6 - 10 - 2024
بن بست مالی شهرداریها
دکتر بهرام وهابی*- اغلب شهرداریهای کشور در حال حاضر با دیوار بلندی به نام تامین مالی مواجه هستند. خدمات جاری و عمرانی شهرداریها عمدتا به دو حوزه تقسیم میشود:
1- خدمات شهری که هزینههای جاری شهرداریها به آن متصل است و به استناد ماده 55 قانون شهرداری انجام میشود.
2- عمران و توسعه شهری که هزینههای عمرانی (طرحهای تملک دارایی سرمایهای) به آنها متصل است و به استناد قانون نوسازی و عمران شهری انجام میشود.
در حوزه اول و براساس ماده 55 قانون شهرداری، تعداد 26 وظیفه جاری برعهده شهرداریها گذاشته شده است که برخی از آنها نیز مانند بندهای 1 و 13 با هزینههای عمرانی همراه خواهد بود. از طرف دیگر، در حوزه دوم و براساس قانون نوسازی و عمران شهری، شهرداریها سه وظیفه اساسی درخصوص توسعه و عمران شهری را برعهده دارند:
1- عمران شهری و اصلاحات اساسی
2- نوسازی محلات
3- مراقبت در رشد متناسب و موزون شهرها
درخصوص بند اول، ماده 1 قانون نوسازی و عمران شهری اشعار میدارد که نوسازی و عمران و اصلاحات اساسی و تامین نیازمندیهای شهری و احداث و اصلاح و توسعه معابر و ایجاد پارکها و پارکینگها (توقفگاهها) و میدانها و حفظ و نگهداری پارکها و باغهای عمومی موجود و تامین سایر تاسیسات مورد نیاز عمومی و نوسازی محلات و مراقبت در رشد متناسب و موزون شهرها از وظایف اساسی شهرداریهاست که این موضوع همان عمران شهری است. حوزه نوسازی محلات توسط سازمان نوسازی یا سازمان عمران شهرداری (متناسب با ساختار سازمانی شهرداری در سطوح مختلف شهری) صورت میگیرد. سومین وظیفه اساسی شهرداریها نیز مربوط به مراقبت در رشد متناسب و موزون شهرهاست که میتواند برای شهرهای همجوار و همچنین براساس نظام سلسله مراتب شهری، با همکاری شهرداریهای مربوطه انجام شود.
موضوع این بحث در واقع تامین مالی هزینههای مربوط به خدمات شهری و آن بخش از عمران شهری است که به اصلاحات اساسی شهر بازمیگردد. معمولا بخش مهمی از بودجه شهرداری (حدودا 40درصد) به هزینههای جاری اختصاص مییابد. به عنوان مثال، در بودجه سالجاری شهرداری تهران، مصارف بودجه عمومی 150همتی شهرداری عبارت است از:
1- اعتبارات هزینهای معادل 55 همت
2- اعتبارات تملک داراییهای سرمایهای معادل 84همت
3- اعتبارات تملک داراییهای مالی معادل 11همت
از طرف دیگر منابع بودجه شهرداری تهران در سال جاری به صورت زیر است:
1- درآمدها معادل 119همت
2- واگذاری داراییهای سرمایهای معادل 16همت
3- واگذاری داراییهای مالی معادل 15همت
نکته مهم در اینجا نحوه استفاده از فرآیندهای تامین مالی پروژهای (PTOJECT FINANCE) یا همان تامین مالی خارج از بودجه است. بسیاری از فعالیتهای اساسی و زیرساختی شهرداری، پروژهمحور است و به همین دلیل میتوان بودجه آنها را در قالب تامین مالی پروژهای در نظر گرفت. مهمترین دغدغه شهرداریها همانند بخش عمومی در بسیاری از کشورها، تامین خدمات عمومی و زیرساختهاست که میتواند در قالب فرآیندهای خارج از بودجه تامین شود. این فرآیندها اعم از فرآیندهای تامین مالی در بازار سرمایه، بازار پول و انواع مشارکت از جمله مشارکت مدنی و مشارکت عمومی- خصوصی (PPP) است. شهرداریها به عنوان نهادهای عمومی، معمولا سه نوع تحلیل روی پروژههای خود خواهند داشت:
1- تحلیل هزینه- منفعت یا CBA که مبنای آن، سود مالی یا ریالی آنهاست.
2- تحلیل هزینه- مطلوبیت یا CUA که مبنای آن، انجام هزینه برای ایجاد مطلوبیت برای شهروندان است.
3- تحلیل هزینه- اثربخشی یا CEA که مبنای آن، انجام هزینه برای ایجاد اثربخشی در شهر (مانند هدفگذاری تامین سرانهها) است.
به ترتیبی که از موارد 1 به 2 و 3 میرسیم، فرآیند خارج از بودجه یا تامین مالی پروژهای کارایی کمتری خواهد داشت و نیازمند تامین مالی بودجهای خواهد بود. به نظر میرسد شهرداریها نیازمند تجدید حیات مشخصی برای خروج از بنبست مالی در زمینه شیوههای تامین مالی هستند که به مرور رو شرکتهای مختلف این موضوع ارائه خواهد شد.
* پژوهشگر
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد