بانک‌های مرکزی دیجیتال، افق آینده بانکداری جهانی

بانک‌های مرکزی دیجیتال فرصتی برای مدرن‌سازی سیستم مالی جهانی در راستای تغییرات سریع فناوری هستند. بانک‌های مرکزی نهاد‌های نظارتی مستقلی هستند که ماموریت اصلی آنها حفظ ثبات پولی، مدیریت ذخایر پولی و کمک به دستیابی به اولویت‌های رشد اقتصادی در کشور‌های خود است. علاوه بر این، بانک‌های مرکزی سپرده‌های دولت‌ها و بانک‌ها را می‌پذیرند و به بانک‌های تجاری و موسسات مالی در چارچوب‌هایی که قانون تعیین می‌کند وام می‌دهند.
در حال حاضر بسیاری از کشور‌ها مانند چین، سوئد، ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات به دنبال توسعه مدل‌های بانک‌های مرکزی دیجیتال خود و افزایش استفاده از پول محلی در معاملات بین‌المللی هستند.
بانک مرکزی دیجیتال مبتنی بر انتشار و مدیریت یک ارز دیجیتال است، به‌طوری‌که یک کپی دیجیتالی از پول سنتی است و به کاربران اجازه می‌دهد تا تراکنش‌ها را به شیوه‌ای کارآمدتر و شفاف‌تر انجام و در عین حال جایگزینی بالقوه برای پول کاغذی و کارت‌های اعتباری ارائه دهند.
البته این رویکرد علاوه بر استفاده از برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل، طبقه‌بندی و صدور گزارش‌های مالی و ارتباط با موسسات مالی مشمول نظارت بانک مرکزی از طریق آن و همچنین با موسسات مرتبط با بانک مرکزی مشابه آن صورت می‌گیرد.
بانک‌های مرکزی دیجیتال با توجه به توسعه سریع فناوری در حوزه مالی و تجارت و ظهور نیاز به بانک‌های مرکزی دیجیتال (CBDC) به عنوان یک گزینه مهم برای کشور‌ها تبدیل شده‌اند و موسسات مالی برای تقویت سیستم‌های پولی خود، گرایش به سمت پذیرش ارز‌های دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی پیدا کرده‌اند که به گام جدیدی در دنیای مالی تبدیل شده است، این ابزار‌ها در حال تغییر دادن سیستم پرداخت جهانی، بهبود شمول مالی و افزایش ثبات سیستم مالی جهانی هستند.
شایان ذکر است که بانک‌های مرکزی دیجیتال خدمات زیادی را ارائه می‌دهند که ممکن است شکل تعامل بین افراد، موسسات مالی و کشور‌ها را تغییر دهد، از جمله:
اول: ارائه یک سیستم پرداخت فوری، اعم از داخلی یا بین‌المللی، مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع ‌شده که امکان ثبت تراکنش‌ها را با سرعت و بازدهی بالا و امکان انتقال فوری وجوه را فراهم می‌کند که باعث سهولت تراکنش‌ها و سرعت بخشیدن به آنها می‌شود.
دوم: افزایش شمول مالی با ارائه خدمات مالی به افراد و مناطقی که بانک‌های سنتی به راحتی به آنها دسترسی ندارند و ارز‌های دیجیتال دولتی، افراد غیربانکی را قادر می‌سازد تا از طریق برنامه‌های دیجیتالی که به وسایل ارتباطی ساده نیاز دارند، به سیستم مالی رسمی بپیوندند.
سوم: توانمندسازی ابزار‌های پیشرفته سیاست پولی برای استفاده از ابزار‌های پولی جدید و دقیق‌تر برای کنترل تورم و تنظیم حجم پول از طریق ابزار‌هایی مانند برنامه‌ریزی هوشمند که بانک مرکزی را قادر می‌سازد تا به طور مستقیم عرضه پول را اصلاح کند و این امکان را به بانک مرکزی می‌دهد تا سیاست‌های پولی دقیق را
اعمال کند.
چهارم: تقویت مبارزه با جرایم مالی با استفاده از ارز دیجیتال، برای تسهیل ردیابی تراکنش‌ها و افزایش توانایی دولت‌ها برای مبارزه با جرایم مالی مانند پولشویی.
پنجم: کاهش هزینه تراکنش‌ها و کاهش اتکا به واسطه‌های مالی که برخلاف معاملات سنتی باعث کاهش هزینه‌های معاملاتی برای افراد و شرکت‌ها می‌شود.
بانک‌های مرکزی دیجیتال دارای مزایای متعددی هستند که شاید مهم‌ترین آنها عبارتند از:
اول: انعطاف‌پذیری و کارایی با تکیه بر فناوری‌های روز مانند فناوری «بلاک‌چین» و سوابق توزیع‌شده که باعث افزایش سرعت و کارایی عملیات مالی می‌شود، برخلاف سیستم‌های سنتی که متکی به سیستم بانک مرکزی با محدودیت‌های عملیاتی فراوان است و سیستم‌های دیجیتال سطوح کارایی بالاتر و انعطاف‌پذیری در عملیات را ارائه می‌دهند.
دوم: ادغام با اقتصاد دیجیتال از طریق همسویی با روند جهانی تقویت اقتصاد دیجیتال که امکان انجام سریع و کارآمد تراکنش‌ها را افزایش داده، رشد تجارت الکترونیک را بیشتر کرده و فرصت‌های بهره‌مندی از انقلاب دیجیتال را در بخش‌های مختلف اقتصادی افزایش می‌دهد.
سوم: بهبود مدیریت نقدینگی و سیاست پولی با نظارت و مدیریت دقیق‌تر و شفاف‌تر جریان نقدینگی در اقتصاد که باعث بهبود اثربخشی سیاست پولی، هدف‌گذاری تورم و دستیابی به ثبات مالی موثرتر در مقایسه با پول سنتی می‌شود.
چهارم: مقابله با ارز‌های دیجیتال خصوصی که تعداد آنها بیش از ۱۴۰۰۰ ارز دیجیتال منتشر شده است، مانند بیت‌کوین و اتریوم که بانک‌های مرکزی را با چالش مواجه می‌کند.
با ارائه ارز‌های دیجیتال دولتی، کشور‌ها می‌توانند کنترل سیستم مالی را حفظ کرده و از تهدیداتی که ارز‌های دیجیتال خصوصی ممکن است برای ثبات سیستم مالی ایجاد کنند، جلوگیری کنند.
پنجم: افزایش امنیت و اعتماد به دلیل ایمن‌تر از ارز‌های دیجیتالی که توسط دولت پشتیبانی نمی‌شوند. بانک‌های مرکزی توانایی بیشتری برای تضمین امنیت ارز‌های دیجیتال و محافظت از آنها در برابر دستکاری یا هک دارند که اعتماد به سیستم مالی را افزایش می‌دهد.
بانک‌های مرکزی دیجیتال همچنین به تقویت ثبات سیستم مالی و ثبات بازار‌های مالی در طول بحران کمک می‌کنند زیرا می‌توانند نقدینگی را بلافاصله و سریع تامین کنند.
باوجود مزایای بالقوه بانک‌های مرکزی دیجیتال، چالش‌هایی از جمله نیاز به مدرن‌سازی قوانین و زیرساخت‌های مالی و محافظت موثر در برابر حملات سایبری وجود دارد. از سوی دیگر، بانک‌های مرکزی دیجیتال فرصتی برای مدرن‌سازی سیستم مالی جهانی در راستای تغییرات سریع فناوری هستند. این ارز‌ها ممکن است ابزار‌های جدیدی را برای افزایش شمول مالی، بهبود مدیریت ریسک و تسهیل تجارت جهانی فراهم کنند.
باوجود مزایای ذکرشده در بالا، کار مالی به طور کلی بدون چالش نیست، از جمله موارد مرتبط با بانک‌های مرکزی دیجیتال که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
اول: حفظ امنیت و حریم خصوصی که در این رابطه باید با مسائل مربوط به امنیت سایبری و حفاظت از داده‌های کاربران برخورد و باید تعادلی بین شفافیت و حفاظت از حریم خصوصی ایجاد شود. این موضوع علاوه بر عدم نقض حریم خصوصی هنگام ردیابی تحرکات مالی و همچنین جلوگیری از کلاهبرداری لازم است.
دوم: این نگرانی وجود دارد که استفاده‌های دیجیتال بانک مرکزی نوسانات اقتصادی را در بازار‌های مالی افزایش دهد که ممکن است بر ثبات مالی جهانی تاثیر بگذارد.
سوم: ارز‌های دیجیتال ممکن است برخی از نقش‌های سنتی بانک‌های تجاری را از بین ببرند که بر سیستم بانکداری سنتی تاثیر می‌گذارد و علاوه بر سوق دادن آنها به سمت انتقال به بانکداری دیجیتال، نیازمند بازسازی مدل کسب‌وکار بانکی بانک‌های سنتی است.
چهارم: دولت‌ها به سازگاری مقرراتی نیاز دارند و چارچوبی قوی ایجاد می‌کنند که با تغییرات سریع فناوری مالی مطابقت داشته باشد تا حفاظت کافی از آن ارائه شود.
ایده بانک مرکزی دیجیتال نشان‌دهنده شروعی جدید برای سیستم مالی جهانی، با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تحولات اقتصادی در حال انجام است و دولت‌ها باید بدون غفلت از تامین امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران، این تحولات را بپذیرند. آینده روشن است که بانک‌های مرکزی دیجیتال بخش مهمی از چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال‌های آینده خواهند بود.