تجهیز 40‌درصد اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری

آمار‌ها نشان می‌دهد که تجهیز اراضی کشور ما به سامانه‌های نوین آبیاری در مقایسه با متوسط جهان 5/1 تا ۲ برابر بیشتر است.
براساس سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی که پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۵تیر۱۴۰۲ توسط رییس‌جمهور وقت به تمام دستگاه‌های اجرایی مرتبط در کشور ابلاغ شد، بیلان منفی آبخوان‌ها نیز از ۱۳۱‌میلیارد متر مکعب باید به ۱۰۵‌میلیارد متر مکعب کاهش یابد و افزایش بهره‌وری آب از 39/1کیلوگرم ماده خشک به ازای مصرف هر متر مکعب آب به 6/2‌کیلوگرم تا سال ۱۴۱۱ هدفگذاری کرده است.
در برنامه هفتم وزارت جهاد بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید شده است به‌طوری‌که در پایان برنامه، وزارت نیرو ۶۵‌میلیارد متر مکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار می‌دهد که براین اساس وزارت جهاد راهی جز ارتقای بهره‌وری و راندمان آبیاری از طریق توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، لایروبی و مرمت قنوات، اجرای آبیاری زیرسطحی ندارد.
با توجه به آنکه ارتقای بهره‌وری و افزایش راندمان آبیاری مهم‌ترین رسالت معاونت امور آب و خاک وزارت جهاد است، براین اساس در برنامه هفتم شاخصه‌هایی همچون اجرای سالانه ۳۵۰‌هزار هکتار سامانه‌های نوین آبیاری، اجرای شبکه‌های فرعی آبیاری سالانه ۷۰ هزار هکتار، مرمت و لایروبی قنوات سالانه ۳‌هزار کیلومتر، انجام مطالعات خاکشناسی و تناسب اراضی به میزان ۱۰۰‌هزار هکتار و تجهیز و نوسازی اراضی سالانه ۷۰‌هزار هکتار برای این معاونت در نظرگرفته شده است.
حال با توجه به شرایط بارش و افزایش ۳ برابری تبخیر نسبت به دیگر کشورها انتظار می‌رود که اعتبارات لازم به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شود تا منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی دچار بحران نشود.
تجهیز کل اراضی تا سال ۱۴۱۱ به سامانه‌های نوین آبیاری
صفدر نیازی، معاون امور آب و خاک وزارت جهاد گفت: براساس آمار تاکنون ۳‌میلیون و ۱۳۰هزار هکتار از اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شدند که براین اساس ۴۰‌درصد اراضی آبی به سامانه نوین آبیاری تجهیز شدند.
به گفته او، در قوانین بالادستی در برنامه هفتم سالانه سامانه‌های نوین آبیاری باید در ۳۵۰هزار هکتار اجرا شود که براساس ابلاغیه سند امنیت غذایی دانش‌بنیان مقرر است تا سال ۱۴۱۱ کل اراضی به سامانه نوین مجهز شوند. در این خصوص لازم است اعتبارات مورد نیاز تخصیص داده شود.
نیازی با بیان اینکه نمی‌توان اجرای سامانه‌های نوین با دیگر کشورها را مقایسه کرد، افزود: هرکشوری شرایط اقلیمی خاص خودش دارد به طوری‌که در اروپا به‌دلیل شرایط مساعد بارش محصول بیشتر از یک تا دو بار آبیاری نمی‌شود که براین اساس نیازی به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری نیست، اما در کشورهای خشک همچون خاورمیانه اقدامات خوبی در این خصوص صورت گرفته است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه 5/99درصد تجهیزات سامانه‌های نوین آبیاری داخلی است، گفت: بنابر آمار پتانسیل تجهیز 5/2‌میلیون هکتار دیگر از اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری وجود دارد که با پول امروز اگر هکتاری ۱۰۰‌میلیون بتوان هزینه کرد،۲۵۰ همت اعتبار نیاز داریم که این امر نیازمند کمک بخش‌خصوصی و بهره‌برداران است. هرچند بنابر قانون ۸۵‌درصد اعتبارات سامانه‌های نوین آبیاری به‌صورت یارانه بلاعوض باید در اختیار بهره‌بردار قرار داده شود، اما در بسیاری از موارد کشاورزان به‌دلیل محدودیت منابع و اعتبارات دولت راضی هستند که سهم بیشتری بیاورند.
جبران روند تخریبی منابع طبیعی در گذشته، تعادل‌بخشی به مصرف آب در حوزه کشاورزی، نیل به خودکفایی در محصولات اساسی و تامین پایداری امنیت غذایی از طریق افزایش بهره‌وری به عنوان رویکرد اصلی این سند ملی امنیت غذایی دانش‌بنیان مد نظر قرار گرفته است.
تجهیز 37‌درصد کل اراضی آبی به سامانه‌های نوین آبیاری
در ادامه فریبرز عباسی، مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد گفت: براساس آمار تاکنون بیش از ۳میلیون و ۱۰۰‌هزار هکتار از اراضی معادل ۳۷درصد کل اراضی آبی به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شدند که از این سطح ۲‌میلیون و ۶۰۰‌هزار هکتار توسط دولت و مردم و ۵۰۰‌هزار هکتار مابقی با مشارکت و آورده ۱۰۰‌درصدی مردم انجام شده است که نشان می‌دهد مردم به اثر بخشی سامانه‌ها واقف شدند و برای مدیریت بهتر آب در کشور می‌توانند برنامه‌ریزی کنند.
به گفته او، امسال ۲‌هزارمیلیارد تومان اعتبار برای سامانه‌های نوین آبیاری داشتیم که بر این اساس با استفاده از ظرفیت مردم و برخی نهادها بیش از ۱۵هزار هکتار اجرا کردیم و چنانچه اعتبارات دولتی تخصیص داده شود، میزان تجهیز اراضی به ۳۰ تا ۴۰هزار هکتار افزایش می‌یابد.
عباسی مزیت اصلی اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را بهره‌وری منابع آبی اعلام کرد و افزود: در برنامه‌های بالادستی بر موضوع ارتقای بهره‌وری آب تاکید شده که براین اساس بهره‌وری از دو جهت افزایش می‌یابد، مخرج کسر بهره‌وری حجم آب آبیاری از طریق افزایش راندمان را کاهش می‌دهد و صورت کسر بهره‌وری که عملکرد را افزایش می‌دهد.
مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری با اشاره به مقایسه سامانه‌های نوین آبیاری با دیگر کشورها بیان کرد: بنابر آمار متوسط جهانی ۲۲ درصد از اراضی جهان به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شدند که برابر ۳۷‌درصد اراضی کشور ما که به سامانه‌ها تجهیز شدند، 5/1 تا ۲ برابر از متوسط جهانی بالاتر هستیم و در مقایسه با یک‌سری کشورهای خاص مثل اسپانیا و آمریکا که بالای ۵۰ و ۷۰ درصد اراضی آنها به سامانه‌های نوین تجهیز است، عقب هستیم. او ادامه داد: در تجهیز اراضی کشاورزی به سامانه‌های نوین آبیاری شرایط کشورها با یکدیگر متفاوت است چراکه ما کشور خشک و نیمه‌خشک هستیم که بارندگی کشور ما یک‌سوم متوسط جهانی و پتانسیل تبخیر سه برابر جهانی است که این موضوع ایجاب می‌کند برای مصرف بهینه به عنوان کشور خشک از روش‌های نوین آبیاری استفاده کنیم اما متاسفانه در چندسال اخیر اعتبارات کمی تخصیص داده شده که این امر باعث شده سرعت قبل را نداشته باشیم.
عباسی گفت: ما به‌شدت پیگیر اعتبارات هستیم و در برنامه۱۴۰۴ برنامه‌ریزی خوبی برای افزایش اعتبارات شده که امیدواریم مجلس مصوب کند تا در سال‌های آتی اراضی‌ای که به سامانه نوین آبیاری تجهیز نشدند، سرعت بیشتری داشته باشند.
با توجه به موضوع تغییر اقلیم و خشکسالی سنوات اخیر، راهی جز مدیریت بهینه مصرف آب و کاهش فشار بر منابع آب‌های زیرزمینی وجود ندارد که در اسناد بالادستی بر تجهیز اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری تا افق ۱۴۱۱ تاکید شده است که در این راستا انتظار می‌رود منابع و اعتبارات لازم تخصیص داده شود تا ضمن مدیریت بهینه مصرف از هدررفت آب جلوگیری شود.