیده است. در واقع به هر اندازه‌ای که نفت‌کوره در نیروگاه‌ها مصرف شود، گاز کمتری تحویل این نیروگاه‌ها می‌شود و این گاز در نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی به‌عنوان جایگزین نفت‌گاز مصرف می‌شود و به این ترتیب با مصرف کمتر نفت‌گاز در سبد سوخت نیروگاهی، سطح ذخایر آن در نیروگاه‌ها افزایش می‌یابد.
او گزارش داد: در چهار ماه گذشته تولید نفت‌گاز نسبت به مدت مشابه پارسال ۶‌میلیون لیتر افزایش یافته است، این عدد در پایان آذر امسال به ۱۱‌میلیون لیتر رسیده که به همین مقدار ارسال نفت‌گاز به نیروگاه‌های کشور در مدت یادشده افزایش داشته است. همچنین افزایش تحویل نفت‌گاز به نیروگاه‌های کشور به‌صورت میانگین روزانه ۳۵‌میلیون لیتر بوده که در برخی روزها بنا به نیاز تا سقف ۶۰‌میلیون لیتر رسیده است، این در حالی است که ایجاد پشتیبانی و تهیه لجستیک برای تحویل این مقدار نفت‌گاز در کشور نیازمند افزایش توان ناوگان تانکرهای جاده‌پیما و ریلی است.
به گفته وی، نیروگاه‌ها براساس مصوبات بالادستی از ۱۰ مرداد مکلف به مصرف روزانه ۴۰‌میلیون لیتر نفت‌کوره بودند، حال آنکه این مصوبه اما در نیروگاه‌ها اجرایی نشد و به‌طور متوسط از ۱۰ مرداد تا پایان آبان روزانه حدود ۲۲‌میلیون لیتر نفت‌کوره در نیروگاه‌ها مصرف شده است.