تابلوی سرخ بورس سیاه می‌شود؟

نوید خیرخواه- در هفته‌ای که گذشت، بازار بورس تهران شاهد تحولات مهمی بود که عمدتا تحت تاثیر دو عامل اساسی قرار داشت؛ نخست، سیاست‌های اقتصادی دولت و دوم، افزایش تنش‌های سیاسی. این دو متغیر به‌طور قابل‌توجهی موجب ایجاد نوسانات و افت شاخص‌ها شدند، به‌طوری‌که بورس تهران با یک چرخش ناگهانی نه‌تنها کانال 1/2میلیون واحدی را از دست داد، بلکه از نظر ارزش دلاری نیز به کمترین سطح خود از دی‌ماه ۱۳۹۸ تاکنون رسید. این اتفاقات باعث شد بازار بورس التهابات جدیدی را تجربه کند که بر سرمایه‌گذاران و معامله‌گران تاثیر قابل‌توجهی گذاشت.
افت شاخص‌ها و کاهش ارزش دلاری بورس
شاخص کل بورس تهران در آخرین روز معاملاتی هفته، پس از ریزش‌های پی‌در‌پی روزهای گذشته، با کاهش محدودی به سطح ۲ میلیون و ۶۵ هزار واحد رسید. این افت حدود ۳ هزار واحدی در حالی رقم خورد که ارزش دلاری معاملات بورس طی چند روز گذشته به پایین‌ترین میزان خود، یعنی حدود ۲۱میلیون دلار سقوط کرد. علاوه‌بر‌این، ارزش دلاری کل بورس تهران (بدون در نظر گرفتن فرابورس و بازار پایه) به رقم ۱۰۱ میلیارد دلار رسید که از دی‌ماه ۱۳۹۸ به این‌سو، چنین سطحی سابقه نداشته است.
کاهش نسبت P/E و تاثیر سیاست‌های اقتصادی
با وجود اینکه چندین کارخانه بزرگ به مجموع سهام لیست‌شده در بورس تهران اضافه شده‌اند، نسبت قیمت به درآمد (P/E) بورس به زیر ۶ واحد بازگشت. در گذشته، زمانی‌که این نسبت به کانال ۵ واحد وارد می‌شد، معمولا نشانه‌ای از آغاز دوره رونق و رشد قیمت‌ها بود. اما اکنون بازار تمایل دارد که P/E در کف ۶ واحد باقی بماند و حتی برای چندمین‌بار در کانال ۵ واحد قرار گیرد. به نظر می‌رسد که بازار سهام، برای تجربه رشد و رونق قیمتی، نیازمند فضای سیاسی و اقتصادی باثبات‌تر و پیش‌بینی‌پذیرتری است. بهبود کوتاه‌مدت P/E به کاهش نرخ بهره، کاهش انتظارات تورمی، کاهش تنش‌های سیاسی و ثبات در بازار ارز نیازمند است.
تاثیر تنش‌های منطقه‌ای بر بازار
شاخص کل بورس پس از افت بیش از ۳ هزار واحد، به ۲ میلیون و ۶۵ هزار واحد رسید. همچنین شاخص هم‌وزن که نمایانگر عملکرد سهام شرکت‌های کوچک‌تر است، به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت و به سطح ۶۸۰ هزار واحد رسید. به‌نظر می‌رسد که بازار تا حدودی در حال تعادل است، اما همچنان رفتار غیرقابل پیش‌بینی شاخص کل، به‌ویژه در پرتفوی سهامداران، منجر به زیان‌های قابل‌توجهی شده است. با این وجود، افت شاخص هم‌وزن نشان از کاهش قابل توجه در قیمت سهام شرکت‌های کوچک دارد که به دلیل نقدشوندگی پایین‌تر، در شرایط مبهم فعلی بازار بیشتر تحت فشار قرار گرفته‌اند.
در صورتی که فضای بازار همچنان غبارآلود و نامطمئن باقی بماند، احتمال دارد که سهام شرکت‌های کوچک، به‌دلیل نقدشوندگی ضعیف‌تر، دچار کاهش قیمت بیشتری شوند. با این حال، سهام شرکت‌های کوچک بنیادی در بازار وجود دارند که از نظر نسبت P/E و گزارش‌های مالی خوب، به‌ویژه در دوران رونق بازار، می‌توانند با رشد قابل‌توجهی مواجه شوند. از سوی دیگر، نماگر اصلی بازار بورس می‌تواند با توقف شاخص‌سازان در کف ۲ میلیون واحد تثبیت شود و اگر تنش‌های سیاسی و نظامی تشدید شود، احتمال دارد که شاخص کل به‌طور موقت وارد کانال 9/1 میلیون واحدی شود.
ارزش معاملات دلاری و خروج سرمایه‌ها
ارزش دلاری بورس تهران به دلیل سیاستگذاری‌های اقتصادی اخیر و برخی از تحولات اقتصادی، به ۱۰۱میلیارد دلار کاهش یافته است. این سطح از ارزش بازار از دی‌ماه ۱۳۹۸ بی‌سابقه بوده و به‌وضوح نشان‌دهنده فشارهایی است که شرکت‌های بورسی و صنایع بزرگ تجربه کرده‌اند. این فشارها، در گزارش‌های مالی شرکت‌ها نیز منعکس شده است، به‌طوری‌که حاشیه سود شرکت‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است.همچنین، ارزش معاملات دلاری در روزهای اخیر به‌طور پیوسته زیر ۵۰ میلیون دلار باقی‌مانده و در نیمه مهرماه به سطح ۱۲ میلیون دلار رسید که رقمی بسیار پایین و بی‌سابقه در تاریخ بورس تهران محسوب می‌شود. این در حالی است که معمولا انتظار می‌رود ارزش معاملات دلاری بورس از مرز ۱۰۰ میلیون دلار عبور کند. از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان از سرمایه حقیقی از بازار سهام خارج شده است، اما اگر این سرمایه‌ها به بورس بازگردند، ممکن است شاهد تحولات مثبتی در بازار باشیم. در حال حاضر جذابیت صندوق‌های درآمد ثابت باعث شده تا این صندوق‌ها میزبان بخش زیادی از سرمایه‌های حقیقی باشند و بیش از ۲۳ هزار میلیارد تومان پول حقیقی به این صندوق‌ها وارد شده است.
وضع نامطلوب در گزارش‌های مالی شرکت‌ها
گزارش‌های مالی شرکت‌های بورسی نیز نشان می‌دهند که ارزش دلاری بازار سرمایه به‌شدت کاهش یافته و همچنان سود دلاری شرکت‌ها در مقایسه با فصول و سال‌های قبل در حال کاهش است. براساس گزارش‌های مالی شرکت‌های تولیدی در فصل بهار امسال، سود آنها نسبت به بهار سال قبل حدود ۷ درصد کاهش یافته است، در حالی که قیمت دلار نیما روند افزایشی داشته است. این کاهش سود نشان‌دهنده فشارهایی است که شرکت‌های تولیدی به دلیل هزینه‌های بالاتر و سایر چالش‌های اقتصادی با آن مواجه هستند. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهند که گزارش‌های مالی تابستانه نیز خبرهای خوبی نخواهند داشت و احتمالا حاشیه سود شرکت‌ها همچنان کاهش خواهد یافت. تا زمانی‌که مدیریت مناسبی بر تورم و هزینه‌های تولید صورت نگیرد و قیمت‌های جهانی نیز به نفع شرکت‌های داخلی حرکت نکنند، نمی‌توان انتظار داشت که بازار بورس بازدهی دلاری مناسبی برای سرمایه‌گذاران فراهم کند اما در عین حال، ارزش دلاری بازار به‌قدری پایین آمده که با وجود یک محرک قوی اقتصادی و بنیادی، رشد سریعی را تجربه خواهد کرد. در بلندمدت، بورس بدون توجه به نسبت P/E به روند سودآوری شرکت‌ها توجه خواهد کرد و در صورتی که شرکت‌ها پتانسیل رشد سودآوری مناسبی از خود نشان دهند، با کاهش نرخ سود بانکی و کاهش بازدهی مورد انتظار بازار، P/E بازار تقویت شده و این می‌تواند به افزایش قیمت سهام بینجامد.
دولت اشتباه نکند
در برخی از صنایع بزرگ بورسی، مانند پتروشیمی‌ها، سیمان و فولاد، تعادل در نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و تعدیل ضریب نرخ گاز سوخت می‌تواند تاثیرات مثبتی بر سودآوری آنها داشته باشد. همچنین، کاهش هزینه‌های دولتی در صنعت معدن و فولاد نیز به بهبود وضعیت سودآوری این صنایع کمک خواهد کرد. با توجه به نزدیک شدن به زمان بودجه‌بندی دولت، سیاست‌های اقتصادی که در بودجه سال آینده اتخاذ می‌شوند، می‌توانند تاثیرات تعیین‌کننده‌ای بر وضعیت بازار بورس داشته باشند. تکرار اشتباهات گذشته در سیاست‌گذاری می‌تواند شرایط بازار را بدتر کند، اما بهبود فضای اقتصادی و اتخاذ سیاست‌های مناسب می‌تواند در گزارش‌های مالی پاییز و زمستان بازتاب یابد و بازار را به سمت رشد هدایت کند. در صورت وقوع این شرایط، ممکن است در آینده نزدیک شاهد تکانه‌های مثبتی در بازار بورس باشیم.همچنین یکی از عوامل مهمی که می‌تواند بازار بورس را در هفته‌های آتی تحت تاثیر قرار دهد، شهادت یحیی سنوار، رهبر حماس و تایید این خبر است. این رویداد، با توجه به تاثیرات گسترده‌ای که می‌تواند بر افزایش تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد، می‌تواند به‌طور مستقیم وضعیت بازار را در هفته‌های آینده بدتر کند. بازارهای مالی به‌شدت نسبت به تحولات سیاسی و امنیتی حساس هستند و این نوع اخبار باعث افزایش نااطمینانی و خروج سرمایه از بورس می‌شود.
با توجه به ادامه تنش‌های منطقه‌ای و عدم چشم‌انداز روشن در سیاست‌های اقتصادی داخلی، پیش‌بینی می‌شود که بازار بورس در هفته‌های آینده نیز وضعیت نامطلوبی را تجربه کند. به‌ویژه اگر تنش‌ها در منطقه خاورمیانه و به‌طور خاص تنش‌های نظامی ادامه پیدا کند، اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار کاهش خواهد یافت و جریان خروج سرمایه از بازار شتاب بیشتری می‌گیرد بنابراین بازار سهام در ایران احتمالا در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت با مشکلات بیشتری مواجه خواهد بود.
تابلوی بورس در هفته جدید با رنگ سرخ؟
به‌نظر می‌رسد که بورس تهران در هفته آینده همچنان تحت فشار عوامل سیاسی و اقتصادی قرار داشته باشد. تنش‌های منطقه‌ای و اخبار منفی مرتبط با آن، مانند شهادت یحیی سنوار، احتمالا به تشدید نااطمینانی در بازار منجر خواهد شد. این مسأله می‌تواند باعث ادامه خروج سرمایه‌های حقیقی از بورس و کاهش بیشتر شاخص‌ها شود. همچنین اگر سیاست‌های اقتصادی کلان دولت در جهت کاهش تنش‌ها و حمایت از تولید ملی نباشد، بورس تهران در مسیر اصلاحات قیمتی قرار خواهد گرفت و احتمال کاهش شاخص‌ها به کانال 9/1میلیون واحدی بسیار بالاست. اگرچه در هفته گذشته سازمان بورس طی مصوبه‌ای حد نصاب صندوق‌های درآمد ثابت را برای حمایت از بازار تغییر داد اما به نظر نمی‌رسد این موضوع بتواند شرایط را بهبود ببخشد.
عوامل دیگر نظیر افزایش هزینه‌های تولید، کاهش سودآوری شرکت‌ها و نبود سیاست‌های حمایتی کافی نیز بر روند منفی بازار در هفته‌های آینده تاثیر خواهند گذاشت. اگرچه هنوز هم باید منتظر انتشار صورت‌های مالی شش ماهه شرکت‌ها باشیم اما گزارشات ماهانه آنها نشان می‌دهد که وضعیت آنقدر هم نمی‌تواند مطلوب باشد. از سوی دیگر، پایین بودن ارزش دلاری معاملات و خروج سرمایه‌های حقیقی از بازار، نشان از کاهش اعتماد عمومی به بازار سهام دارد بنابراین به احتمال زیاد، بازار در هفته آینده نیز با روند نزولی روبه‌رو خواهد بود و می‌تواند حتی وارد کانال 9/1 میلیونی شود، مگر اینکه تحولاتی مثبت و ناگهانی در حوزه سیاست‌های اقتصادی یا کاهش تنش‌های منطقه‌ای رخ دهد.