تخریب آثار تاریخی به قیمت ساخت مترو؟

گروه گردشگری- شهردار شیراز در حالی تجهیز کارگاه مترو بافت تاریخی شیراز را منوط به داشتن مجوز از وزارت میراث‌ فرهنگی اعلام و هرگونه فعالیت مترو در بافت تاریخی این شهر را رد کرد که فعالیت کارگاه‌ مترو واقع در بافت تاریخی شیراز و تردد کامیون‌ها و ماشین‌آلات سنگین برای انتقال نخاله‌های حاصل از حفاری تونل مترو و تجهیز زیرساختی مترو شیراز همچنان ادامه دارد.
به گزارش ایلنا، این در حالی است که میراث فرهنگی و شهرداری از تفاهمنامه برای کاوش‌های باستان‌شناسی خبر داده بودند؛ تفاهمنامه‌ای که به‌گفته رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی هنوز منعقد نشده است.
محمدابراهیم زارعی، رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این سوال که براساس تفاهمنامه منعقدشده میان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با شهرداری شیراز آیا قرار نبود احداث مترو در بافت تاریخی شیراز تا پایان مطالعات و کاوش باستان‌شناسی متوقف باشد؟ اعلام کرد: اصلا تفاهمنامه‌ای وجود نداشته و قرار است روز شنبه آینده، شهردار شیراز و رییس دانشگاه هنر شیراز برای مذاکره درباره بستن تفاهمنامه اصلی درباره پروژه مترو شیراز به تهران بیایند و آنجا درباره تفاهمنامه اصلی مطالعات مترو شیراز صحبت و تفاهمنامه واقعی منعقد شود.
رییس جدید پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر اینکه هنوز هیچ تفاهمنامه واقعی درخصوص مترو شیراز منعقد نشده است، افزود: در مذاکرات جدید اگر شهرداری شیراز خود را ملزم به رعایت ضوابط میراث فرهنگی بداند تفاهمنامه جدید منعقد خواهد شد وگرنه تفاهمی در کار نخواهد بود.
شهر شیراز ۳۵۷ هکتار بافت تاریخی ثبت‌ملی شده دارد که ۱۲‌هزار پلاک و ۴۱۰ اثر ثبتی و ۲۵۰۰ بنای باارزش تاریخی را در خود جای داده است و نیازمند نگاه حفاظتی مسوولان و مدیران شهری شیراز است اما به‌نظر می‌رسد سیاست‌های توسعه‌ای همخوانی چندانی با نگاه حفاظتی به بافت تاریخی شیراز ندارد.
شورای شهر پنجم شیراز در حالی عبور ترامواهای اتوبوسی چرخدار از بافت تاریخی شیراز را به‌جای احداث مترو تصویب کرده بود که مدیران شهری فعلی شیراز بر عبور مترو از بافت تاریخی شیراز اصرار دارند و این مصوبه را نادیده گرفته‌اند. اقدامی که به چالش میان مسوولان شهری شیراز و وزارت میراث فرهنگی منجر شده و پس از جلسات مختلف مقرر شد هرگونه فعالیت عبور مترو مستلزم مطالعات باستان‌شناختی شود.
مسیر مترو شیراز قرار است از زیر خیابان چهارراه زند به‌سمت شاهچراغ و محله سردزک، شاهزاده قاسم تا احمدیه نو پیش رود و از آنجا دوباره به ریل بعدی متصل شود. با این حال مشاهدات میدانی خبرنگار ایلنا از فعالیت‌های عمرانی مترو شیراز در بافت تاریخی این شهر درست روبه‌روی کوچه هفت‌پیچ و محل پارکینگ زائر یک در ضلع جنوب غربی حرم شاهچراغ (علیه‌السلام) و انتهای خیابان نه‌دی مشخص کرد نه‌تنها کاوش باستان‌شناسی با هدف نجات بخشی آثار تاریخی احتمالی موجود در این مسیر صورت نگرفته است که حفاری‌ها برای عبور مترو از زیر بافت تاریخی شیراز ادامه دارد و کارگران در حال شمع‌گذاری برای مهار دیواره‌ها هستند. انتقال نخاله‌های حاصل از حفاری نیز بدون حضور ناظرین میراث فرهنگی این نکته را متذکر می‌شود که اگر در میان نخاله‌ها احتمالا آثاری وجود داشته باشد امکان ارزیابی آنها وجود ندارد. کارگاه‌های تجهیزشده مترو در این بافت تاریخی برپا و کانکس‌های استقرار کارگران و تجهیزات ساختمان‌سازی در محل مستقر شده‌اند.
یک استاد دانشگاه در حوزه معماری و شهرسازی در بازدید از کارگاه مترو واقع در بافت تاریخی شیراز و در پاسخ به این سوال که چرا باید احداث مترو در بافت تاریخی شیراز یکی از اولویت‌های مدیران شهری این شهر باشد، گفت: اصولا فعالیت‌های توسعه‌محور در بافت‌های تاریخی مجزا از اقداماتی است که در دیگر نقاط شهر انجام می‌شود اما به‌نظر می‌رسد دیدگاه مدیران شهری شیراز درباره بافت تاریخی این شهر کاملا متفاوت است.
محمدحسین شاطرپور گفت: برنامه‌ریزی برای توسعه حمل‌ونقل با مدیریت ترافیک در مدیریت شهری کاملا دو مقوله متفاوت و مجزا هستند. اکنون اما مدیریت شهری شیراز تلاش دارد با احداث مترو در بافت تاریخی شیراز و حافظیه به این دو مقوله مجزا نگاه یکسان داشته باشد. از نگاه مدیران شهری تردد خودرو از هر نقطه شهر مجاز است و زمانی که این اجازه داده شود، طبیعی است که ترافیک هم ایجاد خواهد شد و بعد از آن، تلاش مضاعف باید بر حل مشکل ترافیک متمرکز باشد.
وی با اشاره به الگوهای رایج در سیستم حمل‌ونقل شهری در بافت‌های تاریخی کشورهای دیگر تاکید کرد: در تمام دنیا الگوها و سیاست‌های مشخص در زمینه حمل‌ونقل شهری در بافت‌های تاریخی لحاظ می‌شود. بدین ترتیب که در بافت‌های تاریخی تمرکز بر پیاده‌راه‌سازی است و در صورت نیاز از وسایل حمل‌ونقل سبک هم استفاده می‌شود تا عناصر تاریخی دستخوش تغییرات چالش‌برانگیز نشوند.
شاطرپور با اعلام اینکه شهر تاریخی شیراز آسیب‌های متعددی از سیاست‌های ناهمگون شهری در دوره‌های مختلف تاریخی متحمل شده است، افزود: ژئوپلیتیک شهری، گسترش و درهم‌تنیدگی شهر شیراز که اکنون شاهد آن هستیم ۱۸۰درجه متفاوت از طرح توسعه‌ای است که در دهه۷۰ مصوب شد. این اتفاق در اصفهان نیفتاده است. آنجا شریان‌های اصلی و مجاورت بافت تاریخی اصفهان با رودخانه زاینده‌رود کمک بسیاری بر حفظ توده مرکزی شهر کرد اما متاسفانه بافت تاریخی شیراز از آنجا که در یک حلقه مرکزی واقع شده بود و نیاز شهری بر گسترش جنوب به شمال شهر بود، تمام مشکلات حمل‌ونقل شهری و ترافیکی شیراز در این مسیر متمرکز شد و مدیران شهری نیز در تلاش هستند مشکل ترافیکی این شهر را برطرف کنند تا مسیر حمل‌ونقل خودروها تامین شود.
او در خصوص مخاطرات عبور مترو از بافت تاریخی شیراز نیز گفت: قطار شهری شیراز قرار است از زیر خیابان چهارراه زند به‌سمت شاهچراغ، محله سردزک، شاهزاده قاسم تا احمدیه نو پیش برود و از آنجا دوباره به ریل بعدی متصل شود. این در حالی است که از مقابل بازار شاهچراغ و مسجدجامع شیراز که اوج قدمت تاریخی شهر شیراز است عبور می‌کند.
این استاد دانشگاه از نبود مطالعات درباره احداث مترو در بافت تاریخی شیراز گلایه کرده و گفت: هرچه تاکنون راجع به وجود مطالعات گفته‌اند چیزی از این مطالعات ندیده‌ایم. در حالی که مدیران شهری و متولیان میراث فرهنگی شیراز باید به جای تاکید بر وجود مطالعات، در مرحله نخست باید سیاست‌های حمل‌ونقل شهری در موضوع بافت تاریخی شیراز را توضیح دهند. شش‌سال قبل طرح مدیران شهری عبور تراموا از محدوده بافت تاریخی شیراز بود که هم می‌توانست جنبه توریستی بافت تاریخی را تقویت کند و هم تخریب‌های وسیع نداشت اما این شیوه درست حمل‌ونقل مورد تایید مدیران شهری فعلی نیست.
وی تاکید کرد: شهرداری‌ها معمولا به‌دلیل پیچیدگی‌هایی که در مراحل اجرایی پروژه‌ها متحمل می‌شوند، تمایلی به انجام مطالعات زمینه‌ای ندارند و از اشتراک‌گذاری نتایج مطالعات با جامعه‌های حرفه‌ای و علمی اجتناب می‌کنند. در ماجرای مترو شیراز هم همین موضوع صادق است.
در حالی که نکته مهم در مدیریت بافت‌های تاریخی جهان آن است که مدیران شهری و متولیان میراث فرهنگی نتایج ناشی از مطالعات انجام‌شده را در مرحله نخست به مردم و متخصصین توضیح می‌دهند.