تامین مالی جمعی در ایران؛ از چالش‌ها تا افق‌های روشن

«جهان‌صنعت»‌- تامین مالی جمعی، ابزاری نوین برای تامین مالی که در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای در نظام‌های اقتصادی جهان پیدا کرده، اکنون به یکی از مسیرهای کلیدی تامین سرمایه برای کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در ایران تبدیل شده است.
میثم دهقانی‌منش، دبیر اولین همایش ملی تامین مالی جمعی، در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت»، ضمن تشریح اهمیت این ابزار، به رشد سریع پلتفرم‌های تامین مالی جمعی و جمع‌آوری بیش از ۳‌هزار میلیارد تومان سرمایه خرد اشاره می‌کند. اما او چالش‌هایی نظیر عدم نقدشوندگی سرمایه‌ها و ضرورت ایجاد بازار ثانویه را از موانع توسعه این صنعت می‌داند؛ موضوعاتی که در همایش ملی تامین مالی جمعی مورد بحث قرار خواهند گرفت.
تامین مالی و توسعه اقتصادی
یکی از موضوعات بسیار مهم در حوزه توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها، تامین مالی است. دهقانی‌منش تاکید دارد که دسترسی راحت‌تر، سریع‌تر و بهتر به منابع مالی می‌تواند به جذب سرمایه برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش‌های اقتصادی کمک کرده و نظام اقتصادی را پویا‌تر کند.
وی معتقد است که کشورها همواره تلاش می‌کنند ابزارهای جدیدی برای تامین مالی ایجاد کنند تا بتوانند در کنار بازارهای پولی که عمدتا تحت نظارت بانک‌های مرکزی و بانک‌ها قرار دارند، به تقویت تامین مالی در بخش‌های مختلف کمک دهد. این اقدامات باعث می‌شود بخش‌های اقتصادی کشور، ازجمله شرکت‌های بزرگ، متوسط و حتی استارتاپ‌ها، بتوانند از این ابزارها بهره‌مند شوند.
تاریخچه تامین مالی جمعی
دهقانی‌منش توضیح می‌دهد که تامین مالی جمعی یکی از ابزارهای قدیمی تامین مالی است که به‌ طور رسمی از سال ۲۰۰۶ در دنیا مطرح شده است. او اضافه می‌کند که پیش از این نیز ماهیت این کار وجود داشت یعنی افراد سرمایه‌های خرد خود را برای تحقق اهداف خاص یا اجرای پروژه‌های مشخص کنار هم قرار می‌دادند. اما از سال ۲۰۰۶ این مفهوم به‌عنوان یک ابزار جدید شکل گرفت و منجر به راه‌اندازی پلتفرم‌های مختلف شد. او می‌گوید: «برخی از این پلتفرم‌ها پاداش‌محور هستند و افراد برای حمایت از پروژه‌هایی مثل آثار هنری یا کتاب‌نویسی سرمایه‌گذاری کرده و در ازای آن تخفیف یا هدیه دریافت می‌کنند اما با گذشت زمان، تامین مالی جمعی مبتنی‌بر وام مطرح شد. این مدل باعث شد که تامین مالی جمعی جایگاه مهم‌تری در اقتصاد پیدا کند.»
به گفته او، در ایران نیز پلتفرم‌های تامین مالی جمعی از این مدل پیروی می‌کنند.
عملکرد مدل وام‌محور در تامین مالی جمعی
در مدل وام‌محور، فرد یا مجموعه‌ای که پروژه‌ای دارد، برای تامین مالی آن درخواست سرمایه می‌کند. گروه‌های مختلفی از افراد می‌توانند سرمایه‌های خرد خود را جمع کرده و سرمایه موردنیاز پروژه را تامین کنند و در نهایت از منافع پروژه بهره‌مند شوند.
رییس هیات مدیره هلدینگ فن‌زی اشاره می‌کند که این ابزار به دلیل کارآیی و عملکرد مناسب خود، به‌سرعت توسعه یافته و جایگاه خود را در نظام تامین مالی جهانی پیدا کرده است. وی اظهار کرد: «طبق آخرین آمار، در سال ۲۰۲۰، حجم این صنعت به بیش از ۱۲‌میلیارد دلار رسید و هرسال روند رشد خود را ادامه می‌دهد.»
تامین مالی جمعی در ایران
دهقانی منش معتقد است که در ایران به دلیل محدودیت‌های موجود در ابزارهای تامین مالی و نظام تامین مالی مبتنی‌بر بازار پول، نیاز به ابزارهایی مانند تامین مالی جمعی بیشتر احساس می‌شود. به گفته او، این محدودیت‌ها شامل ناترازی‌ها و عدم توانایی بانک‌ها در ارائه تسهیلات بلندمدت به کسب‌وکارهاست. وی بیان کرد: «این نیاز باعث شد که شورای عالی بورس در سال‌۱۳۹۷ دستورالعمل تامین مالی جمعی را تصویب کند. پس از تصویب این دستورالعمل، شرکت فرابورس ایران به‌ عنوان متولی اجرای این موضوع ابلاغیه‌هایی صادر کرد تا شرکت‌های واجد شرایط بتوانند مجوز تامین مالی جمعی دریافت کنند.»
آمار و روند توسعه تامین مالی جمعی در ایران
رییس کارگروه تامین مالی جمعی کمیسیون تامین مالی کار آفرینی اتاق ایران افزود: «در سال اول، سه مجموعه موفق به دریافت این مجوز شدند. اما اکنون ۵۵‌مجموعه موفق به دریافت مجوز تامین مالی جمعی شده‌اند. از این میان، ۳۳‌شرکت از سکوهای تامین مالی جمعی مجوز قطعی و ۲۲‌شرکت موافقت اصولی دریافت کرده‌اند. این روند نشان‌دهنده رشد سریع این حوزه است.»
دهقانی‌منش به ظرفیت بالای این ابزار در جمع‌آوری منابع مالی اشاره کرده و می‌گوید: «این سکوها تاکنون بیش از ۳‌همت منابع از سرمایه‌های خرد مردم جمع‌آوری و این منابع را به سمت کسب‌وکارها هدایت کرده‌اند. این ابزار کمک کرده که بخشی از سرمایه‌های خرد کشور، به‌جای ورود به بازارهای غیرمولد، از طریق پلتفرم‌های تامین مالی جمعی به سمت پروژه‌های مولد و اقتصادی هدایت شود.»
چالش‌های تامین مالی جمعی در کشور
دبیر همایش تامین مالی جمعی معتقد است هر ابزاری که در کشور ایجاد می‌شود، در مسیر توسعه خود با چالش‌هایی مواجه خواهد بود. به گفته او، تامین مالی جمعی نیز از این قاعده مستثنی نیست و بسیاری از سکوها و فعالان این حوزه در سال‌های اخیر با موانعی روبه‌رو شده‌اند.
دهقانی‌منش یکی از مهم‌ترین چالش‌ها را عدم نقدشوندگی برای سرمایه‌گذاران تا پایان پروژه دانست و اظهار کرد: «ایجاد بازار ثانویه برای تامین مالی جمعی یکی از درخواست‌های اصلی ذی‌نفعان این حوزه است. این بازار می‌تواند جذب منابع بزرگ‌تر را تسهیل کند و سرمایه‌ها را به‌راحتی به‌سمت پروژه‌های مولد هدایت کند.»
اولین همایش ملی تامین مالی جمعی
رییس هیات مدیره هلدینگ فن‌زی در ادامه از برگزاری اولین همایش ملی تامین مالی جمعی خبر داده و گفت: «در راستای اهمیت موضوع تامین مالی جمعی، کمیسیون تامین مالی کارآفرینی سازمان ملی کارآفرینی وابسته به اتاق بازرگانی ایران و همکاری هلدینگ فن‌زی که به‌‌طور تخصصی درحوزه تامین مالی فعالیت می‌کند، تصمیم گرفتند سلسله‌همایش‌های تخصصی تامین مالی جمعی را به صورت سالانه در کشور برگزار کنند. اولین همایش تامین مالی جمعی در تاریخ 30‌بهمن1403 برگزار خواهد شد و هدف اصلی این همایش، ترویج و توسعه ابزار تامین مالی جمعی با حضور ذی‌نفعان این حوزه و بررسی چالش‌ها و راهکارهایی است که به توسعه این ابزار کمک کند.»
دهقانی‌منش افزود: «همایش به‌ صورت سخنرانی و پنل‌های تخصصی در یک روز و در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار می‌شود. تمامی سکوهای تامین مالی جمعی، شرکت‌ها و نهادهای مالی فعال، تشکل‌ها و انجمن‌های صنعتی و اقتصادی کشور، نهادها و سازمان‌های نظارتی، متخصصان و سیاستگذاران این حوزه در این گردهمایی تخصصی حضور خواهند داشت.»
دبیر همایش تامین مالی جمعی در پایان تاکید کرد: «هرچقدر این ابزار در کشور توسعه یابد، منافع آن برای تمام ذی‌نفعان بیشتر خواهد بود. این ابزار می‌تواند سرمایه‌های سرگردان را به سمت پروژه‌های اقتصادی هدایت و کمک کند که کسب‌وکارها به‌راحتی منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند که در نتیجه این امر به تقویت چرخه توسعه اقتصادی کشور
منجر خواهد شد.»