برجام به مثابه اسب تروا

نادر کریمی‌جونی- لطیفه مشهوری در آمریکا رایج است که می‌گوید: «حرف‌های ردگم‌کنی بزن ولی اهداف بلند در سرت باشه» حالا به نظر می‌رسد مقامات ایرانی از همین لطیفه پیروی می‌کنند. در حالی که کشورهای اروپایی به‌طور مستمر و مکرر به ایران و رویه‌های هسته‌ای، نظامی و دیپلماتیک آن اعتراض می‌کنند و بیانیه‌های متعددی در تشریح همین اعتراض‌ها، منتشر شده، مقامات ایرانی از تداوم گفت‌وگوها با اعضای اروپایی برجام، احتمال پیشرفت مذاکرات با آمریکا و حصول توافق براساس برجام سخن می‌گویند و مخاطب تصور می‌کند آنچه در پشت پرده و در گفت‌وگوهای چندجانبه وجود دارد و رقم می‌خورد، با آنچه در فضای شفاف جامعه بین‌المللی وجود دارد کاملا متفاوت است. سخنان منتشر‌شده از مصاحبه حسین امیرعبداللهیان با یکی از شبکه‌های تلویزیونی چین، چنان است که مخاطب احتمال حصول توافق میان ایران و غرب را محتمل ارزیابی می‌کند.
وی تصریح کرده در مذاکراتی که از نروژ آغاز شده و اکنون در امارات متحده عربی ادامه دارد، ایران با آلمان، فرانسه و انگلستان مذاکراتی را به منظور رسیدن به تعامل انجام می‌دهد. وی توضیح داده که گفت‌وگوها ناظر بر این است که از سوء‌تفاهم‌ها بتوانیم عبور کنیم و در مسیر تعامل و همکاری بهتری قرار بگیریم. براساس گفته رییس دستگاه دیپلماسی ایران،‌ هم‌اکنون تعامل و همکاری میان ایران، آلمان، فرانسه و انگلستان وجود دارد و چهار کشور در جهت بهبود این همکاری و تعامل حرکت می‌کنند.
البته وقتی اظهارات و موضع‌گیری‌های مقامات اروپایی و آمریکایی مرور می‌شود، کاملا روشن است که نه فقط سه کشور اروپایی بلکه ایالات متحده نیز از راهبردهای حال حاضر ایران و متحدانش (روسیه و چین) ناراضی و ناراحت است و برای توقف این رفتار و مسدود شدن هدف‌گذاری‌ها تلاش می‌کند. همین نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد که با عنوان بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شد، گوشه‌ای از این نگرانی‌ها را نشان داد و بیانیه مشترکی که پس از این نشست از سوی بریتانیا، فرانسه و آلمان صادر شد، این نگرانی را تکمیل کرد. همکاری‌هایی که اکنون میان ایران و روسیه وجود دارد و در آن بخشی از نیاز تسلیحاتی روسیه تامین و برتری آن کشور در منازعه اوکراین حاصل شده است خود به کانون اختلاف‌های ایران و غرب تبدیل شده و اتفاقا در اردوگاه ایران و حامیانش محور شادمانی و برتری‌جویی شده است. در واقع تهران بر این باور است که اگر امکان همکاری موثر میان ایران و روسیه و‌جود دارد و این همکاری بر جنگ مسکو-‌کی‌یف تاثیر جدی گذاشته، غرب باید نه فقط به قدرت ایران احترام بگذارد بلکه برای مهار و کنترل این توانایی هزینه بپردازد.
این دقیقا رفتار و راهبردی است که پیونگ‌یانگ در پیش گرفته و تصور می‌کند اگر آمریکا، ژاپن و کره‌جنوبی از قدرت کره‌شمالی نگران هستند برای رفع نگرانی خود و مهار قدرت پیونگ‌یانگ باید هزینه پرداخت‌ کنند.
همین که گفت‌وگوهای غیررسمی و پنهانی میان ایران و ایالات‌متحده وجود دارد و گفته می‌شود قرار است توافق کوچکی در این مذاکرات غیررسمی حاصل شود، بیانگر آن است که راهبرد ایران در گرفتن امتیاز در ازای توقف فعالیت موشکی و هسته‌ای تا حدود زیادی ثمربخش شده و ایالات متحده حاضر است برای جلوگیری از رسیدن این تقابل به نقطه منازعه، هزینه‌هایی بپردازد. می‌توان اذعان کرد که حتی عملیاتی شدن مکانیسم ماشه ممکن است آن‌قدر که در ابتدای حصول توافق برجام پیش‌بینی می‌شد، مثمرثمر نباشد و افتراق موجود در جامعه جهانی، مانع از اجماع عملی کشورها علیه ایران شود.
همین نگرانی، باعث می‌شود اروپا از توسل به تهدید درباره ایران صرف‌نظر کند. در همین نشست شورای امنیت با وجود تمامی نگرانی‌های ابراز‌شده، ضرب‌الاجل و تهدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران ایراد نشد. وقتی گوترش از موضع دبیرکل ملل متحد به موضوع ورود کرد و پس از آن دیپلماسی را تنها راه‌حل مشکل موجود در برجام و توافق هسته‌ای دانست، بلافاصله از ایالات‌متحده خواست که به تحریم‌های ایران پایان دهد. این به آن معنا است که دبیرکل، اقدام ایالات متحده در رفع تحریم‌های ایران را بر سایر گام‌ها تقدم بخشیده است. قابل انتظار است که این خواست مورد استقبال کشورهای ایالات متحده و اروپا قرار نگیرد به همین دلیل گمان نمی‌رود که نشست پنجشنبه‌شب گذشته شورای امنیت نتیجه عملی داشته باشد.
چنین به نظر می‌آید که اروپا و ایالات متحده برای عدم‌تمکین به توقف محدودیت‌های اعمال‌شده بر فعالیت‌های موشکی ایران در حوزه بالستیک، زمینه‌چینی کرده و در سررسید قانونی و تعیین‌شده قطعنامه ۲۲۳۱، از رفع این محدودیت‌ها و تحریم‌ها، سر باز می‌زنند. در مقابل این اقدام اروپا و آمریکا، ایران چه خواهد کرد؟ گمان نمی‌رود که ایران بتواند اقدام‌های فوری، پرشتاب و موثری در قبال این موضوع داشته باشد.
در واقع جمهوری اسلامی ایران به پوسته توافق هسته‌ای و قطعنامه ۲۲۳۱ نیازمند است و هر آنچه که اروپایی‌ها یا آمریکایی‌ها علیه این قطعنامه و توافق انجام دهند را به گونه‌ای پاسخ خواهد داد که اصل قطعنامه و توافق دچار چالش نشود.
بر این پایه اگرچه احتمالا ایران در رفتاری بیشتر تبلیغاتی پاسخی در جهت توسعه فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی خواهد داد، اما دیپلمات‌های ایرانی و متحدانش در مسکو و پکن همچنان لفاظی‌ها برای تداوم مذاکرات و حصول نتیجه احتمالی برای این مذاکرات را ادامه خواهند داد.