ترامپ و هریس زیر ذره‌بین «شی»

محمدرضا ستاری- راهبرد تقابل مستقیم با چین از سوی ایالات‌متحده از زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آغاز و در اولین گام علنی با اعمال تعرفه‌ها روی کالاهای چینی به جنگ تجاری میان ایالات‌متحده و چین ختم شد. در این میان هر چند که در راهبرد امنیت ملی آمریکا چین و روسیه به عنوان تهدیدات اصلی این کشور شناخته می‌شوند و به نظر می‌رسید که جمهوریخواهان تعارضات بیشتری با پکن داشته باشند، اما در زمان ریاست‌جمهوری بایدن جنگ تجاری دو کشور نه‌تنها ادامه یافت، بلکه به اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌های بی‌سابقه علیه چین به ‌خصوص در بخش فناوری‌های پیشرفته منتهی شد.
حالا در چنین شرایطی برخی تحلیلگران معتقدند در صورت پیروزی کامالا هریس نامزد دموکرات‌ها در انتخابات، وی رویکرد سیاست خارجی دولت بایدن را در قبال چین ادامه دهد اما در صورت پیروزی ترامپ چنین رویکردی در‌ هاله‌ای از ابهام قرار دارد چراکه او در طول چهار سالی که از قدرت دور بوده، تحولات خاصی در نظام بین‌الملل رقم خورده که مشخص نمی‌کند در سایه این تحولات آیا ترامپ قصد ادامه سیاست قبلی خود در قبال پکن را دارد یا اینکه قرار است طرح دیگری را در دستور کار قرار دهد؟
رویکرد رسانه‌ای ترامپ در مقابل چین
همانطور که از سابقه ترامپ مشخص است، رویکرد وی درخصوص مسائل بین‌المللی، آمیزه‌ای از ابهام و تناقض بوده است؛ به عنوان مثال او در کمپین انتخاباتی خود در سال 2016 شی جین پینگ رییس‌جمهوری را دوست خوب خود خطاب کرده بود، اما در طول دوران ریاست‌جمهوری رویه‌ای متفاوت با این صحبت‌ها اتخاذ کرد.
حتی درخصوص اقدامات رسانه‌ای نیز رویکرد ترامپ در قبال چین بسیار قابل تامل است. مثال این قضیه را می‌توان در مورد نشریه Epoch Times مشاهده کرد؛ رسانه‌ای که در سال‌2000 میلادی توسط فالون گونگ‌هایی که از مخالفان حزب کمونیست چین هستند راه‌اندازی شد و در سال ‌2016 به واسطه لفاظی‌های آشکار ضدچینی دونالد ترامپ از جمله حامیان وی شد، به طوری که نه‌تنها در فیس‌بوک میلیون‌ها دلار در حمایت از ترامپ هزینه کرد، بلکه رویکردش معرفی او به عنوان یک رهبر ضدکمونیست بود.
شی در دوراهی ترامپ و هریس
در همین رابطه مجله دیپلمات اخیرا با انتشار گزارشی آورده است: حزب دموکرات و حزب جمهوریخواه از بسیاری جهات در اتخاذ مواضع سختگیرانه علیه چین مشترک بوده‌اند؛ با این تفاوت که دولت بایدن اقدامات سخت‌تری نسبت به ترامپ در قبال پکن داشته و انتظار می‌رود این روند در زمان هریس نیز ادامه یابد.
روری دنیلز، مدیرعامل موسسه سیاست آسیا در گفت‌و‌گویی اظهار می‌کند: فکر نمی‌کنم ترامپ یک رهبر ضد‌کمونیست باشد زیرا او به طور علنی نقش شی جین پینگ را به عنوان یک رهبر اقتدارگرا تحسین کرده و به نظر نمی‌رسد انگیزه ایدئولوژیکی بالایی داشته باشد. حتی شاهد بودیم با بالا گرفتن تنش‌ها در تنگه تایوان، ترامپ به خبرنگاران گفت که فکر نمی‌کند ایالات‌متحده باید از تایوان در مورد تهاجم چین دفاع کند. او همچنین تاکید کرده تایوانی‌ها باید درک کنند که چیزهایی از این دست نمی‌تواند آسان باشد!
در چنین شرایطی است که نشریه Epoch Times به عنوان یکی از مهم‌ترین ارگان‌های مخالفان دولت چین در خارج از این کشور به طور مشخص از ترامپ در انتخابات آبان‌ماه امسال حمایت کرده است. البته این حمایت از گذشته نیز وجود داشته و حالا به نظر می‌رسد شدت بیشتری هم گرفته باشد. به عنوان مثال این نشریه از صحبت‌های دونالد ترامپ درخصوص اینکه ویروس کرونا یک ویروس ساخته دست چینی‌هاست حمایت کرده بود. آنها در سال 2021 نیز با تایید تقلب در انتخابات قبلی آمریکا مدعی شدند که حزب کمونیست چین از بایدن در این انتخابات حمایت کرده است.
کارشناسان معتقدند ظهور ناگهانی کامالا هریس به عنوان نامزد نهایی دموکرات‌ها در انتخابات آبان ماه امسال یک مولفه مبهم دیگر در میان ابهامات آنها در قبال ترامپ و بایدن است. به همین دلیل است که دولت چین به طور ویژه‌ای مشغول آنالیز و بررسی اظهارات کامالا هریس در مورد این کشور است تا انتخاب کند کدام یک از نامزدهای کنونی انتخابات برای پکن از مطلوبیت بهتری برخوردار هستند.
در همین رابطه ژائو مینگهائو استاد موسسه مطالعات بین‌المللی و مرکز مطالعات آمریکایی در دانشگاه فودان در گفت‌و‌گویی که روزنامه فایننشال‌تایمز داشته، معتقد است: ترامپ و کامالا هریس دو کاسه سم برای پکن هستند زیرا هر دو چین را به عنوان یک رقیب یا حتی یک دشمن می‌بینند. به عنوان مثال همزمان با اینکه هریس در زمانی که سناتور بوده از هنگ‌کنگ و مسلمانان ایغور در منطقه سین کیانگ حمایت کرده، ترامپ به عنوان رییس‌جمهوری جنگ تجاری با پکن را کلید زده و متعهد شد اگر دوباره به کاخ سفید بازگردد، تعرفه‌های بیشتری علیه کالاهای چینی اعمال خواهد کرد. در شرایطی که هریس در سخنرانی‌های انتخاباتی خود تنها یک بار در مورد چین آن هم در کنوانسیون ملی دموکرات‌ها صحبت و اعلام کرد که آمریکا در رقابت قرن بیست‌و‌یکم برنده خواهد شد در مقابل، ترامپ 14‌بار در کنوانسیون ملی جمهوریخواهان در ماه گذشته به چین اشاره کرده و حتی مدعی شد که پایگاه هوایی بگرام در افغانستان پس از خروج آمریکا از این کشور در زمان دولت بایدن حالا در اختیار چینی‌ها قرار دارد. علاوه بر این هریس در دوران معاونت خود هرگز به چین سفر نکرده، در حالی که 17‌بار در این دوران سفر خارجی داشته و تنها دیدارش با شی نیز به یک ملاقات کوتاه دوجانبه در سال ‌2022 در تایلند محدود می‌شود.
در چنین شرایطی است که اکثر کارشناسان چینی معتقدند مهم‌تر از پیروزی هریس این است که او اعضای تیم سیاست خارجی دولت بایدن مانند آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، کرت کمپبل معاون او و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی را حفظ می‌کند یا خیر؟ به همین دلیل بلاتکلیفی در مورد تیم او نه‌تنها پکن، بلکه حتی کارشناسان در واشنگتن را نیز سردرگم کرده است، به طوری که وانگ چونگ، کارشناس سیاست خارجی در دانشگاه مطالعات بین‌المللی ژجیانگ می‌گوید: آنچه واقعا اهمیت دارد این است که هریس به چه کسی اعتماد می‌کند زیرا او در امور خارجی متخصص نیست.
انتخاب میان بد و بدتر
سیاستگذاران چینی از این بیم دارند که دولت ترامپ به جای دنبال کردن سیاست مدیریت رقابت که به نوعی در دولت بایدن پیگیری می‌شد به دنبال پیروزی در جنگ سرد جدیدی باشد که در نهایت هدف آن تضعیف و از بین بردن نظام کمونیستی در چین است؛ امری که شی یین‌هونگ استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه رنمین در پکن درخصوص آن معتقد است که چنین شرایطی باعث شده پکن در مقابل انتخاب میان بد و بدتر قرار بگیرد.
در این خصوص اظهارنظرهای متفاوتی نیز وجود دارد؛ به عنوان مثال برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند ریاست‌جمهوری دوباره ترامپ با ایجاد هرج و مرج داخلی و تضعیف اتحادهای بین‌المللی آمریکا، می‌تواند در نهایت به نفع چین رقم بخورد. از سوی دیگر نزدیکی ترامپ به چین و اظهاراتش درخصوص جنگ اوکراین نیز می‌تواند فشار بر پکن به دلیل حمایت از روسیه را نیز کاهش دهد. با این حال گفته می‌شود که شی جین پینگ درخصوص خوشبینی نسبت به ترامپ به مقامات این کشور هشدار داده است زیرا ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود اتحاد کواد شامل ژاپن، استرالیا، هند و آمریکا را در مقابله با چین احیا کرده و حتی تصویب قانون سفر مقامات آمریکایی به تایوان نیز در دوران وی صورت گرفته است.