18 - 10 - 2021
برای ایران نقشه کشیدند
پس از شاخ و شانه کشیدن الهام علیاف و رجب طیب اردوغان در کنار مرزهای شمال ایران، حالا خبر میرسد که این دو همسایه به توافقی برای تبادل گاز رسیدهاند؛ بدهوبستانی که میتواند برای ایران که سالهاست گاز به ترکیه صادر میکند، گران تمام شود و مشتری قدیمی خود را از دست بدهد.
دیروز خبرگزاریها به نقل از فاتح دونمز، وزیر انرژی ترکیه، اعلام کردند که ترکیه یک قرارداد سهساله با آذربایجان برای خرید ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز از این کشور امضا کرده است.
پس از افزایش جهانی قیمت گاز و بحرانی که اروپا را گرفتار کرده، ترکیه را هم بینصیب نگذاشته است. تقاضای بالای گاز طبیعی در ترکیه در سال جاری میلادی، این کشور را مجبور کرده خریدهای نقدی خود را افزایش بدهد و قراردادهای بلندمدتی را که در زمستان منقضی میشوند، تجدید کند.
وزیر انرژی ترکیه گفته که طبق این قرارداد، ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی تا پایان ۲۰۲۴ از خط لوله باکو- تفلیس- ارزروم به این کشور تحویل داده میشود. این قرارداد حاکی از دستوپنجه نرم کردن ترکیه با بحران انرژی در بحبوحه مشکلات جهانی در بازار انرژی است. در شرایطی که ترکیه هنوز قراردادهای بلندمدت تامین گاز که موعد آنها زمستان امسال به پایان میرسد را تمدید نکرده، تقاضای بالا برای گاز طبیعی در سال جاری این کشور را مجبور کرده است خرید در بازار محمولههای تک را افزایش دهد. ترکیه که یکی از بزرگترین واردکنندگان گاز در اروپاست، به گازی که از روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان از طریق خط لوله وارد میکند و همچنین واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از نیجریه، الجزایر و بازار محمولههای تک متکی است. این کشور چهار قرارداد واردات بلندمدت به میزان مجموعا ۱۶ میلیارد مترمکعب در سال دارد که امسال منقضی میشوند.ایران با ترکیه یک قرارداد صادرات گاز بلندمدت دارد که از سال ۲۰۰۱ آغاز شده و مدت آن ۲۵ سال است و تا سال ۲۰۲۶ اعتبار دارد. بر اساس این قرارداد، ترکیه باید هر سال حداقل حدود ۵/۸ میلیارد مترمکعب گاز برداشت کند. اگرچه آنچه بین ایران و آذربایجان بر سر قرهباغ به وجود آمد، به طرفداری اردوغان از آذربایجان انجامید، اما تحلیلگران میگویند امضای قرارداد جدید ترکیه با آذربایجان تهدیدی برای ایران برای از دست دادن بازار ترکیه به حساب نمیآید. چه آنکه نیاز ترکیه به گاز آنچنان است که نمیتواند از گاز ایران چشمپوشی کند.
اهرم سیاسی روسها
در همین رابطه، میرقاسم مومنی کارشناس حوزه بینالملل انرژی به ایلنا گفته است: اختلافی که در مرز ایران و منطقه زنگزور پیش آمده به این دلیل بود که ترکها و آذریها فشار وارد کردند یک خط لوله گاز و انرژی به نخجوان تا ترکیه کشیده شود، در نتیجه ایران هم از معادلات انتقال زمینی و ریلی و هم از انتقال انرژی خارج میشود.او درباره پروژههای گازی آذربایجان و برنامه ترکیه برای اتصال به خزر در حوزه انرژی اظهار داشت: دریای خزر و کشورهای حوزه خزر مثل آذربایجان، ایران، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه دارای ذخایر نفت و گاز هستند که مهمترین مساله بعد از منابع نفت و گاز، موضوع ترانزیت و صادرات است. در حال حاضر ۴۰ درصد گاز اروپا از مسیر روسیه منتقل میشود و این یک اهرم سیاسی در دست روسها است که هر زمان بخواهند میتوانند قیمت گاز را بالا برده و یا صادرات را مسدود کنند.وی افزود: آذربایجان دارای ذخایر عظیم نفت و گاز است. بخشی از صادرات این کشور از طریق خط لوله باکو- تفلیس- جیحان یعنی از مسیر گرجستان و ترکیه صادرات انجام میشود، بر اساس مفاد یک کنسرسیوم بنا بود پنج درصد از سهم این خط لوله متعلق به ایران باشد اما متاسفانه به خاطر فشار آمریکا از این پروژه کنار گذاشته شدیم و به جای ایران، ترکیه وارد پروژه شد، همین رویه در پروژه انتقال نفت و گاز باکو-نخجوان- ترکیه هم تکرار میشود.این کارشناس حوزه بینالملل انرژی تصریح کرد: اختلافی هم که در مرز ایران و منطقه زنگزور پیش آمده به این دلیل بود که ترکها و آذریها فشار وارد کردند یک خط لوله گاز و انرژی به نخجوان تا ترکیه کشیده شود، یعنی مسیر ترانزیت از باکو- زنگزور به نخجوان و سپس به ترکیه برود، در نتیجه ایران هم از معادلات انتقال زمینی و ریلی و هم از انتقال انرژی خارج میشود، به عبارت دیگر همه اختلاف پیش آمده در مسیر جاده ترانزیت ایران به ارمنستان که از سوی آذریها مسدود شد به این دلیل بود که به ایران فشار وارد کنند. از سوی دیگر قرار بود کریدوری از مسیر لاچین به قرهباغ برود تا ارمنیها به قرهباغ دسترسی داشته باشند، این پروژه هم در دست اقدام است اما مساله این است که در شرایط فعلی با ایجاد مسیر ترانزیتی از طریق زنگزور به ترکیه و نخجوان و اتصال به باکو عملا نقش ایران از معادلات انرژی و ترانزیتی منطقه از بین خواهد رفت و در بلندمدت به منافع ما صدمه وارد خواهد شد. وی ادامه داد: دومین مساله اینکه ترکها سعی دارند به لحاظ انرژی مستقل شوند بنابراین در قراردادهایی با آذریها سعی دارند دهها سال ترانزیت انرژی را گارانتی کنند مثلا جنگ ۴۴ روزه سال گذشته قراردادهای هنگفت اقتصادی منعقد کردند که در حفظ امنیت خط لوله و منابع گازی با آذریها همکاری کنند، یعنی در واقع به بهانه حفظ منافع خود به دریای خزر و آذربایجان نیرو ارسال کنند و این خلاف تعهد کشورهای حوزه خزر بوده و هست. البته در عین حال نه آذربایجان و نه ارمنستان توان اجرای چنین معادلهای را ندارند مگر اینکه روسها موافقت کنند، به طوری که اگر احداث خط لوله گاز و ترانزیت از زنگزور و نخجوان در مسیر منافع روسیه نباشد اجرا نخواهد شد، به طوری که اکنون روسها در قرهباغ یعنی وسط قفقاز مستقر شدند و زمینه دولتسازی را فراهم میکنند و هر اتفاقی را باید تایید کنند. این تحلیلگر مسائل قفقاز با بیان اینکه ما تاکنون از آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و یا ترکیه میتوانستیم به دریای سیاه متصل شویم اگر این مسیر مسدود شود از فرصت تجاری محروم خواهیم شد، خاطرنشان کرد: رژیمصهیونیستی و ترکیه ملاقاتهایی با روسیه داشتند و با توجه به سیاست روسیه نسبت به ارمنستان به نظر میرسد ارمنستان جهت احداث خط ترانزیت و خط لوله به مسکو نگاه میکند و اگر روسها مشارکت نکنند، اجرا نمیشود. در هر حال ترکیه و آذریها برای حفظ امنیت خط لوله زنگزور در مسیر مرز ایران مجبورند نیرو پیاده کنند و به این ترتیب هر روز قدمهای بیشتری برای حضور در مرزهای ما خواهند برداشت و عملا مرز ما با ارمنستان را قطع خواهند کرد و این به صلاح منافع ملی ما نیست، چراکه ارتباط ما را با اروپا، روسیه و کشورهای مشترکالمنافع قطع خواهد کرد.وی با اشاره به حضور اسراییل در منطقه و تاثیرات منفی آن بر منافع اقتصادی، امنیتی و سیاسی ایران گفت: اکنون ۴۰ درصد از نفت اسراییل از باکو- تفلیس- جیحان به بندر اشکلون میرود و در واقع اسراییل در نظر دارد ۸۰ درصد نفت خود را از آذربایجان تامین کند که به حضور بیشتر این رژیم در منطقه میانجامد، بنابراین ما باید با حساسیت و دقت بیشتری اتفاقات منطقه را در نظر داشته باشیم.
امکان چانهزنی هم نیست
از سوی دیگر مرتضی بهروزیفر کارشناس ارشد حوزه انرژی نیز در این رابطه به ایسنا گفت: مشکلی که قرارداد گازی سهساله ترکیه با جمهوری آذربایجان میتواند برای ایران ایجاد کند، این خواهد بود که ترکیه گزینه دیگری علاوه بر روسیه و ایران در اختیار خواهد دشت که دستش را برای چانهزنی در مقابل روسیه و ایران بازتر میکند و راحتتر میتواند چانه بزند، تخفیف بگیرد و در مجموع شرایط بهتری را کسب کند.وی افزود: اینکه گمان شود قرارداد گازی ترکیه با آذربایجان موجب کنار گذاشتن ایران میشود تقریبا دور از ذهن است؛ در واقع واردکننده ترجیح میدهد گزینههای متعددی را روی میز داشته باشد تا اگر مشکل فنی، سیاسی یا هر مشکل دیگری به وجود آمد، چالش کمتری را تجربه کند. باید گفت به نفع واردکننده است که گزینههای بیشتری داشته باشد چراکه امکان چانهزنی و گرفتن امتیازات بیشتر در قراردادهای بعدی را خواهد داشت.این کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به قرارداد ۲۵ساله ایران با ترکیه، گفت: زمان زیادی تا اتمام این قرارداد باقی نمانده و ایران از هم اکنون باید به دنبال تمدید آن باشد، قرارداد اینگونه است که کشور واردکننده میتواند حداقل برداشت را داشته باشد و یا در مواردی همچون اتفاقی که سال گذشته برای خط لوله انتقال گاز ایران به ترکیه افتاد، کشور واردکننده عجلهای برای ترمیم نداشته باشد و یا مساله فنی به وجود آید که فرآیند کار را طولانی کند.
بهروزیفر با تاکید بر اینکه با وجود تمام این موارد اصلا به نفع ترکیه نیست که ایران را کنار بگذارد، تصریح کرد: به نفع این کشور است که از کشورهای بیشتری واردات داشته باشد تا بتواند امتیازات بیشتری را برای خود کسب کند اما کنار گذاشتن ایران به هیچ عنوان به نفع آن نیست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد