ترکمنستان به ایران گاز نمی‌فروشد

گروه انرژی- درحالی‌ رییس‌جمهوری اعلام کرده که ترکمنستان حاضر به بستن قرارداد گازی با ایران نیست که مصرف گاز در کشور تنها در روز یکشنبه 12 آبان رکورد مصرف را زده و به اندازه 3 فاز پارس جنوبی رسیده است. روند افزایشی که در صورت ادامه می‌تواند ناترازی گاز را در فصل زمستان افزایش داده و شرایط سخت‌تری را پیش روی کشور قرار دهد.
مصرف گاز در شرایطی رکوردهای مصرف را جابه‌جا می‌کند که بنا به پیش‌بینی هواشناسی زمستان استثنایی در پیش خواهیم داشت و از آنجا که اولویت کشور، تامین گاز خانگی است، قطعی گاز صنایع، نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها در زمان پیک مصرف قطعی است.
بنا بود که دولت از ترکمنستان گاز وارد کند تا بخشی از نیاز استان‌های شمالی و شمال‌شرقی را تامین کند. مسعود پزشکیان به این منظور ماه گذشته سفری به ترکمنستان داشت و مذاکراتی در این رابطه انجام شد. البته در دولت سیزدهم، واردات گاز از ترکمنستان تقریبا قطعی شده بود و مدتی هم واردات گاز انجام شد اما پس از مدت کوتاهی مجددا ترکمنستان گاز را به روی ایران بست. توقف صادرات گاز ترکمنستان به ایران مسبوق به سابقه است. این کشور یکبار در سال 1386 و در اوج سرمای زمستان گاز را به روی ایران بسته بود که دلیل آن افزایش قیمت گاز عنوان شد. ترکمنستان در میانه دهه90شمسی، به علت تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آن در انتقال پول، درخواست جریمه کرد تا در نهایت در زمستان سال95 بار دیگر بدون اعلام قبلی و بدون توجه به اصول قراردادی، صادرات گاز به ایران را متوقف کرد. این بار ترکمنستان بدقولی ایران در پرداخت پول گاز را تحت عنوان شکایت به دادگاه‌های بین‌المللی برد و نتیجه رای صادره جریمه 6/1میلیارد یورویی برای ایران شد. اگرچه دولت سیزدهم، با پرداخت جریمه 6/1‌میلیارد یورویی اعلام کرد که مشکل واردات گاز از ترکمنستان را برطرف کرده اما پس از مدت کوتاهی این توافق هم متوقف شد. آن زمان دلیل توقف واردات اعلام نشد اما حالا مسعود پزشکیان رییس‌جمهوری می‌گوید که دلیل توقف واردات گاز از ترکمنستان بدقولی دولت در پرداخت پول گاز این کشور بوده است. پزشکیان که این خبر را در مراسم تجلیل از فعالان طرح جهش تولید اعلام کرد، گفت: در سازمان برنامه‌وبودجه بودم و همکاران می‌گفتند ترکمنستان حاضر نیست با دولت ما قرارداد گازی ببندد. پرسیدم چرا؟ گفتند دولت پول ما را نمی‌دهد. پس ما با دولتی که پول ما را نمی‌دهد، قرارداد نمی‌بندیم.
وی افزود: ما دولتی‌ها فکر می‌کنیم وقتی با دیگران قرارداد بستیم آنها هم مثل خودمان هستند که با پیمکانکار قرارداد ببندیم و دوسال پولش را ندهیم. خب، تو به اندازه‌ای که پول داری قرارداد ببند.کی به تو گفته وقتی پول نداری به طرف بگویی کار را انجام بده بعد به وعده‌ات عمل نکنی!
صادرات گاز متوقف می‌شود؟
درحالی‌ برخی گزارش‌ها از تشدید ناترازی گاز تا 400‌میلیون مترمکعب در زمستان پیش رو خبر می‌دهند که کل تولید گاز کشور رقمی حدود 830‌میلیون مترمکعب است. از این میزان گاز، ۷۰‌میلیون مترمکعب در روز به نیروگاه‌ها و صنایع داخلی، ۱۳۰‌میلیون مترمکعب در روز جهت تزریق به مخازن نفتی، ۳۰‌میلیون مترمکعب در روز جهت صادرات به کشورهای همسایه و باقی‌مانده آن به مصارف خانگی اختصاص دارد.
ترکیه یکی از مشتری‌های ثابت گازی ایران است. با توجه به اینکه قرارداد 25ساله ایران – ترکیه سال2026 به پایان می‌رسد، به نظر می‌رسد در بدترین شرایط ناترازی دولت نمی‌تواند صادرات گاز به این کشور را متوقف کند.
عراق دیگر کشوری است که ایران طبق دو قرارداد گازی با عراق که از ژوئیه۲۰۱۷ تاکنون ادامه دارد، به این کشور صادرات گاز دارد. این قرارداد صادرات، قرار بود که قراردادی پنج‌ساله باشد اما فروردین امسال تمدید شد. بنابراین به نظر می‌رسد که این قرارداد هم قابل توقف نیست. کشوری که اگرچه مشتری ثابت ایران است اما در پرداخت پول گاز هم بدقول است. براساس اعلام مقامات دولت قبلی، تا فروردین امسال ایران حدود ۵۲‌میلیارد مترمکعب گاز به ارزش ۱۵‌میلیارد دلار گاز به عراق صادر کرده ‌است که این کشور حدود 12‌میلیارد دلار بابت خرید گاز و برق به ایران بدهکار است.
صرفه‌جویی، تنها راهکار
به دلیل شرایط تحریمی، سرمایه‌گذاری که مناسب‌ترین گزینه برای حل مشکل ناترازی است، قابل اجرا نیست. بنابراین راهکارهای دیگری به دولت پیشنهاد می‌شود که عمدتا یا قابل اجرا نیستند، یا کارآیی چندانی ندارند. یکی از راهکارهای پیشنهادی برای حل ناترازی ذخیره‌سازی گاز است که در دولت سیزدهم پیگیری شد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که در طول سال کشور نیاز به ۲۵۰‌میلیارد مترمکعب گاز دارد که ۷۰‌درصد مصرف در فصل زمستان مربوط به بخش خانگی است به محض اینکه هوا سرد می‌شود؛ مصرف بالا می‌رود و در اوج سرما به ۸۵۰‌میلیون مترمکعب هم می‌رسد که از این میزان ۶۵۰‌میلیون مترمکعب مربوط به بخش خانگی است. به نظر می‌رسد این راهکار هم نتوانسته چندان کارساز باشد.
راهکار دیگر را این روزها مقامات وزارت نفت به کرات تکرار می‌کنند؛ صرفه‌جویی. براساس اعلام مسلم رحمانی، مدیرعامل شرکت ملی گاز، میانگین مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده روز ۱۲آبان امسال به ۳۹۲‌میلیون مترمکعب رسیده است که نسبت به مدت مشابه پارسال، ۸۵‌میلیون مترمکعب، معادل بیش از ۳ فاز پارس جنوبی است.
به گفته رحمانی، مصرف گاز بخش خانگی، تجاری و صنایع جزو در همین روز سال ۱۴۰۲، ۳۰۷‌میلیون مترمکعب بوده است. این در حالی است که به‌دلیل سرمای زودرس امسال، در هفته نخست آبان رکورد ۴۳۷‌میلیون مترمکعب مصرف روزانه ثبت شد که در پنج سال گذشته، بی‌سابقه بوده است.
مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه کشور از سه‌شنبه این هفته بار دیگر با کاهش دما روبه‌رو می‌شود، گفت: براساس پیش‌بینی‌ها، مصرف در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده بار دیگر روند افزایشی به خود می‌گیرد و تا پایان آبان ممکن است حتی به بالای ۵۰۰‌میلیون مترمکعب در روز نیز برسد.
رحمانی با تاکید بر اینکه نخستین گام برای بهره‌مندی همه مشترکان از نعمت گاز در ایام سرد سال، همدلی هموطنان در نقاط مختلف کشور است، می‌گوید: شرط عبوری آرام از ایام سرد سال، مدیریت مصرف گاز در همه بخش‌هاست.
به گفته او، از آنجا که مصارف بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده بیشترین حجم گاز تحویلی به شبکه گازرسانی کشور را به خود اختصاص داده است، از همه هموطنان درخواست می‌کنیم با مدیریت مصرف انرژی، از طریق استفاده از تجهیزات گرمایشی با بازده بالا، رعایت دمای مناسب محیط و جلوگیری از هدررفت انرژی به‌ویژه در بخش‌های خانگی و تجاری، به حفظ جریان پایدار گاز در همه بخش‌ها در اقصی‌نقاط کشور کمک کنند.