به رهبری افغان، مالکیت افغان

گروه سیاسی- شامگاه چهارشنبه هفته‌ای که گذشت، وزیر امور خارجه ایران وارد پایتخت ازبکستان شد تا در نشستی که از صبح روز پنجشنبه و به میزبانی سمرقند برگزار شد، شرکت کند. نشستی که البته نه مشخصا به مسائل ایران مربوط بود و نه صرفا مسائل کشور ازبکستان را به عنوان موضوع بحث در دستورکار داشت. چه آنکه روزهای پایانی هفته‌ای که گذشت، سمرقند میزبان چهارمین نشست وزیران امور خارجه کشورهای همسایه افغانستان بود و دیپلمات‌های ارشد ایرانی، چینی، پاکستانی، روس، تاجیک، ترکمن و ازبک به‌منظور صحبت درباره آنچه در ماه‌ها و سال‌های گذشته در افغانستان گذشته، گردهم آمده بودند. نشستی که البته هیاتی از طالبان نیز در آن حضور داشتند تا به عنوان جریانی که در حال حاضر حاکمیت دولت افغانستان را برعهده دارند، با دیپلمات‌های ایران، چین، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در مورد آخرین وضعیت افغانستان با همسایگان‌شان به گفت‌وگو بنشنند. آن هم در حالی که در سه دور گفت‌وگوهای پیشین که همگی با عنوان «نشست مشترک همسایگان افغانستان» برگزار شده بود، راه‌های توسعه رویکرد مشترک منطقه‌ای نسبت به وضعیت منطقه و اجرای توافق‌های انجام‌شده بین کشورها مورد بحث و گفت‌وگوی طرفین قرار گرفته بود. این در حالی بود که آخرین مذاکرات انجام‌شده در این راستا در ماه مارس سال گذشته میلادی در شهر تونشی چین برگزار شده بود.
اما در حالی در نشست اخیر همسایگان افغانستان که در روزهای گذشته به میزبانی سمرقند برگزار شد، طرفین به بحث و گفت‌وگوی مشترک در ارتباط با آخرین وضعیت توسعه افغانستان نشستند که دیپلمات‌های حاضر در این اجلاسیه، همچنین در دیدارهای دو و چندجانبه در حاشیه نشست اصلی با یکدیگر دیدار کردند. این در حالی بود هیات سیاسی‌ای که از جانب دولت جمهوری اسلامی ایران و به ریاست حسین امیرعبداللهیان راهی سمرقند شده بود، در چند نشست جداگانه با وزیران امور خارجه کشورهای شرکت‌کننده در چهارمین نشست همسایگان افغانستان به گفت‌وگو نشستند. همچنین در حاشیه چهارمین نشست همسایگان افغانستان، دومین نشست چهارجانبه وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین و پاکستان برگزار شد و امیرعبداللهیان پس از اتمام دور دوم این نشست چهارجانبه در توضیحاتی درباره جزئیات این نشست گفت: «در حاشیه نشست وزیران امور خارجه همسایه افغانستان، دور دوم نشست چهارجانبه ایران، چین پاکستان و روسیه را برگزار کردیم و نگرانی‌هایی که از وضعیت افغانستان وجود دارد، مورد توجه قرار دادیم.» نگرانی‌هایی که وزیر امور خارجه ایران به تشریح آن پرداخت و از «گسترش تروریسم در افغانستان»، «بحران‌های ناشی از تداوم تحریم‌های آمریکا و غرب علیه افغانستان» و «وضعیت معیشتی بسیار سخت مردم افغانستان» و البته «نتیجه نامطلوب آن یعنی افزایش فزاینده آوارگان و مهاجران به سمت کشورهای همسایه از جمله ایران» به عنوان برخی از این نگرانی‌ها نام برد. وزیر امور خارجه ایران با اشاره به نگرانی تمامی کشورهای حاضر در این نشست درباره قاچاق و ترانزیت مواد مخدر، در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: «با توجه به اینکه در روزهای آینده، قرار است نشستی در سطح نمایندگان ویژه و کارشناسان ارشد کشورها در امور افغانستان در دوحه برگزار شود و سازمان ملل در این نشست ایفای نقش خواهد کرد، هماهنگی‌هایی برای اتخاذ رویکرد هماهنگ‌تر کشورهای همسایه افغانستان در قبال این نشست هم مورد توجه قرار گرفت.»
این در حالی بود که وزیران خارجه ایران، چین، روسیه و پاکستان پس از اتمام نشست چهارجانبه‌ای که در حاشیه نشست اصلی همسایگان افغانستان در سمرقند برگزار شد، در بیانیه‌ای اعلام کردند: «ایالات‌متحده آمریکا و متحدانش باید مسوولیت وضعیت دشوار کنونی در افغانستان را برعهده بگیرند.» وزیران خارجه چهار کشور ایران، چین، روسیه و پاکستان همچنین با تاکید بر «احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت‌ارضی افغانستان»، شعار بنیادی و اساسی «به رهبری افغان، مالکیت افغان» را محور اصلی مذاکرات و اقدامات خود عنوان کردند و یادآور شدند: «تمام اعضای جامعه بین‌المللی در افغانستان باثبات و صلح‌آمیز منافع دارند، کشوری که باید محلی برای همکاری بین‌المللی باشد، تا صحنه رقابت‌های ژئوپلیتیکی.»
وزیران خارجه این چهار کشور همچنین تاکید کردند که «مقام‌های هیات حاکمه طالبان در افغانستان باید اقدامات موثری را برای حفظ ایمنی، امنیت و حقوق مشروع نهادها و شهروندان خارجی اتخاذ کنند.» وزیران امور خارجه ایران، چین، روسیه و پاکستان همچنین از جامعه جهانی خواستند تا حمایت و کمک‌های لازم را به این کشورها ارائه کند و در تصمیمی مشترک، بر لزوم تقویت هماهنگی در سطوح مختلف در مورد افغانستان تاکید کردند.
اما به جز این نشست چهارجانبه، وزیر امور خارجه ایران در چند دیدار دوجانبه از جمله با همتایان خود از کشورهای ازبکستان، تاجیکستان و پاکستان به گفت‌وگو نشست. بر این اساس در حالی وزیران امور خارجه ایران و ازبکستان در دیدار دوجانبه با یکدیگر بر لزوم گسترش هرچه بیشتر روابط دوجانبه با یکدیگر تاکید کردند، حسین امیرعبداللهیان و بختیار سعیداف همچنین در خصوص موضوعات مورد علاقه دو کشور و همچنین دیدگاه‌های مشترک در خصوص افغانستان به گفت‌وگو و تبادل‌نظر پرداختند. این در حالی بود که وزیران امور خارجه‌ ایران و تاجیکستان با یکدیگر دیدار کردند؛ دیداری که در آن، حسین امیرعبداللهیان و سراج‌الدین مهرالدین در خصوص موضوعات دوجانبه و تحولات منطقه گفت‌وگو و تبادل‌نظر کردند و موضوعات مهم منطقه، تقویت مناسبات در سازمان همکاری‌های شانگهای و به‌طور ویژه موضوع افغانستان را مورد تبادل‌نظر قرار دادند.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین با سرپرست وزارت امور خارجه دولت سرپرستی موقت افغانستان دیدار کرد. حسین امیرعبداللهیان در دیدار امیرخان متقی، روابط دو کشور را از ابعاد مختلف دارای اهمیت خواند و تعامل دو کشور را در حوزه‌های مختلف، مهم ارزیابی کرد. او با تاکید بر ضرورت برقراری امنیت پایدار در افغانستان، بر ارتقای همکاری‌ها در زمینه امنیت مرزها، اجتناب از تنش در این حوزه و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر تاکید کرد. امیرعبداللهیان موضوع حق‌آبه ایران را مشکلی مزمن دانست و تاکید کرد که ضرورت دارد به صورت عملی نسبت به برطرف شدن مشکلات موجود در این زمینه اقدام جدی از سوی هیات حاکمه موقت افغانستان مورد توجه قرار گیرد.
امیرعبداللهیان اقدامات کنونی هیات حاکمه افغانستان را لازم اما غیرکافی خواند و افزود: ملاک اصلی برای ایران، دریافت عینی و ملموس حق‌آبه است. او همچنین در خصوص تشکیل دولت فراگیر و مشارکتی در افغانستان اظهار کرد: «پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته به طرف‌های ذی‌نفع در افغانستان این بوده که همه اقوام و گروه‌ها باید احساس کنند افغانستان متعلق به آنهاست.» سرپرست وزارت امور خارجه هیات حاکمه موقت طالبان در این دیدار ضمن تاکید بر پایبندی افغانستان بر معاهدات بین‌المللی و از جمله حق‌آبه ایران، به تشریح آخرین اقدامات این کشور در این زمینه پرداخت.
وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست همسایگان افغانستان در سمرقند در دیدار وزیر مشاور امور خارجه پاکستان در خصوص موضوعات مهم دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به گفت‌وگو و تبادل‌نظر پرداخت. حسین امیرعبداللهیان در دیدار خانم حنا ربانی، با اشاره به جایگاه روابط دو کشور در چارچوب سیاست همسایگی به عنوان یکی از اولویت‌های رویکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم، بر ضرورت پیگیری و عملیاتی شدن توافقات قبلی دو کشور تاکید کرد. وزیر مشاور در امور خارجی جمهوری اسلامی پاکستان در این دیدار دیدگاه کشورش در زمینه همکاری‌های منطقه‌ای و از طریق همسایگان را تشریح و آن را عاملی برای پیشرفت، توسعه و شکوفایی در کشورهای منطقه دانست. خانم حنا ربانی با تاکید بر ضرورت استفاده جمهوری اسلامی ایران و پاکستان ظرفیت‌های اقتصادی مکمل در حوزه همکاری‌ها بر اراده کشورش در این خصوص تاکید کرد.
امیر عبداللهیان همچنین در چهارمین نشست وزیران امور خارجه همسایگان افغانستان در سمرقند ازبکستان سخنرانی کرد و در بخشی از سخنانش گفت: «طالبان و هیات حاکمه موقت به دلیل عدم اهتمام به مهم‌ترین چالش‌های موجود در افغانستان مانند شکل دادن به حکومت فراگیر، حقوق شهروندی، اقوام، تدوین قانون اساسی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های ملی برای مبارزه کامل با تروریسم و تلاش جدی در بهبود مولفه‌های اقتصادی در شرایط دشوار خود به سر می‌برد.» امیرعبداللهیان با تاکید بر اینکه «یک سال و نه ماه از تحولات افغانستان و تغییر ساختار سیاسی این کشور می‌گذرد»، گفت: «در این مدت تلاش همه ما کمک به تثبیت اوضاع و آرامش مردم رنجدیده افغانستان بوده است.» او که در این سخنرانی، به تشریح ۶ توصیه کلیدی جمهوری اسلامی برای گشایش در وضعیت کنونی افغانستان پرداخت، ضمن تاکید بر لزوم دستیابی به الگو و مدل همکاری منطقه‌ای با حمایت سازمان ملل و دیگر سازمان‌های بین‌المللی، از برگزاری چنین نشست‌هایی استقبال کرد و در تشریح توصیه دوم خود گفت: «تاکید داریم که کاسته شدن میزان فشارهای اقتصادی در افغانستان بر پدیده مهاجرت آوارگان و حتی وضعیت گروه‌های تروریستی موثر است.» او همچنین با اشاره به نقش ایالات‌متحده در گسترش ترانزیت مواد مخدر در بیش از دو دهه گذشته، گفت: «جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد تحصیل دختران و زنان یک ضرورت اسلامی و انسانی و مقدمه رشد و توسعه کشور و ملت‌ها است و باید در افغانستان نیز شاهد رفع موانع باشیم.» امیرعبداللهیان در پایان اعلام کرد: «افغانستانی آرام و باثبات، آرزوی مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران است.»