بازی دو سر باخت گرانی

گروه بازرگانی- مدت‌هاست که گرانی گوشت و مرغ در بازار کشور به دلیل کمبود نهاده‌های دامی ادامه دارد و وعده مقام‌های دولتی برای کاهش قیمت‌ها عملی نشده است. افزایش قیمت گوشت و مواد پروتئینی همچنین باعث کاهش خرید این محصولات شده است. این در حالی است که براساس آمار رسمی، میانگین هزینه خانوارها هم در خرداد امسال نسبت به خرداد پارسال ۵/۴۸ درصد افزایش یافت. صنعت دام و طیور کشور نیز مدت مدیدی است که با کمبود و گرانی نهاده‌های دامی مواجه است و به طور خاص مرغداران و پرورش‌دهندگان دیگر طیور با مشکل گرانی و کمبود کنجاله سویا مواجه هستند، به طوری که به گفته ناصر نبی‌پور رییس اتحادیه مرغ تخم‌گذار تهران در حال حاضر نهاده‌هایی همچون ذرت و ریز مغذی‌ها در بازار موجود است اگرچه قیمت‌ها بالاست، اما درخصوص نهاده سویا کماکان به شدت مشکل وجود دارد. در واقع قیمت کنجاله سویا در بازار آزاد ۳۵ هزار تومان شده در حالی که نرخ دولتی آن۲۰ هزار و ۲۵۰ تومان است.
این کمبود و گرانی در نهایت به افزایش قیمت‌های سرسام‌آور در بازار منجر می‌شود، در واقع اگر هزینه تولید و مواد اولیه کاهش یابد، محصول نهایی هم با یک قیمت منطقی به دست مردم می‌رسد. در حالی که این امر هیچ‌گاه محقق نشده و دود آن در چشم فروشنده و خریدار یا به عبارتی تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌رود؛ در واقع یک بازی دو سر باخت است که برنده‌ای ندارد.
کمبود و گرانی نهاده‌های دامی در حالی مرغداران کشور را آزار می‌دهد که پرورش‌دهندگان دیگر طیور همچون بلدرچین و بوقلمون کشور نیز با این چالش‌ها مواجه هستند. اگرچه این پرورش‌دهندگان مشمول نهاده‌های سهمیه‌ای دولتی نیستند و نهایتا تا ۲۰ درصد از نیاز خود را با قیمت‌های دولتی تامین می‌کنند، با وجود این گرانی‌ها گریبانگیر این تولید‌کنندگان نیز شده است. به این ترتیب طی ماه‌های اخیر قیمت کلیه محصولات بخش طیور روندی افزایشی داشته و بر تولیدات این بخش اثر گذاشته است.
از طرفی به دلیل بالا بودن قیمت نهاده‌ها، به ویژه کنجاله سویا، قیمت یک کیلو مرغ درحدفاصل کشتارگاه تا بازار نزدیک ۲۲ هزار تومان تفاوت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت مرغ زنده که برای فرشنده‌ها اهمیت پیدا می‌کند، در سطح کشور کمتر از کیلویی ۵۸ هزار تومان است، اما همین مرغ در میادین تره‌بار و مرغ‌فروشی‌ها به‌شکل متوسط نزدیک کیلویی ۸۰ هزار تومان به دست مردم می‌رسد.
زمانی که سراغ بازار گوشت قرمز می‌رویم، این اختلاف بیشتر می‌شود، به طوری که تفاوت قیمت گوساله زنده و گوشت گوساله در بازار به ۹۶ درصد می‌رسد و برای گوشت گوسفندی ۱۰۶ درصد تخمین زده می‌شود.
قیمت مرغ در بازار به‌صورت متوسط ۷۹ هزار و ۶۴۰ تومان محاسبه می‌شود. این عدد برآیندی از متوسط قیمت مرغ در استان‌های مختلف کشور است و طبیعتا قیمت مرغ می‌تواند در تهران و شهرهای مختلف و حتی مغازه‌ای با مغازه دیگر تفاوت داشته باشد. با این حال همین عدد به‌طور میانگین ۳۷ درصد بیشتر از قیمت مرغ زنده است. قیمت مرغ زنده در کل کشور به‌طور میانگین به ۵۷ هزار و ۷۲۰ تومان رسیده و با این اوصاف فروشنده‌ها مرغ را کیلویی ۲۱ هزار و ۹۲۰ تومان بیشتر از چیزی که بابت آن هزینه کردند، می‌فروشند.
هزینه‌هایی که سود تولید‌کنندگان را می‌بلعد
بالا رفتن هزینه تولید کشاورزی یکی از مشکلاتی است که همواره اثرات منفی آن گریبان بازار را می‌گیرد و روی افزایش قیمت‌ها تاثیرگذار است، هر چه هزینه تولید‌کننده بیشتر می‌شود، او هم روی قیمت کالا می‌کشد اما اگر هزینه‌ کاهش یابد، قیمت‌ افت خواهد کرد و سود مناسبی نصیب تولید‌کننده خواهد شد. بخشی از هزینه‌ها ریشه در مدیریت تولید دارد و می‌توان کنترل کرد، اما بخش دیگر در عدم اجرای قانون، وابستگی بیش از اندازه به واردات نهاده، نابسامانی بازار، وجود دلالی و واسطه‌گری و عدم مدیریت صحیح تولید مربوط می‌شود که می‌توان با کنترل آنها قیمت را به نفع مصرف‌کننده و تولید‌کننده کنترل کرد.
این روزها زیاد شنیده می‌شود که تولید‌کنندگان می‌گویند تولید برای ما صرفه ندارد در عین حالی که نرخ فروش‌شان هم بالاست و این سوال می‌شود که چگونه کالایی هم گران باشد و هم تولید‌کننده سودی نداشته باشد، این پارادوکس به دلیل هزینه بالای تولید و یک‌سری عوامل دیگر است که در واقع سود تولید‌کننده را می‌بلعد، نمونه‌های این مدل را در تولید مرغ، تخم‌مرغ، میوه و حتی گوشت و لبنیات بارها شنیده‌ایم.
هزینه تولید مرغ بیش از قیمت فروش
پرورش مرغ یکی از حوزه‌هایی است که امروزه از هزینه تولید آن گلایه بیشتری می‌شود، تولید‌کنندگان می‌گویند هزینه تولید بیش از قیمتی است که می‌فروشیم، آنها از این وضع راضی نیستند و معتقدند که دولت باید در نرخ فروش آنها تجدیدنظر کند.
علی ابراهیمی مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور در این خصوص گفت:‌ قیمت تمام شده هر کیلوگرم مرغ زنده درب واحدهای تولیدی با احتساب هزینه‌های تمام شده تولید و سود متعارف حدودا کیلویی ۶۰ هزار تومان برای تولیدکنندگان تمام می‌شود؛ بنابراین تولیدکنندگان به‌ ازای هر کیلوگرم از این محصول بین ۳ تا ۶ هزار تومان زیر قیمت تمام‌شده عرضه می‌کنند، قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده درب واحدهای تولیدی به طور میانگین بین ۵۴ تا ۵۷ هزار تومان است.
ابراهیمی افزود: با توجه به افزایش هزینه‌های تولید طی ماه‌های اخیر ضرورت دارد برای حفظ صنعت مرغ گوشتی کشور، قیمت مرغ زنده اصلاح شود، در غیر ‌این صورت تولیدکنندگان دچار ضرر و زیان شده و به تدریج از چرخه تولید خارج خواهند شد. وی از دولت خواست برای حفظ صنعت طیور قیمت‌های اصلاحی مرغ زنده و گوشت مرغ را اعلام کنند تا تولید دچار مشکل نشود و تداوم تولید تضمین شود.
نهاده گران است
بخشی از هزینه تولید مرغدار به نهاده‌های گران مربوط می‌شود که حدود ۷۰ درصد آنها وابسته به واردات است و مشکل اینجاست که ۷۰ درصد هزینه تولید محصولات پروتئینی هم مربوط به همین خوراک و نهاده‌هاست.
اگرچه دولت با پرداخت یارانه و اختصاص ارز نیمایی ۲۸۵۰۰ تومانی قیمت خوراک دام و طیور را در داخل کنترل می‌کند، اما به دلیل وجود واردکنندگان بانفوذ و سابقه‌داری در این حوزه، همواره کنترل بازار را در اختیار می‌گیرند و بازار‌های سیاه تشکیل می‌دهند که نرخ‌های چند برابر هم عرضه می‌شود، این وارد‌کنندگان باسابقه با شگرد تزریق قطره‌چکانی بازار آزاد را به نفع خود نگه می‌دارند و در این میان تولید‌کنندگان در سایه این عرضه قطره‌چکانی مجبور می‌شوند بخشی از نیاز خود را از این بازار سیاه خرید کنند که به هزینه تولید آنها اضافه می‌کند. البته وجود دلالی و واسطه‌گری در اکثر حلقه‌های تولید تا رسیدن به دست مردم، به هزینه‌ها اضافه می‌کند، واسطه‌گری در حلقه اولیه تامین نهاده و توزیع بازار بیش از سایر حلقه‌ها وجود دارد.
قانون یکپارچه‌سازی زمین کشاورزی اجرا نشد
هزینه تولید میوه و محصولات کشاورزی هم بالاست، خرد شدن زمین‌های کشاورزی هم به بالا رفتن هزینه‌ها کمک کرده است، ۱۷ سال پیش قانونی با عنوان «یکپارچه‌سازی و جلوگیری از خرد شدن اراضی» تصویب شد، اما طی این مدت به غیر‌از چند اقدام نمایشی اقدام خاصی نشده است. بنابراین زمین‌های کشاورزی در کشور ما میانگین ۲/۱ هکتار است و امکان مکانیزاسیون کشاورزی و سرشکن شدن هزینه تولید را نمی‌دهد، ضریب مکانیزاسیون کشاورزی پایین‌تر است و اکثر کارها دستی و کارگری است که هزینه‌ها را بیشتر کرده است.
حال سوال این است که آیا به تناسب بالا رفتن هزینه‌های تولید، قیمت مصرف‌کننده باید مرتب بالا برود؟ آیا راهی برای ایجاد حاشیه سود برای تولید‌کننده و قیمت مناسب برای مصرف‌کننده وجود دارد؟
علی عزیزی کارشناس کشاورزی هم در این خصوص گفت: بخشی از هزینه‌های تولید را می‌توان با مدیریت صحیح کاهش داد، افزایش بهره‌وری یکی از این روش‌هاست که هزینه‌ها سرشکن می‌شود و حاشیه سود تولید‌کننده بالا می‌رود، انتخاب واریته مناسب، بذر مناسب و استفاده از تکنولوژی‌های روز مهم‌ترین عامل در ایجاد بهره‌وری است.
وی افزود: قبل از افزایش دادن قیمت محصول به بهانه بالا بودن هزینه باید راه‌های کاهش هزینه‌های تولید را اجرا کنیم، اگر ۲۰ درصد هزینه تولید را کم کنیم به همان اندازه به سود تولید‌کننده اضافه می‌شود و نیازی نیست که از راه افزایش قیمت کالا سود به دست بیاوریم متاسفانه چیزی که در بین تولید‌کنندگان رایج شده است.
بنابراین با اینکه هزینه‌های تولید‌کنندگان بسیار بالا و حاشیه سود آنها بسیار کم شده است، اما می‌توانیم قبل از اقدام به افزایش قیمت یا درخواست از دولت برای بالا بردن قیمت کالا، به فکر کاهش هزینه‌های تولید باشیم، درست است برخی از این هزینه‌ها ثابت و از دست تولید‌کننده خارج است، اما خیلی از آنها را می‌توان با مدیریت صحیح کاهش داد که بدون نیاز به گران کردن کالا حاشیه سود تولید‌کننده حفظ خواهد شد.