تاریخ «کمارج» در محاصره پسماند

نادر نینوایی- کمارج یکی از روستاهای قدیمی ایران است که در طول تاریخ همواره محل سکونت مردمان بوده است. موقعیت جغرافیایی این روستا در مسیر شیراز- بوشهر و در فاصله ۲۵ کیلومتری از شهرستان کازرون است.
قدمت چندهزار ساله این روستا در کنار وجود کاروانسرا و آب‌انباری قدیمی و نیز وجود قبور شهدای جنگ جهانی در نزدیکی آن باعث شده که بتوان کمارج را یکی از روستاهای شاخص تاریخی در جنوب استان فارس دانست. این روستا باتوجه به ابنیه تاریخی و وجود امامزاده‌ای در آن نه تنها برای مردم بومی منطقه اهمیت دارد بلکه در صورت سرمایه‌گذاری مناسب می‌تواند باعث توسعه گردشگری شود.
با وجود اهمیت و ظرفیت‌های بالای منطقه مذکور اما تصمیم برخی مسوولان برای ایجاد سایت پسماند زباله در حدفاصل روستای بناف و کمارج‌، نه تنها حریم آثار تاریخی را به مخاطره انداخته بلکه حتی بیم آسیب وارد آمدن به محیط‌زیست و از بین رفتن ظرفیت‌های توسعه گردشگری را ایجاد کرده است.
مردم بومی دهستان کمارج کارزاری مردمی ایجاد کرده‌اند تا جلوی ایجاد این سایت مدیریت پسماند را بگیرند و با پیگیری‌های صورت گرفته فعلا فعالیت در سایت مذکور متوقف شده است. با این همه پافشاری مسوولان و تنش‌های ایجاد‌شده با مردم بومی باعث شده که سایه خطر ایجاد سایت پسماند بر آثار تاریخی این منطقه بیفتد.
کارزار مردمی برای توقف طرح
باتوجه به اهمیت تاریخی و گردشگری منطقه کمارج مردم دهستان کمارج دست به کار شده و کارزاری مردمی با هدف توقف طرح ایجاد سایت پسماند زباله ایجاد کرده‌اند.
در کارزار مربوطه که با عنوان «‌درخواست توقف تخریب بافت تاریخی، مذهبی و گردشگری کمارج برای ایجاد سایت انباشت زباله» به ثبت رسیده آمده است: «احتراما اینجانبان اهالی دهستان کمارج شامل ۱۱ روستا با استناد به استشهادیه تنظیم‌شده که به امضاء بسیاری از اهالی محترم این دهستان و نیز عده‌ای از اهالی و شوراهای شهرهای خشت و کنارتخته در اعتراض به مصوبه کارگروه عمرانی استانداری مبنی بر احداث و ایجاد سایت دفن پسماندهای شهرستان‌های کازرون و کوهچنار، در منطقه تاریخی فرهنگی و گردشگری واقع در حدفاصل روستای بناف و کمارج، مشهور به امامزاده میرمحمد «ع»، با استناد به تاریخی بودن این منطقه و اهمیت ویژه آن از نظر مسائل زیست‌محیطی، آب و حیات وحش و همچنین مرکزیت تفریحی، گردشگری و مذهبی مکان، اکیداً مراتب اعتراض خود نسبت به این موضوع را اعلام می‌کنیم. علی‌رغم شروع و ادامه مجدانه مراحل قانونی و قضایی و با تاکید بر ادامه اعتراض و مخالفت با اجرای چنین طرح غیر استاندارد، غیر کارآمد، مخرب و عجولانه، از معاونت محترم سیاسی استانداری فارس، خواستار صدور دستور عاجل مبنی بر تعطیلی پروژه به منظور عدم تخریب مسیر منتهی به سایت مورد نظر که منجر به تخریب بسیاری از درختان و گیاهان و حتی قبور موجود در آن مکان شده است بذل عنایت نموده، شرایط مساعد جهت پیگیری قانونی برای اهالی و مسوولین دهستان فراهم شود. تاکید می‌کنیم چنانچه تعلل در اخذ تصمیم دقیق در شرایط خاص کنونی و عدم صدور دستورات شایسته و لازمه، در آینده موجب ایجاد اشکالات و حوادثی ناخوشایند شود، مسوولیت مستقیم آن به عهده مقامات عالی و تاییدکنندگان این پروژه که بدون توجه به ضوابط و اصول قانونی و بدون توجه به اعتقادات و ارزش‌های منطقه اتخاذ شده است خواهد بود.ما را دیگر غم آب و نان نیست، که این مصیبت بزرگ، اندوه جان و آبرویمان شده است.»
اثرات مخرب ایجاد سایت
ایجاد سایت پسماند زباله در مجاورت روستای کمارج پیامدهای ناخوشایند بسیاری داشته و از مخاطرات ایجاد‌شده برای آثار تاریخی تا آسیب‌های زیست‌محیطی را شامل می‌شود.
عیسی جوکار ایجاد‌کننده کارزار مردمی برای توقف طرح ایجاد سایت پسماند زباله در خصوص مخاطرات اجرای طرح به «جهان‌صنعت» گفت: توجه داشته باشید که در منطقه آثار تاریخی ثبت‌شده و نیز آثار تاریخی در حال ثبت وجود دارد. همچنین یک امامزاده ثبت شده در فهرست آثار ملی و تعدادی قنوات و چشمه‌های آب روان در آنجا وجود دارد. مساله مهم دیگر اما این است که این منطقه حوضه آبریز نخیلات منطقه خشت و کنارتخته است و ایجاد سایت پسماند می‌تواند مخاطرات زیست‌محیطی ایجاد کند.
وی ضمن اشاره به ظرفیت‌های بالای منطقه در زمینه گردشگری به «جهان‌صنعت» گفت: از آنجایی که قرار است یک جاده دوطرفه از کنار این منطقه عبور کند مطمئنا منطقه پتانسیل خیلی بالایی برای گردشگری دارد. در حال حاضر نیز تمام مردم منطقه در ایام عید و حتی تابستان از آن بازدید می‌کنند. در واقع به دلیل وجود امامزاده از سوی مردم بومی گرایش به این منطقه وجود دارد و همواره از آن بازدید می‌شود و شرایط به‌گونه‌ای است که خود امامزاده مهم‌ترین مرکز مذهبی و گردشگری منطقه به حساب می‌آید.
این فعال میراث فرهنگی در پاسخ به این پرسش که برنامه در نظر گرفته شده برای ایجاد سایت پسماند چیست، ابراز کرد: قرار است یک سایت به مساحت ۳۰ تا ۵۰ هکتار و حتی بیشتر با هدف دفن پسماند در این منطقه ایجاد شود. از آنجایی که منطقه در نظر گرفته شده در حوضه آبریز نخیلات «خشت و کناردره» است با بارش اولین بار و سرازیر شدن آب، شیرابه زباله وارد رودخانه بیشاپور می‌شود. از آنجایی که رودخانه بیشاپور به رودخانه شاپور متصل می‌شود ممکن است این شیرابه زباله وارد نخیلات شود و کل درختان مردم از بین برود. نتیجه و پیامد این امر از بین رفتن منابع اقتصادی مردم و در نهایت فلج شدن اقتصاد منطقه است.
جوکار ضمن اشاره به مخالفت مردم و پیگیری‌های صورت گرفته گفت: اقداماتی صورت داده‌ایم و فعلا به صورت موقت کار احداث سایت پسماند تعطیل است اما صددرصد قصدشان این است که این کار را انجام دهند.
وی در پاسخ به این پرسش «جهان‌صنعت» که چه شخص یا نهادی پشت احداث این سایت پسماند زباله است، گفت: شهرداری شهر کازرون متولی این امر است که هیچ ارتباطی نیز با منطقه ما ندارد و این محل در حوزه سرزمینی شهرداری کازرون نیست اما این اتفاق دارد می‌افتد.
جوکار در پاسخ به این پرسش که درخواست مردم منطقه و دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست از مسوولان چیست به «جهان‌صنعت» گفت: «درخواست ما جا‌به‌جایی این سایت پسماند به محل دیگر است. از آنجایی که ایجاد این سایت در تضاد صریح با قانون مدیریت پسماند، آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند، ضوابط زیست‌محیطی قانون مدیریت پسماند و قواعد گردشگری ثبت شده است، خواستار توقف ایجاد سایت هستیم. با این وجود برخی می‌خواهند با زور و قهر این کار را انجام دهند.»
باتوجه به اهمیت و جایگاه تاریخی کمارج و نیز با نظر به مخاطرات زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی مساله، انتظار می‌رود مسوولان امر ضمن درک اهمیت و پیامدهای موضوع، محل دیگری را جهت ایجاد سایت پسماند زباله در نظر بگیرند.