27 - 10 - 2021
بیکاری به کاهش نرخ جمعیت دامن میزند
هستی عبادی- شاخصهای جمعیتی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته و پیشبینی میشود سالهای آینده شاهد نرخ رشد جمعیت صفر درصد و پس از آن، رشد منفی جمعیت باشیم.
بر اساس جدیدترین آمارها در پنج سال گذشته، کاهش ۵۵۰ هزار تولد را داشتیم که این آمار نشان میدهد، ایران درحال حرکت به سمت سالخوردگی جمعیت است و این موضوع تبعات زیادی در آینده خواهد داشت.
کنترل رشد جمعیت (نرخ باروری) متناسب با منابع طبیعی و امکانات یک جامعه برای رسیدن به توسعه پایدار لازم است. از آنجایی که دخالت مستقیم در باروری برای دولتها، سازمانهای بهداشتی و دستاندرکاران مسائل جمعیتی امکانپذیر نیست، شناسایی عوامل موثر بر جمعیت و باروری برای کنترل رشد جمعیت بسیار حائزاهمیت است. تحقیقات نشان میدهد که پارامترهای اقتصادی بر نرخ باروری در جامعه تاثیرگذار هستند و میتوان با کنترل این پارامترها، نرخ باروری را در جامعه به طور غیرمستقیم تحتنظر و کنترل داشت و متناسب با امکانات، منابع و شرایط جامعه، نرخ مناسب باروری را در جامعه حفظ کرد.
اهمیت ذهنیت افراد
در باروری
در همین حال امانالله قراییمقدم جامعهشناس و استاد دانشگاه در خصوص تاریخچه نرخ جمعیت تشریح کرد: اصولا در مورد جمعیت و راههای افزایش و کاهش از زمان افلاطون مورد بحث بوده است. به طور مثال در زمان افلاطون در یونان معتقد بودند که رقم جمعیت باید ثابت باشد. سپس یهودیان، مسیحیان و مسلمانان بر افزایش جمعیت تاکید کردند. در کل اعتقادات دینی طرفدار افزایش جمعیت بودند.
این جامعهشناس ادامه داد: پس از اینها در دوره مالتوز، مالتوزینها ضدافزایش جمعیت بودند و معتقد بودند که «سر سفره طبیعت، خداوند قاشق و چنگال اضافه نگذاشته است.» سپس در رم برای جلوگیری از افزایش سریع جمعیت چارهاندیشی کردند. عدهای پیشنهاد کردند که مردم اگر گرسنه باشند، موجب مرگومیر میشود و بنابراین شاهد کاهش جمعیت خواهیم بود. گروهی برای افزایش جمعیت پیشنهاد کردند که اقتصاد را بالا ببریم.
وی افزود: این پیشنهادات همگی غلط بودند. در آمریکای جنوبی کتابی نوشته شد به نام «انسان گرسنه». متوجه شدند که انسانها اگر گرسنهتر باشند، باروری در اینها بیشتر میشود. امروز نیز در سراسر دنیا شاهد افرادی هستیم که گرسنهاند ولی دارای ۷-۸ فرزند هستند. این تئوری ثابت کرد که گرسنگی موجب تحریک غریزه جنسی میشود که نتیجه آن افزایش باروری میشود.
قراییمقدم با اشاره به اینکه امروز نظریه جدیدی مبنی بر حد متناسب جمعیت یا منحنی لجستیک مطرح است، بیان کرد: جمعیت باید در حدی باشد که از لحاظ بهداشتی، خوراک، پوشاک و مسکن تامین باشند. من نیز با این نظریه موافق هستم.
این استاد دانشگاه، اصل افزایش و کاهش جمعیت را فکر و باور افراد دانست و گفت: دیده میشود افرادی که از لحاظ مالی نیز مشکل ندارند، علاقهای به فرزندآوری ندارند. بنابراین اگر میخواهیم افزایش باروری داشته باشیم و با کاهش جمعیتی که الان مواجه هستیم مقابله کنیم، باید هم اقتصاد و هم ذهنیت نسل جوان را تقویت کنیم.
وی ادامه داد: خانم شاغلی که قصد فرزندآوری دارد، با از دست دادن شغلش مواجه میشود. بنابراین باید برای زنان شاغل شرایطی را در محل کار ایجاد کنند که ۱-۲ سالی که قرار است به فرزند خود اختصاص دهند، باعث از بین رفتن درآمد و شغل آنان نشود. همچنین مسائل بیمارستان و هزینههای یک فرزند حائزاهمیت است که باید برای زنان فراهم شود تا باروری افزایش یابد.
قراییمقدم با اشاره به عوامل موثر افزایش باروری گفت: یکی از این عوامل، مسائل اقتصادی و رفع بیکاری و آیندهنگری است، ولی این عوامل به تنهایی عامل افزایش و یا کاهش جمعیت نیست. آنچه که امروز جامعهشناسان معتقد هستند، تغییر ذهنیت مردم است.
وی افزود: امروز به زنانی که فرزندان زیادی دارند نگاه تحقیرآمیزی داریم و آنها را تشویق نمیکنیم. ابتدا باید میزان ازدواج را افزایش دهیم، ولی امروزه که شاهد ۳۰ میلیون افراد زیر خط فقر و ۶۰ میلیون ناتوان در تامین معیشت هستیم، امکانپذیر نیست، زیرا مردم به تمامی این موارد فکر میکنند. این مسائل پیچیدهتر از این است که با یک دستور مسوولان رفع شود.
این جامعهشناس درخصوص تشویق و تقویت خانوادهها بیان کرد: آمریکا و ایران از کشورهایی بودند که سقط جنین را ممنوع کردند. حتی آمریکا فیلمهایی برای تشویق خانوادهها به فرزندآوری ساخت که در آن شاهد خانوادههایی با تعداد بالای فرزند بودیم. ولی در ایران چنین تشویقهایی نداریم. تنها شاهد بیکاری، کاهش ازدواج و افزایش طلاق هستیم.
وی تصریح کرد: آیا شغل ایجاد کردید؟ آیا امکانات خاصی فراهم کردید؟ آیا یک زوج با کمتر از ماهی ۱۰ میلیون تومان میتوانند زندگی کنند؟ نمیتوان در چنین شرایطی توقع افزایش باروری داشت.
این استاد جامعهشناسی گفت: ما با کاهش جمعیت مواجه هستیم و خواهیم بود. جامعه دچار پیری جمعیت خواهد شد و از نظر نیروی انسانی با مشکل روبهرو خواهیم شد. در حال حاضر تامین اجتماعی ورشکسته است و با این اوضاع ورشکستهتر خواهد شد.
وی بیان کرد: دولت جدید با رفع بیکاری، کمکهای متعدد در زمینه روشنسازی چشماندازهای آینده و خوشبین کردن جوانان برای ازدواج، تغییر ذهنیت جوانان و همچنین با افزایش اقتصاد خانوادهها در تامین معشیت میتواند باعث افزایش باروری شود. اینکه امروزه جوانان مسوولیتپذیر نیستند را باید با آموزش و پرورش اصلاح کرد. درکل دولت با فراهمکردن امکانات و شرایط آسودهتر برای مردم میتواند آنها را به فرزندآوری ترغیب کند.
اهمیت ریسکهای موجود در جامعه
دکتر محمدرضا ایمانی، روانشناس اجتماعی و مدرس دورههای رفتارشناسی و مهارتآموزی نیز درخصوص عوامل بازدارنده درونی و بیرونی تاثیرگذار بر کاهش باروری بیان کرد: عوامل درونی به خود افراد برمیگردد و مکانیسمی است که سبب ایجاد شور و اشتیاق برای ازدواج میشود. متاسفانه تمایل جوانان ما به ازدواج کاهش پیدا کرده است که عوامل مختلفی در این موضوع دخیل هستند. عوامل بیرونی که بازدارنده جوانان از ازدواج و یا فرزندآوری است، باعث تضعیف نهاد خانواده در جامعه امروزی شده است.
وی در رابطه با عوامل درونی ادامه داد: یک فرد برای اینکه بتواند ازدواج کند نیازمند یک سری ابزارهایی مانند اشتغال، درآمد، آمادگی روحی و روانی، تعهد و مسوولیتپذیری و انتظارات او از ازدواج است تا بتواند ساختار خانواده را بپذیرد. تمامی این مسائل دست به دست هم میدهند و این فرد انگیزه لازم را برای ازدواج پیدا نمیکند و یا اگر انگیزه داشته باشد نیز با موانعی مواجه میشود که به سمت ازدواج نمیرود.
ایمانی با اشاره به عوامل بازدارنده بیرونی در جامعه گفت: شاخص بیکاری، پایین بودن شاخص رفاه، مشکلات معشیتی افراد، مشکلات در تامین مسکن، ریسکهای موجود در زندگی، عوامل اجتماعی و فرهنگی باعث شده است که افراد از ازدواج و بچهدار شدن به شدت ممانعت میکنند.
این روانشناس درخصوص افرادی که ازدواج کردند تشریح کرد: این افراد به دلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی که با آن مواجه هستند، انگیزه بچهدار شدن ندارند. این در حالی است که از نظر معشیتی در شرایط طبیعی به سر نمیبرند. هزینهها، مسوولیتهایی که به عنوان والدین باید بر عهده داشته باشند و حتی ممکن است خود را آماده پذیرش چنین مسوولیتی نمیدانند، ترسها و اضطرابهایی که درحال حاضر خانوادهها با آن مواجه هستند که بخشی از آن به ویروس کرونا برمیگردد و مسائل دیگر به موضوعات فرهنگی برمیگردد، گاها افراد احساس میکنند که سبک زندگی آنها با آمدن فرزند، به هم میریزد.
وی ادامه داد: ما در روابط بین زوجین و والدین با فرزندان نیز با چنین مشکلاتی مواجه هستیم. بسیاری از مواقع فرزندانی که تک فرزند هستند، دوست دارند خواهر و برادری داشته باشند و وقتی تامین نمیشود، بچه دچار مشکلاتی در بلوغ و رشد خود و همچنین شادی و نشاط در خانواده میشود. اگر افراد شرایط طبیعی در زندگی داشته باشند، همه دوست دارند ازدواج کنند و صاحب فرزند شوند. اما ریسکهای موجود در جامعه تا حدود زیادی آنها را بر حذر داشته است.
دکتر ایمانی با اشاره به اینکه در جامعه با نرخ بالای طلاق و ازدواج در سنین بالا مواجه هستیم بیان کرد: این باعث شده که افراد برای بچهدار شدن حتی اگر ازدواج هم کرده باشند، با مشکلات مواجه باشند. در بسیاری از مواقع با افرادی مواجهیم که بالای ۴۰ سال سن دارند، حتی اگر ازدواج کنند نیز نرخ باروری آنها به دلیل سنشان با چالشها و مشکلاتی رو به رو میشود که ممکن است سلامتی آنها را به خطر بیندازد.
این روانشناس تاکید کرد: متاسفانه این شرایط تنها مختص به تهران نیست حتی در سایر شهرها که به لحاظ سنتی و فرهنگی به ازدواج و فرزندآوری علاقهمند بودند نیز این تمایلات کاهش یافته است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد