21 - 02 - 2023
تاکتیک تازه بازارساز
گروه اقتصادی- تنها چند روز بعد از طرح ادعای کاهش نرخ ارز از سوی ابراهیم رییسی، دلار از مرز روانی ۵۰ هزار تومان گذشت. معاملهگران میگویند بازار واقعیتهای اقتصادی و سیاسی را دنبال میکند و بنابراین دلار ۵۰ هزار تومانی در اقتصاد ایران چندان جای تعجب ندارد. اما محمدرضا فرزین که از زمان به دست گرفتن ریاست بانک مرکزی دلار را ۲۰ درصد گران کرده، بار دیگر پشت تریبون رفته و گفته: «نرخ فعلی دلار مورد قبول بانک مرکزی نیست.» انکار نرخهای دلار از سوی دولت و بانک مرکزی و اصرار بازار بر واقعی بودن این نرخها نشان از تمایل دولت برای درپیش گرفتن سیاست سکوت و سرکوب در بازار ارز دارد؛ سیاستی که به واقعیتهای موجود پشت میکند و با سرکوب و دستور تلاش میکند نرخ ارز را در محدوده سیاستگذاری دولت نگه دارد. وعده راهاندازی بازار مبادله ارز و مبنا قرار دادن نرخهای کشفشده در معاملات این بازار نیز تازهترین تلاش بانک مرکزی در همین راستاست. اما آیا تقلای بانک مرکزی برای به زیر کشاندن قیمت دلار با دستور راه به جایی میبرد؟ کارشناسان در پاسخ به این پرسش به دو فاکتور سیاسی و اقتصادی اشاره میکنند. آنان همچنان بر این باورند که تنشهای سیاسی ایران با غرب از یک سو و همچنین نرخ بالای تورم در اقتصاد از سوی دیگر اهرمهای فشار قیمت دلار هستند و چشمانداز بازار ارز با وجود این عوامل نمیتواند کاهشی باشد.
دلار ۵۰ هزار تومانی
بررسیها نشان میدهد که دلار در معاملات روز گذشته بازار ارز نیز بار دیگر رکوردشکنی کرد و وارد کانال قیمتی ۵۰ هزار تومانی شد. پیشروی قیمتها در این بازار اما در حالی ادامه دارد که هر روز شاهد طرح ادعاهای جدید از سوی مقامات دولت سیزدهم هستیم. یک بار وزیر اقتصاد لب به سخن میگشاید و چشمانداز بازار ارز را کاهشی ترسیم میکند، یک بار رییس بانک مرکزی پشت تریبون میرود و قیمتهای ثبتشده در بازار را غیرواقعی و حباب اعلام میکند و بار دیگر نیز رییس دولت از فتنه دشمنان علیه اقتصاد ایران سخن میگوید و مدعی میشود که قیمت ارز کاهشی میشود. نکته جالب توجه این است که با هر ادعایی که از سوی دولتمردان مطرح میشود بازار یک گام دیگر جلو میرود تا این نکته را به نهادهای تصمیمگیر گوشزد کند که کشف قیمت ارز براساس واقعیتهای اقتصادی و سیاسی صورت میگیرد نه وعدهها و خبردرمانیهای دولتی. اگر بخواهیم نگاهی به وضعیت بازار ارز از ابتدای سال بیندازیم شاید باید تحولات این بازار را به دو بخش تقسیم کنیم.
در نیمه نخست سال بازار ارز عمدتا تحت تاثیر اخبار منفی خارجی قرار داشت و با هر سیگنالی که از مذاکرات ایران با غرب میرسید در مسیر کاهش یا افزایش حرکت میکرد. با این حال بالاترین رقمی که برای دلار در دوره یادشده ثبت شد محدوده ۳۳ هزار تومان بود. اما در نیمه دوم سال بازار ارز در مسیر جدیدی گام برداشت. دلار از آبان ماه و بعد از ناآرامیهای اخیر و همچنین تشدید فشارهای سیاسی غرب که با اعمال تحریمهای جدید علیه کشورمان همراه شد شاهد رشد تدریجی و لجامگسیخته قیمت دلار بودیم. روند افزایش قیمتها بهگونهای بود که دولت به فکر تغییر رییس بانک مرکزی افتاد تا شاید بتواند از این طریق التهابات قیمتی در بازار ارز را بخواباند. اما با روی کار آمدن محمدرضا فرزین و سپردن صندلی ریاست بانک مرکزی به وی نیز کمکی به توقف رشد قیمت دلار نکرد. در همین راستا میتوان به افزایش حدود هشت هزار تومانی قیمت دلار از زمان روی کار آمدن فرزین اشاره کرد، آن هم در شرایطی که وی بهطور مداوم وعده کنترل قیمتها را در بازار ارز میداد.
نیمه تاریک اقتصاد
کارشناسان در خصوص چرایی این مساله میگویند که مقامات دولتی حاضر به پذیرش واقعیتهای موجود نیستند. دولتمردان باید یک بار برای همیشه بپذیرند که بازار ارز از تحولات سیاسی و اقتصادی سیگنال میگیرد و همسو با آنها پیش میرود. در همین راستا نیز میتوان به آمارهای نگرانکننده از رشد نقدینگی و تورم اشاره کرد. براساس آخرین گزارشهای منتشرشده، حجم نقدینگی به ۵۸۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و تورم نیز به بالای ۴۶ درصد رسیده است. کارشناسان همواره عنوان میکنند که در اقتصاد تورمزده ایران، همه بازارها رشد میکنند و در نتیجه جاماندگی بازار ارز از تورم با افزایش قیمت جبران میشود. آنها همچنین به تاثیر مسائل و فشارهای سیاسی نیز اشاره کرده و میگویند که تاثیر این موضوعات در کشف قیمت ارز را نمیتوان ساده گرفت. با همه اینها و با وجود هشدارهای چندباره صاحبنظران نسبت به رویه سیاستی دولت، کماکان شاهد تکرار ادعای کاهش نرخ ارز هستیم. برای مثال ابراهیم رییسی چند روز پیش قول مساعد داد که نرخ ارز کاهش مییابد. در همین راستا نیز خبرهایی در خصوص رونمایی از بسته ارزی دولت در روزهای پیشرو منتشر شده است.
ابزار جدید بانک مرکزی برای مهار قیمت دلار
رییس بانک مرکزی نیز بعد از چند روز سکوت در برابر رکوردشکنی دلار بار دیگر لب به سخن گشوده و ادعای قبلی خود را مبنی بر غیرواقعی بودن قیمتهای بازار تکرار کرده است. محمدرضا فرزین در همین باره گفته: «نرخ فعلی دلار که در بازار وجود دارد مورد قبول بانک مرکزی نیست. قصد داریم در مرکز مبادله ارز و طلای ایران کلیه نیازهای واقعی مردم به ارز را تامین کنیم و نرخی که در این مرکز شکل میگیرد نرخ مرجع برای قیمتگذاری است. نرخی که در این مرکز شکل میگیرد براساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود. تلاش ما این است که این نرخ یک نرخ مناسب خارج از انتظارات و حباب باشد و عرضهکنندگان از این منابع ارزی استفاده کنند.» وی در توضیح بیشتر این مساله گفت: «همانطور که قبل از این اعلام شده بود قرار است مرکز جدیدی با عنوان «مرکز مبادله ارز و طلا» راهاندازی کنیم که دلیل این امر نیز این است که قصد داریم در این مرکز تمامی نیازهای واقعی مردم را به ارز تامین کنیم. متاسفانه نرخ کنونی در بازار بهدلیل مسائل انتظاراتی، نرخ مورد قبول ما در بانک مرکزی نیست و نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا کشف و اعلام میشود نرخ مبنا و مرجع قیمتگذاری در بازار خواهد شد.»
فرزین همچنین گفت: «در مرکز مبادله ارز و طلا تالار حواله را راهاندازی خواهیم کرد. در تالار حواله بخشی از فروش ارز صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، فولاد، صنایع غذایی ارز آنها در مرکز مبادله عرضه خواهد شد و به نیازهای مختلف اختصاص مییابد. نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا شکل میگیرد براساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود و تلاش میکنیم این نرخ قطعا مناسب و خارج از انتظارات و حباب باشد که بر این اساس هم عرضهکننده و هم متقاضی از منابع ارزی کشور استفاده کنند. همچنان تامین ارز کالاهای اساسی و تجهیزات پزشکی و سایر نیازهای قبلی را با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان ادامه خواهیم داد و ارز آنها را از محل فروش نفت و میعانات نفتی و گازی تامین میکنیم.»
آزمون و خطا در بازار ارز
گزارههای جدید رییس بانک مرکزی حاکی از آن است که نرخهای بازار ارز هنوز مورد پذیرش مقامات دولتی قرار نگرفته است. نکته جالب توجه این است که فرزین در ابتدای ورودش به ساختمان میرداماد بهطور مکرر اعلام میکرد که نرخ ۴۴ هزار تومانی بازار مطابق با واقعیت نیست اما درنهایت تن به پذیرش این نرخها داد و در نتیجه قیمت ارز در بازار متشکل ارزی را به ۴۵ هزار تومان رساند. بررسیها نشان میدهد که تلاش دولت برای انکار واقعیتهای بازار ارز اما با واکنش اعتراضی از سوی نمایندگان مجلس نیز همراه شده است. برای مثال دیروز محمدرضا پورابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از عملکرد دولت در زمینه بازار ارز انتقاد و اعلام کرد که دولت در حال تکرار اشتباهات گذشته در این بازار است. وی در همین باره گفت: «امکان کنترل بازار ارز وجود دارد اما به دلیل اعمال تصمیمات غلط و تکرار اشتباهات گذشته شاهد چالشها در بازار ارز هستیم. دیگر امروز فرصت آزمون و خطا وجود ندارد و نمیتوانیم تصمیمات و سیاستهای قبلی را که منجر به عدم کارایی میشود در حوزه ارز تکرار کنیم. تعیین نرخ ارز ثابت، سیاستی غلط است. سیاست ثبات قیمتی را داریم اما تعیین نرخ ثابت برای ارز نداریم. این سیاست نوعی سرکوب طرف عرضه و تحریک طرف تقاضا است. سیاستهای غلط سال ۱۳۹۷ در حال تکرار است و با دنبال کردن این مسیر مشکلی حل نخواهد شد.»
تعمیق فقر
دیروز تعدادی دیگر از نمایندگان مجلس نیز در خصوص وضعیت بازار ارز دست به اعتراض زدند و خواستار ورود دولت و بانک مرکزی به این مساله شدند. در این مورد حتی سیدکریم حسینی نایبرییس کمیسیون اجتماعی مجلس مساله استیضاح وزیر اقتصاد به دلیل شرایط امروز بازار ارز را به میان آورد و گفت: «هر بحثی که به اصلاح وضعیت افزایش نرخ ارز در کشور کمک کند دنبال و اجرایی خواهد شد.» در هر صورت آنچه بر همگان روشن است این است که بازار ارز از کنترل دولت خارج شده و تقلای بانک مرکزی برای کنترل قیمتها نیز راه به جایی نمیبرد. دلار ۵۰ هزار تومانی آن هم در شرایطی که دولت کار خود را با دلار ۲۷ هزار تومانی آغاز کرد نشان میدهد که سیاستگذاریهای دولت در حوزه اقتصاد تا چه اندازه ناکارآمد و بینتیجه بوده است. کارشناسان همچنان هشدار میدهند که تداوم حرکت دولت در مسیر فعلی نتیجهای جز خروج بیشتر سرمایه، کوچک شدن سفره معیشتی مردم و تعمیق فقر نخواهد داشت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد