بهار نفتی ایران از راه می‌رسد؟

«جهان صنعت»- اگرچه جواد اوجی در ماه‌های قبل گفته بود وضعیت فروش نفت ایران در بهترین سطح در سال جاری قرار گرفته، اما هیچ‌کدام از مقامات وزارت نفت یا آمارهای رسمی کشور عددی از میزان تولید نفت یا فروش آن ارائه نکردند. هرچند آمارهای پراکنده‌ای که برخی خبرگزاری‌های خارجی نظیر رویترز برمبنای ردیابی کشتی‌ها نشان می‌داد که فروش محموله‌های نفت ایران در مسیر افزایش است اما باز هم رقم دقیقی از میزان فروش وجود نداشت. حال موسسه آراگوس که یکی از معتبرترین موسسات در فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی است و عموما برای تولیدکنندگان و خریداران مبنای قیمت‌گذاری محسوب می‌شود در گزارشی در نشریه منتسب به این موسسه اعلام کرده که ایران در ماه گذشته میلادی روزانه ۴۰ هزار بشکه بر تولید خود اضافه کرده و در کل ۵۴/۲ میلیون بشکه در روز تولید داشته‌است.
آراگوس در این گزارش می‌نویسد: تولید نفت اعضای ائتلاف اوپک‌پلاس در فوریه سال جاری میلادی برابر با ۲۵/۳۸ میلیون بشکه در روز بود یعنی بالاتر از ۹۱/۳۷ میلیون بشکه تولید شده در ماه ژانویه. اما این رقم همچنان تا هدف این ائتلاف برای تولید ۱۴/۳۹ میلیون بشکه فاصله دارد.
افزایش تولید ایران و لیبی به عنوان اعضایی که از قرارداد کاهش تولید معاف هستند، قابل‌توجه بوده‌است. این دوکشور روی‌هم‌رفته ۱۷۰ هزار بشکه در روز به تولید خود در فوریه افزوده‌اند که ۱۳۰ هزار بشکه آن متعلق به لیبی است. ایران در این ماه روزانه ۴۰ هزار بشکه بر تولید خود اضافه و در کل دو میلیون و ۵۴۰ هزار بشکه در روز تولید داشته ‌است. این رقم در ماه ژانویه برابر با دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز بود. اما ۱۴ عضو از ۱۹ عضو ائتلاف اوپک‌پلاس در ماه فوریه کمتر از سهمیه خود تولید کرده‌اند که می‌توان دلیل آن را کاهش ذخایر مازاد، نبود سرمایه‌گذاری و محدودیت زیرساخت‌ها دانست.تحریم‌های نفتی روسیه به‌دنبال حمله این کشور به اوکراین احتمالا ۳۴/۱ میلیون بشکه در روز از تولید آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به ‌این ‌ترتیب قیمت نفت‌خام برنت از کمتر از ۸۰ دلار در هر بشکه در ابتدای سال جاری میلادی به حدود ۱۴۰ دلار در این ماه رسیده ‌است.
بنا بر اعلام موسسه آراگوس، ایران در ماه ژانویه ۲۰۲۲ روزانه دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید کرده است که در ماه فوریه این رقم به دو میلیون و ۵۴۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
گره خوردن سرنوشت نفت ایران به برجام
هرچند آمارهای آراگوس نشانه مثبتی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود اما ادامه روند کنونی برای بازار نفت ایران به سرنوشت مذاکرات احیای برجام در وین گره خورده است. اگر طرفین مذاکره‌کننده به تفاهم برسند، شرایط بهتری برای نفت ایران می‌توان متصور شد اما هنوز این احتمال هم وجود دارد که توافق انجام نشود و مجددا نفت ایران گرفتار تحریم بماند.سیدحمید حسینی رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی در این رابطه می‌گوید اگر برجام به سرانجام نرسد و ما اگر همچنان در لیست تحریم باشیم خطر وجود دارد به بازارهایی مثل چین که اکنون صادرات داریم روسیه هم وارد شود و میزان زیادی از سهم بازار ایران را بگیرد.او با اشاره به تاثیر مناقشات روسیه و اوکراین بر بازار نفت و گاز به ایلنا گفته است: تاثیر بر بازار نفت و گاز متفاوت است، در بازار نفت روسیه از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان است اما در صادرات نقشی ندارد، از حدود ۱۰ میلیون بشکه نفتی که تولید می‌کند حدود ۷/۴ میلیون بشکه را صادر می‌کند و بیشتر نفت تولیدی هم به مصرف داخلی می‌رسد، اما عمدتا در صادرات گاز فعال است.
به گفته حسینی، به لحاظ کیفیت نفت اورال و سبک قطعا برای پالایشگاه‌های اروپایی مطلوب است بازارهای صادراتی این کشور هم بیشتر اروپا، آمریکا و کاناداست بنابراین برای دنیا جایگزین کردن نفت روسیه مشکل نیست و به نظر می‌رسد تنها چین در دوران تحریم قادر باشد نفت روسیه را خریداری کرده و واردات از دیگر کشورها را کاهش دهد، اما مشکلی که ایجاد شده گاز است که تامین آن توسط دیگر کشورها مشکل و بعید است بتوانند جایگزین کنند، به همین دلیل تاکنون نه خطوط لوله گاز قطع شده و نه تحریم گازی بر روسیه اعمال شده، فقط خط لوله جدیدی که فعال نشده تحریم شده است. اما باتوجه به قراردادهای جدیدی که روسیه با ترکیه و چین منعقد کرده قاعدتا مشکلی برای صادرات پیدا نخواهد کرد.
این کارشناس حوزه انرژی براین باور است که اگر روسیه تحریم شود قطعا اروپا به دنبال جایگزین خواهد بود زیرا در صورت تحریم بانکی نمی‌تواند پول را پرداخت کند و این می‌تواند برای اروپا مشکل‌ساز شود.به گفته وی روسیه حداقل ۱۰۰ میلیارد مترمکعب یعنی به اندازه روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب (۱۰ فاز پارس‌جنوبی) به اروپا گاز ارسال می‌کند.رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی تاکید کرد: جنگ روسیه و اوکراین و عواقب آن و تحریم‌هایی که اعمال شد قیمت نفت را ۱۵ درصد و قیمت گاز را نیز ۳۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر کرد و قطعا برای اقتصاد اروپا و آمریکا که به دلیل کرونا با کمبود منابع مواجه شدند و بعد از سال‌ها با تورم بالای پنج درصد مواجه‌اند بسیار آسیب‌زاست.وی با بیان اینکه تحریم نفت روسیه مشکلی را در بازار جهانی ایجاد نمی‌کند، تاکید کرد: بعید است اروپا چندان خود را درگیر تحریم گاز روسیه کند مگر زمانی که بتواند از طریق آمریکا، قطر، الجزایر، نیجریه و مصر جایگزین کند.
این کارشناس حوزه انرژی در ادامه درباره وضعیت صادرات نفت و گاز ایران در شرایط کنونی گفت: اگر برجام به سرانجام نرسد و ما اگر همچنان در لیست تحریم باشیم خطر وجود دارد به بازارهایی مثل چین که اکنون صادرات داریم روسیه هم وارد شود و میزان زیادی از سهم بازار ایران را بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: عاقلانه‌تر آن است که مشکل تحریم و هسته‌ای حل شود و به توافق برگردیم تا مانند قبل حدود ۶۰۰ هزار بشکه به اروپا صادر کنیم و جایگزین روسیه شویم، حدود ۶۰۰ هزار بشکه به چین، ۳۰۰ هزار بشکه هند و ۳۰۰ ژاپن و کره و ۱۰۰ هزار بشکه هم به ترکیه صادر کنیم و کل ظرفیت صادراتی را پوشش دهیم.
حسینی یادآور شد: قطعا اگر همزمان با تحریم روسیه به توافق برجام برگردیم بهترین شرایط برای بازار جهانی ایجاد می‌شود که کمبود نفت روسیه احساس نشود و هم اینکه ما به راحتی در بازار اروپا جایگزین شویم.
آیا اوپک‌پلاس تولید را بالا می‌برد؟
هرچند نفت ایران به عنوان یکی از محک‌های مذاکره در گفت‌وگوهای برجامی است اما این امتیاز که نفت ایران می‌تواند از افزایش بیشتر قیمت نفت در بازار جهانی جلوگیری کند، نمی‌تواند پایدار باشد. چه آنکه حتی با فرض ادامه تحریم‌های نفتی روسیه، هنوز هم صادرکننده‌هایی مثل امارات، عراق و عربستان در بازار وجود دارند که تمایل زیادی برای افزایش تولید خود دارند تا بتوانند مشتری‌های روسیه را در بازار بگیرند. البته این فرضیه در صورتی اجرایی خواهد شد که وزرای عضو اوپک‌پلاس برای افزایش بیشتر تولید نفت به توافق برسند.اعضای اوپک‌پلاس قرار است در ۳۱ ماه مارس برای تصمیم‌گیری در مورد راهبرد تولید در ماه می ‌دیدار داشته باشند. آن‌طور که اعلام شده در این جلسه قرار است، سطح پایه تولید پنج کشور، روسیه، عربستان، عراق، کویت و امارات مورد بررسی مجدد قرار بگیرند که تعیین‌کننده سهمیه و میزان تعهدشان به این گروه خواهد بود.
اوپک‌پلاس در آخرین تصمیم خود سهمیه تولید ماهانه را از ۴۰۰ هزار بشکه در روز به ۴۳۲ هزار بشکه در روز افزایش داده بود اما این افزایش نتوانست مانع از افزایش قیمت نفت شود.
برخی تحلیلگران می‌گویند، در میان اعضای اوپک، تنها امارات و عربستان، ظرفیت مازاد دارند و نمایندگان اوپک‌پلاس بعید است به تولیدکنندگانی که دارای ظرفیت مازاد هستند، اجازه دهند تا کاهش تولید بقیه را جبران کنند.اما به نظر می‌رسد در هفته گذشته، نشانه‌هایی از اختلاف در این رویکرد دیده شد، زمانی که سفیر امارات در آمریکا گفت، «کشورش به افزایش تولید تمایل دارد و اوپک را برای در نظر گرفتن سطوح بالای تولید تشویق خواهد کرد».
کشورهای ایران و ونزوئلا که تحت تحریم قرار دارند نیز می‌توانند نفت ترش به بازار عرضه کنند. مذاکرات با ایران در حال انجام است و نفت ایران می‌تواند به بازار بازگردد؛ در عین حال، آمریکا مذاکره با ونزوئلا را آغاز کرده و مشخص نیست که دیپلماسی به رفع تحریم‌های این کشور منجر شود یا نه.اما تحلیلگران می‌گویند، هیچ‌یک از این کشورها نمی‌توانند به طور کامل نفت از دست‌رفته روسیه را جبران کنند.