11 - 03 - 2023
بهبود روابط تهران- ریاض گامی مثبت اما آسیبپذیر
نادر کریمیجونی- دترین خبری که مخالفان ایران در موقعیت کنونی میتوانستند بشنوند همین بهبود روابط تهران- ریاض و ازسرگیری مناسبات دوسوی خلیجفارس است. از همینرو است که مقامات اسراییلی نسبت به این خبر واکنش منفی نشان دادهاند و اروپاییها و آمریکاییها هم دستکم از آن استقبال نکردهاند. در عوض همکاران منطقهای و فرامنطقهای ایران به استقبال ازسرگیری این روابط رفته و مواضعی کمابیش مثبت درباره آن گرفتهاند، حتی انصارالله یمن که درگیر جنگی مزمن با عربستان است، برقراری مجدد روابط ایران و عربستان را مثبت ارزیابی کرده است. این نشان میدهد که مقامات و کشورهای نزدیک به ایران، از گرمتر شدن مناسبات میان دو سوی خلیجفارس خشنود هستند و احتمالا آن را در جهت منافع عمومی خویش و منطقه خاورمیانه ارزیابی میکنند.
چند ماه پیش وقتی رییسجمهوری چین در نشست شورای همکاری خلیجفارس اظهاراتی را علیه ایران و تمامیت ارضی آن بیان کرد، بسیاری از ناظران ابراز عقیده کردند که این اظهارات به سفارش عربستان بیان شده و چینیها حاضر شدهاند برای کسب رضایت سعودیها و نهایی کردن قراردادهای پرسود، آن سخنان را بر زبان بیاورند. البته آن ماجرا مجموعا علیه روابط تهران- ریاض دیده شد و ارزیابی میشد که با این شرایط حتما عادیسازی مناسبات ایران و عربستان از آنچه بود، سخت و زمان حصول آن از آنچه پیشبینی میشد، طولانیتر خواهد شد. اما حالا گفته میشود که چینیها میان ایران و عربستان میانجیگری کرده و حصول توافق را ممکن کردهاند. قرینه مناسب برای تایید این ادعا اظهارات بهمنماه گذشته امیرعبداللهیان در سفر به کشورهای آسیای میانه است که از عدم پیشرفت در روابط ایران و عربستان خبر داده و در اینباره مسوولیت عدم پیشرفت را متوجه ریاض کرده بود. حالا و ظرف کمتر از سه هفته ایران و عربستان برنامهریزی خود برای عادیسازی روابطشان را در مدت دو ماه آینده اعلام میکنند.
چنین تغییر ناگهانیای، احتمالا بر اثر وجود یک کاتالیزور و یا میانجی بوده و اگر بتوان بیانیه دولت چین در استقبال از برقراری مجدد روابط تهران- ریاض را به عنوان قرینه قابل اتکا تلقی کرد آنگاه میتوان میانجیگری پکن در ازسرگیری این مناسبات را محرز دانست. به ویژه آنکه بیانیه وزارت امور خارجه چین در استقبال از برقراری روابط دو کشور یادشده، با فاصله کمی از اعلام زمانبندی دو ماهه برای عادیسازی مناسبات ایران و عربستان، منتشر شده است.
در واقع برقراری مجدد روابط تهران- ریاض به جز آثار داخلی، آثار منطقهای و بینالمللی نیز دارد. در بُعد بینالمللی بیشترین توجه روی همکاریهای تهران- ریاض در سازمان کشورهای تولیدکننده نفت (اوپک) معطوف شده است. در حالی که به موعد برگزاری نشست این سازمان در ماه مارس نزدیک میشویم، نزدیکی تهران- ریاض احتمالا به تثبیت قیمتهای نفت و افزایش ثبات در بازار کمک بزرگی خواهد کرد. ناظران معتقدند ظرفیت کاهش تولید در میان اعضای اوپک وجود دارد و نزدیکی تهران- ریاض میتواند توافق برای کاهش تولید و افزایش قیمتهای بازار را سادهتر کند. گرمتر شدن روابط تهران- ریاض در بعد منطقهای، احتمالا بیشترین تاثیر را روی جنگ یمن خواهد گذاشت. حمایتهای ایران از انصارالله که صنعا و نقاط مهمی از یمن را در دست دارد، باعث شده تا نه فقط این گروه مغلوب عربستان و متحدان آن نشوند بلکه موفقیتها و پیروزیهایی هم نصیب آنان شود. این است که پایان جنگ یمن بدون حضور ایران امکانپذیر به نظر نمیرسد. این تحول مهم احتمالا به این معنی است که تهران و ریاض پیش از پایان گفتوگوها برای ازسرگیری روابط، نگاهی هم به موضوع یمن و پایان نزاع در آن انداختهاند و به همین دلیل باید منتظر تحول مثبتی در بحران یمن بود.
مقامات کشورمان از عادیسازی روابط با عربستان، هدف محدود کردن حضور اسراییل در منطقه خاورمیانه را نیز در سر دارند. اجرای طرح پیمان ابراهیم که باعث برقراری و عادیسازی روابط چند کشور عربی با اسراییل شد، خشم تهران را برانگیخته است. در حال حاضر عربستان نیز برای همین عادیسازی روابط با تلآویو در حال تصمیمگیری است. با این توافق حتما ایران از عربستان خواسته است تا به تسهیل و گسترش حضور اسراییل در خاورمیانه پایان دهد. حتی اگر این درخواست از طرف سعودیها قبول نشده باشد، گسترش مناسبات با عربستان که روی مناسبات کشورمان با سایر کشورهای عرب تاثیر مثبت خواهد گذاشت، میتواند توانایی ایران برای شناسایی راهبردهای اسراییل در منطقه و مقابله با آن را افزایش دهد.
در مجموع نزدیک شدن دو سوی خلیجفارس بیشتر از آنکه به نفع عربستان باشد، به نفع ایران است. اما اینکه تندروهای محافظهکار در ایران بتوانند تداوم و پایداری این نزدیکی را تحمل کنند و منتظر ثمر دادن این بهبود روابط بنشینند، موضوعی است که نمیتوان با خوشبینی و اطمینان درباره آن سخن گفت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد