بدبختی روی بدبختی

محمد‌صادق جنان‌صفت- کارشناسان سازمان ملل متحد در سال ۱۳۹۰ هجری خورشیدی شاخص توسعه انسانی را مثابه متغیرهای تازه‌ای برای سنجش توسعه کشورهای جهان را پیشنهاد کردند.

پیشنهاد این شاخص تازه بر پایه این فکر بنا نهاده شد که زندگی بهتر و راحت‌تر برای آدمیان تنها به اندازه درآمد سرانه منحصر نمی‌شود و علاوه بر داشتن درآمد سرانه بالاتر، آموزش‌و‌پرورش و راهگشایی برای بروز و ظهور استعداد شهروندان یک جامعه و اندازه استفاده از بهداشت و درمان و البته برخی شاخص‌های دیگر را نیز باید بر درآمد سرانه اضافه کرد. زندگی با سال‌های پرشمار همراه با تندرستی، اندازه و ترکیب باسوادها و نسبت کسانی که برای سوادآموزی ثبت‌نام می‌کنند و… از شاخص‌های توسعه انسانی است.
در دهه‌های تازه‌سپری‌شده به ویژه پیش از اینکه درآمدهای صادرات نفت ایران در تیررس تحریم قرار بگیرد و روندی کاهنده یابد، دولت‌های ایران بخشی از درآمد صادرات نفت را به آموزش‌و‌پرورش و بهداشت عمومی اختصاص می‌داد که نسبت به کشورهای فقیر و حتی کشورهای با درآمد متوسط ارقام بالایی به حساب می‌آمد. به همین دلیل بود که رتبه مناسبی در میان کشورهای جهان داشت. شوربختانه با کاهش درآمد حاصل از صادرات هزینه‌های دولتی در این دو بخش روندی نامناسب را سپری کرده است. کمبود ۲۰۰هزار آموزگار و ۴۰هزار پرستار و نسبت ترک‌تحصیل‌کنندگان به تحصیل‌کنندگان و افزایش درصد بی‌سوادان به کل افراد کشور از جمله شاخص‌هایی هستند که در سال‌های تازه‌سپری‌شده رتبه ایران را در مسیر سرازیری قرار داده‌اند. براساس رتبه‌بندی نهادهای بین‌المللی رتبه ایران در سال ۲۰۲۱ در شاخص توسعه انسانی به رتبه سال ۲۰۱۴ برگشته است. مطابق با آخرین روایت‌های مرتبط با سالنامه آماری وزارت کار و رفاه اجتماعی که آخرین تحولات توسعه انسانی در سال ۱۴۰۱ را بررسی کرده، رتبه ایران در شاخص کلی توسعه انسانی (HDI)، با تنزل جدی در رتبه جهانی و بسیاری از زیرشاخص‌ها همراه بوده است. در این بررسی آخرین نمره عملکردی ایران (نمره با سه رقم اعشار از صفر تا یک محاسبه می‌شود و هرچه به یک نزدیک‌تر باشد به معنای توسعه‌یافتگی بیشتر در امور انسانی است و بالعکس)، ۷۷۴/۰ در رتبه ۷۶ جهان قرار گرفته است. در صورتی که روند کاهنده تولید ناخالص داخلی و نیز تولید و درآمد سرانه ایرانیان در سال‌های تازه پشت‌سر گذاشته شده را به روند کاهنده رتبه ایران در شاخص‌های توسعه انسانی اضافه کنیم بر میزان تاسف و پریشان‌خاطری ایرانیان می‌افزاییم. ایرانیان در دهه ۱۳۹۰ بدترین دهه عمر تاریخ معاصر این آب و خاک را تجربه کرده‌اند و حال در دهه ۱۴۰۰ نیز چشم‌انداز روشنی دیده نمی‌شود.