بحران تمام‌عیار

گروه بازرگانی- تلاطم‌های ارزی طی روزهای اخیر بازار را به کلی به هم ریخته و به گفته کارشناسان، اثرات ناشی از آن در اسفندماه برای مردم آشکار خواهد شد‌‌. اگرچه در حال حاضر نیز فعالان بازار معتقدند که تعداد چک‌های برگشتی نسبت به سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته و تعداد زیادی از کسبه‌‌های قدیمی و اسم و رسم‌دار بازار نیز ناچار به پایین کشیدن کرکره‌ها شده‌اند‌‌. این روزها از یک سو قیمت دلار روزبه‌روز بالا می‌رود و از سوی دیگر مقامات مسوول اعلام می‌کنند که کسی حق ندارد قیمت‌ها را بالا ببرد‌‌. البته خود بازاریان هم می‌دانند که خالی بودن جیب مردم و نبود قدرت خرید مناسب جایی برای افزایش قیمت‌ها باقی نگذاشته اما واقعیت این است که با بالا رفتن قیمت دلار و گران تمام شدن هزینه واردات مواد اولیه و‌.‌.‌.، راهی به جز افزایش قیمت باقی نمی‌ماند‌‌. این در حالی است که با توجه به دستوراتی که از سوی اتاق اصناف و همچنین وزارتخانه‌ها صادر می‌شود و همچنین افزایش کرایه مغازه‌ها و هزینه‌های جانبی برای تولید و فروش، دیگر توانی برای ادامه فعالیت اقتصادی نمانده‌‌. مردم نیز که طی ماه‌های اخیر سخت‌ترین روزهای معیشتی خود را سپری می‌کنند، همچنان منتظرند تا ببینند دولت در قبال این تلاطمات چه سیاستی در پیش خواهد گرفت‌‌.
اما علاوه بر تعطیلی مغازه‌ها و همچنین روزگار ناآرامی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، شرایط فعلی بازار ارز امکان هرگونه برنامه‌ریزی را از فعالان اقتصادی گرفته و به بحرانی برای تمام تولیدکنندگان، تجار و بازاریان تبدیل شده‌‌. بحرانی که به دلیل کاهش یک‌باره نرخ سود بانکی و جلوگیری از فروش دلار به قیمت واقعی به وجود آمده است‌‌. از این رو بازار ارز این روزها شرایط متلاطمی را تجربه می‌کند و با بی‌ثباتی کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است‌‌. ارزهای مهم بازار یعنی دلار و یورو که عمده معاملات ایران با آنها انجام می‌شود با افزایش قیمت زیادی روبه‌رو شده‌اند؛ به‌طوری‌که یورو با افزایش ۹۰۰ تومانی طی یک ماه، از مرز ۶۰۰۰ تومان عبور کرده و دلار هم با افزایش ۵۰۰ تومانی در یک ماه اخیر (نیمه دی تا نیمه بهمن) به ۴۸۰۰ تومان رسید‌‌.
بانک مرکزی مدیریت کند
در حالی که تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری در کشور به دلیل شرایط نابسامان زیرساخت‌های اقتصادی کشور با مشکل روبه‌رو شده و شرایط مناسبی ندارد، بازار ارز با وجود وعده‌های رییس‌جمهور، روزهای بدی را سپری می‌کند که هشدار کارشناسان اقتصادی و فعالان بخش خصوصی را به نوعی اعتراض تبدیل کرده است‌‌. به‌طوری‌که رییس اتاق بازرگانی تهران دو روز پیش صراحتا اعلام کرد که قطار اقتصاد از ریل خارج شده است‌.
رییس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اثرات روانی افزایش قیمت دلار گفت: بخشی از علل افزایش قیمت دلار، به مشکل ساختاری اقتصاد برمی‌گردد‌‌. مسعود خوانساری با اشاره به اینکه تورم در چند سال اخیر در نرخ دلار اعمال نشد،‌ افزود: وقتی قیمت دلار به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد، بنابراین طبیعی است که تعداد افراد زیادی نسبت به خرید آن اقدام کنند زیرا نگران افزایش قیمت دلار می‌شوند‌‌.
وی بیان داشت: در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که ساختار اقتصاد کشور و اثرات روانی آن منجر به افزایش قیمت دلار می‌شود‌‌.
خوانساری در مورد نرخ واقعی دلار گفت: نرخ واقعی دلار براساس تفاضل تورم داخلی و خارجی و همچنین خارج کردن اثرات التهابات به دست می‌آید اما از سال ۹۲ تا ۹۶ قیمت ارز نسبتا ثابت بود و تورم داخلی در آن منظور نشد‌‌. رییس اتاق بازرگانی تهران با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید قیمت ارز را مدیریت کند، بیان داشت: افزایش ناگهانی نرخ دلار، منجر می‌شود که عده‌ای سود حاصل از خرید ارز را تجارت خوبی ارزیابی کنند و برای خرید دلار اقدام کنند‌‌.
متضرر شدن تجار
همچنین عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در ادامه گفت: وضعیت فعلی بازار ارز یک بحران اقتصادی است‌‌. واردکنندگان، صادرکنندگان و فعالان داخلی و هر کسی که در بخش‌های مختلف اقتصادی فعالیت می‌کند، نمی‌تواند به آینده‌اش امیدوار باشد و در واقع با یک بحران اقتصادی روبه‌رو هستیم‌‌.
رضی حاجی‌آقامیری افزود: در این شرایط ممکن است برخی دست به اقداماتی بزنند که بعدا دچار مشکلات دیگری شوند و زیان‌های زیادی را متحمل شوند‌‌. در این شرایط ممکن است دولت اجازه دهد نرخ ارز بالا رود و بعد نرخ ارز مبادله‌ای و نرخ ارز آزاد را یکی کند؛ در این صورت ممکن است نرخ ارز از عدد فعلی پایین‌تر آید و روی ۴۵۰۰ تومان بایستد؛ اتفاقی که می‌تواند باعث متضرر شدن افرادی شود که ارز خریده‌اند‌‌.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره وضعیتی که این روزها برای ارزهایی مثل دلار و یورو پیش آمده و مهم‌ترین دلایل گرانی این ارزها گفت: وقتی شیرازه‌ یک پدیده‌ متلاشی می‌شود جمع کردن آن بسیار سخت است‌‌. همواره برخورد دولت‌ها با نرخ ارز یک برخورد غیرمنطقی و ساختگی بوده است‌‌. این برخورد حتی قبل از دولت‌های نهم و دهم یعنی در زمان دولت اصلاحات هم وجود داشته است‌.
میری ادامه داد: در قانون برنامه چهارم و پنجم تکلیف ارز مشخص و قرار بر این شد که سالانه معادل نرخ تورم داخلی و خارجی افزایش یاید اما کسی به آن عمل نکرد و سعی شد که با تمهیدات صوری و ظاهری مساله را حل کنند اما واقعیت ارز در پس این اقدامات نهان شد و در مراحل مختلف مثل دولت دهم این واقعیت خود را نشان داد‌‌.
به دولت گوشزد کرده بودیم
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تصریح کرد: در دوره یازدهم نیز اتاق بازرگانی و متخصصان همگی به دولت گوشزد کردند که جلوگیری از واقعی شدن نرخ ارز تبعات خوبی ندارد و منجر به یک جهش غیرقابل کنترل خواهد شد‌‌. بر همین اساس در یکی از جلسات هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که «نباید اجازه دهیم ارزش پول ملی کاهش پیدا کند» و حتی در مورد ما‌به‌التفاوت تورم داخلی و خارجی که در قانون آمده است و باید سالانه روی ارز لحاظ شود گفتند که «ارز باید نصف این رقم افزایش پیدا کند»‌‌. مشخص بود که رویکرد دولت مخصوصا بخش اقتصادی نوبخت این است که نباید قیمت ارز افزایش پیدا کند‌.
وی درباره تاثیر پایین آوردن نرخ بهره بانکی بر بازار ارز اظهار کرد: دولت تصمیم گرفت که نرخ بهره بانکی را پایین بیاورد، این اقدام درستی بود که باید زودتر انجام می‌شد اما وقتی یک مرتبه دست به این اقدام زدند باعث شد که پول‌ها از بانک‌ها خارج شود و طبیعتا زمانی که این اتفاق می‌افتد پول‌ها به جایی می‌رود که امن‌تر باشد‌‌.
میری ادامه داد: در زمانی که جلوی افزایش قیمت ارز را گرفته بودند کسانی که پول‌هایشان در بانک‌ها بود و زمانی بهره ۲۲ درصد می‌گرفتند به سمت بازار ارز آمدند‌‌. کنترل این وضعیت بسیار سخت است ‌‌بنابراین امیدواریم دولت بتواند از پس این بحران برآید‌‌.
حل بیکاری و کنترل نرخ ارز دغدغه‌ دولت باشد
همچنین عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز در این رابطه گفت: دو دغدغه اقتصادی دولت باید حل مشکل بیکاری و کنترل قیمت ارز باشد‌.
اسدالله عسگراولادی با بیان اینکه نسل جوان ما از بیکاری رنج می‌برد، در حالی که دولت باید سالانه برای یک میلیون نفر اشتغال ایجاد کند که در این مساله هنوز توفیق نیافته‌ایم، اظهار کرد: حل معضل بیکاری و قیمت ارز دو مساله اقتصادی است که دولت تدبیر و امید هنوز نتوانسته آن دو را حل کند‌.
عسگراولادی با اشاره به مشکلات معیشتی طبقات پایین جامعه اظهار داشت: این مساله هم ناشی از بیکاری است زیرا اگر بیکاری حل شود، مشکل معیشت طبقات پایین هم حل خواهد شد‌‌.
افزایش نرخ دیوانه‌وار ارز
وی به افزایش نرخ دیوانه‌وار ارز اشاره کرد و گفت: در دو سال اخیر قیمت ارز کنترل نشد و در ماه‌های اخیر قیمت ارز از جمله دلار و یورو به شدت افزایش یافت، دولت دوازدهم باید تمام توان خود را برای حل این مساله بگذارد‌‌.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، اظهار داشت: همچنین فشارهایی از برخی از نهادها و سازمان‌ها از جمله سازمان امور مالیاتی، شهرداری و تامین اجتماعی به طبقات پایین جامعه وارد می‌شود که منجر به بروز نارضایتی‌های اقتصادی برای مردم شده که دولت روحانی باید آن را حل کند‌.
عسگراولادی با بیان اینکه البته تاحدودی مردم به نق زدن در مورد مسایل اقتصادی عادت کرده‌اند، گفت: در مواردی هم مشاهده می‌شود که اوضاع اقتصادی مردم آن‌قدر هم بد نیست، مثلا وقتی که به فرودگاه‌ها مراجعه می‌کنیم، تمام پروازها پر است و اگر وضعیت معیشتی مردم پایین است، چگونه این اتفاق می‌افتد‌‌. عسگراولادی بیان داشت: این دولت، دولت تدبیر و امید است، تدبیرها جواب داده است اما امید هنوز در مردم ایجاد نشده است‌.