11 - 12 - 2021
بی مهری دولت به صنایعدستی
حجتالله مرادخانی*- چند ماه از آغاز به کار دولت سیزدهم و ریاستجمهوری آقای رییسی میگذرد. هنگامی که آقای ضرغامی به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی منصوب شد، بسیاری به او امید بسته بودند و حتی معتقد بودیم او بهترین گزینه است. اما آقای ضرغامی در هیچیک از سخنرانیها و اظهاراتش از صنایعدستی سخنی به میان نیاورده است، برنامهای اعلام نکرده است و اقدامی نکرده است. نقدی که به عملکرد آقای ضرغامی مطرح است آن است که اصلا موضعگیری مشخصی نسبت به صنایعدستی نداشته است. صنایعدستی برای دولت سیزدهم اولویتی ندارد. در این رابطه و برای بهبود وضعیت صنایعدستی کشور پیشنهادم به آقای ضرغامی این است که ظرفیتهای صنایعدستی را برای مناطق کمتر توسعهیافته و محلی دریابد. اگرچه مستقل شدن سازمان صنایعدستی از دو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری امری ضروری است اما این الزام زمانی مطرح میشود که صنایعدستی در اولویت قرار داشته باشد. در حال حاضر این حوزه هیچ اولویتی برای دولت سیزدهم ندارد. با توجه به اینکه ضرغامی اهمیتی به صنایعدستی نمیدهد، پرداختن به جداسازی سازمان صنایعدستی از دو سازمان دیگر آرمانگرایانه و خیالی است. چراکه وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی سهمی برای صنایعدستی قائل نیست، چگونه میتوان در این شرایط از ایجاد ساختار جدید سخن به میان آورد؟ با همه اینها اگر ساختار و سازمان صنایعدستی مستقل شود، چارت اداری، اعتبارات و نیروی انسانی مستقل داشته باشد، این حوزه رشد چشمگیری خواهد داشت. یکی از دلایلی که صنایعدستی باید مورد توجه قرار بگیرد، ظرفیتهای بالای صادرات آن است. با این همه زمانی میتوان درباره صنایعدستی و استقلال آن بحث کرد که مسوولان و تصمیمگیران این حوزه، برای آن اولویت قائل باشند. ضرغامی تاکنون از صنایعدستی صحبتی نکرده و این امر بیانگر این حقیقت است که او از ظرفیتهای صنایعدستی آگاه نبوده یا اینکه این حوزه اصلا برای وی اولویتی ندارد.
توسعه صنایعدستی میتواند راهگشا باشد
این در حالی است که در شرایط کنونی، توسعه صنایعدستی میتواند بسیار راهگشا باشد. در شرایط تحریمها و مشکلات اقتصادی که ایجاد شده است، گسترش صنایعدستی منجر به افزایش اشتغالزایی به ویژه در شهرها، روستاها و نواحی کمتر توسعهیافته میشود. همچنین به رشد اقتصادی و برونرفت از بحران اقتصادی کنونی کمک میکند. از سویی دیگر بسیاری از استانهای غربی، مرکزی و جنوبی کشورمان با خشکسالی مواجه شدهاند. در این شرایط صنایعدستی میتواند معیشت جایگزین باشد. به نظر میرسد دولت سیزدهم یا مزایای صنایعدستی را نمیداند یا اهمیتی به آن نمیدهد. این در حالی است که در دنیا یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی دنیا، گسترش صنایع خلاق است. صنایعدستی نیز یکی از صنایع خلاق و فرهنگی دنیا محسوب میشود. از یک سو تجربیات موفق بینالمللی بسیاری در حوزه صنایعدستی داریم، از سویی دیگر پیشینه طولانی و ظرفیت غنی ایران را در زمینه صنایعدستی داریم. با توسعه صنایعدستی در شرایط دشوار کنونی میتوانیم قدمهای رو به جلو مثبتی را برداریم. با همه اینها اگر ملاک را موضعگیری کلامی آقای ضرغامی بدانیم، صنایعدستی برای او جایگاهی ندارد و این پرسش به وجود میآید که چرا اهمیتی به صنایعدستی نمیدهد؟
چندی پیش قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایعدستی به تصویب رسید که ۱۵ ماده دارد. با اینکه قانون فوق به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و از سوی رییسجمهور پیشین به سازمان صنایعدستی ابلاغ شده است اما همچنان خاک میخورد از ظرفیتهایش استفاده نمیشود. در صورتی که اجرای این قانون میتواند ضمانت اجرایی را بالا ببرد و بخشی از مشکلات را رفع کند. از طرفی دیگر در تیرماه امسال سند ملی توسعه فناوریهای نرم و فرهنگی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید اما در این سند نه میراث فرهنگی و نه صنایعدستی هیچ جایگاهی ندارند. در ۱۷ ماده سند یادشده نامی از صنایعدستی برده نشده است. پرسش اصلی از تهیهکنندگان سند ملی توسعه فناوریهای نرم و فرهنگی آن است که چطور صنایعدستی و میراث فرهنگی را در چنین سند مهمی نادیده گرفتهاند؟
شواهدی که مسوولان ارائه میدهند، آن است که صنایعدستی برایشان یک حوزه ناشناخته است. سالها بر طبل خودروی ملی کوبیدیم، همچنان چالش قیمتها سرجایشان است. از سویی دیگر کدام صنعت قابلیت ارائه در بازارهای جهانی را دارد و از آن استقبال میشود؟ تنها صنایعدستی کشورمان است که میتواند صادرات خوبی داشته باشد و سهم خوبی از بازارهای جهانی کسب کند. به طور مثال فرش ایران در دنیا بسیار درخشیده است. در موزههای دیگر کشورها، آنچه از ایران برای بازدید در معرض عموم قرار گرفته است، صنایعدستی کشورمان در اعصار گذشته است. این حقایقی به بزرگی کوه را نمیبینیم و به راحتی از کنار آنها عبور میکنیم و رد میشویم. در رابطه با صنایعدستی، توصیه میشود این حوزه در اولویت قرار بگیرد، توسعه یابد و ظرفیتهایش دیده شود.
*پژوهشگر صنایعدستی و مدرس هنرهای سنتی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد