14 - 07 - 2024
بازی خطرناک اردوغان با امنیت ملی عراق
سجاد حشمتی- منابع خبری از عملیات گسترده نظامی ترکیه در مناطق مرزی اقلیم کردستان خبر میدهند که به نظر با آگاهی و موافقت دولت مرکزی عراق و همچنین دولت اقلیم صورت گرفته است البته این یک خطر بزرگ برای اقلیم و کاهش اختیاراتش خواهد بود.
جنگ بین حزب کارگران کردستان{پکک} و دولت ترکیه تاکنون بیش از چهل هزار کشته بر جای گذاشته اما دامنه این جنگ به فراتر از مرزهای داخلی ترکیه از جمله مناطق مرزی کردستان سوریه و عراق کشیده شده است. دولت ترکیه به بهانه حضور پکک در مناطق مرزی اقلیم کردستان علیالخصوص استان دهوک، عملیات زمینی و هوایی متعددی را انجام داده که نتایج آن تخلیه و نابودی صدها روستا، کشته شدن صدها نفر، آواره شدن هزاران نفر، آسیب به طبیعت این مناطق و… بوده است. به همین دلیل ترکیه، هرازگاهی دست به عملیات در مناطق مرزی اقلیم میزند.
از اواخر ماه ژوئن امسال برخی رسانهها و منابع خبری از ورود بیش از 300 تانک و زرهپوش و هزاران سرباز ارتش ترکیه به مناطق مرزی آمیدی، زاخو و بادینان دهوک در اقلیم کردستان خبر دادهاند. ارتش ترکیه طی این مدت تحرکات گسترده از جمله استقرار نیرو، تخلیه بعضی روستاها و بمباران این مناطق را برای عملیات احتمالی علیه حزب کارگران کردستان{پکک}شروع کرده و حتی ویدئوهایی از ایجاد مقرهای ایست و بازرسی منتشر شده است.
مواضع احزاب کردی و دولت اقلیم کردستان
دولت اقلیم کردستان در واکنش به تحرکات گسترده نظامی ترکیه، حزب کارگران کردستان{پکک} را مقصر حملات ترکیه میداند. ریبر احمد وزیر امور داخلی اقلیم کردستان در مصاحبه با رسانهها اعلام کرد حضور پکک در خاک عراق، باعث توجیه حملات ترکیه شده است. وی در ادامه افزود که در سطح دولتهای فدرال و اقلیم کردستان با ترکیه درباره مداخله نظامی در ارتباط هستند.
این نوع واکنش توجیهکننده دولت اقلیم، نشان از توافقات پنهانی با ترکیه در سفر اخیر رجب طیب اردوغان رییسجمهور ترکیه به اربیل دارد. در ماه آوریل، اردوغان در یک سفر رسمی وارد اربیل پایتخت اقلیم کردستان برای افزایش روابط نظامی، اقتصادی و سیاسی شد اما مخالفان بیشتر بر تاثیرات منفی سفر اردوغان از جمله افزایش حملات به پکک و آسیب به طبیعت مناطق اقلیم کردستان تاکید داشتند.
حزب دموکرات کردستان که پستهای حساس دولت اقلیم کردستان از جمله ریاست و نخستوزیری را بر عهده دارد، مسوولیت حفاظت از مرزها را متوجه دولت مرکزی عراق کرده است. لازم به ذکر است یکی از اختلافات دولت مرکزی عراق با اقلیم کردستان بر سر کنترل مرزهاست که تا حالا به توافق جامع نرسیدهاند.
از سوی دیگر دومین حزب قدرتمند اقلیم کردستان یعنی اتحادیه میهنی {یکیتی} که دارای روابط پرتنش با ترکیه است، واکنش جدی و متفاوتتری نسبت به رقیب خود به این تحرکات گسترده داده است. فراکسیون یکیتی در مجلس عراق اعلام کرد هدف ترکیه از این حملات، از بین بردن صلح و نقض حاکمیت عراق است، بنابراین از دولت مرکزی و اقلیم کردستان خواستار برخورد با عملیات ترکیه در اقلیم شد. حزب نسل نو از دیگر احزاب اقلیم کردستان نیز به انتقاد از سکوت حزب دموکرات کردستان در برابر حملات ترکیه پرداخت و دلیل این سکوت را دریافت کمکهای مالی از ترکیه دانست.
مواضع احزاب عربی و دولت مرکزی عراق
دولت مرکزی عراق در اوایل واکنشی به لشکرکشی ترکیه نشان نداد تا اینکه در روز 10جولای، شورای وزارت امنیت ملی عراق به ریاست محمد شیاع سودانی نخستوزیر عراق، لشکرکشی ترکیه را محکوم و خواستار حل مشکلات از راه دیپلماتیک شد اما به نظر نمیرسد، حکومت عراق اقدامات جدی اقتصادی- سیاسی برای متوقف کردن حملات ترکیه انجام بدهد.
صرفا محکوم کردن حملات ترکیه نشان از همکاری و آگاهی دولت سودانی با ترکیه در سفر ماه آوریل رجب طیب اردوغان رییسجمهور ترکیه به بغداد دارد. با اینکه حملات ترکیه نقض حاکمیت عراق است اما از جهاتی به نفع آنهاست. این حملات و ناامن کردن مناطق مرزی باعث میشود که احتمالا دولت اقلیم کردستان راضی به کنترل کامل مرزهای خود توسط دولت مرکزی شود.
به طور کلی دولت مرکزی عراق و احزاب عربی خواستار کاهش اختیارات سیاسی دولت خودمختار اقلیم کردستان و ناامن جلوه دادن این منطقه هستند، به همین دلیل افزایش حملات ترکیه باعث تضعیف این دولت خودمختار میشود. با توجه به این موضوع اما به لحاظ ساختار سیاسی، اقلیم کردستان بخشی از عراق محسوب شده و ترکیه هم به لحاظ تاریخی به شمال این کشور چشم دوخته است، بنابراین احزاب عربی و دولت مرکزی باید واکنش و اقداماتی حتی به صورت ظاهری نشان دهند.
عقیل الردین عضو ائتلاف النصر عراق در مصاحبهها اعلام کرد که تهاجم ترکیه به دهوک با آگاهی و موافقت نخستوزیر عراق شکل گرفته است. وی در ادامه تاکید کرد که عملیات نظامی ترکیه در اقلیم کردستان به هر صورتی قابل قبول نیست و نقض حاکمیت عراق است. یکی از اعضای ائتلاف فتح نیز اعلام کرد عراق به دنبال توازن بین این حملات و حفظ روابط دوستانه با ترکیه است اما آنکارا به این موضوع توجهی ندارد.
اهداف ترکیه
ترکیه نوین از ابتدایی شکلگیری باهویت و هر نهاد کردی مخالف بوده، بنابراین گسترش حملات ترکیه علیه مناطق کردنشین چندان غیرمنتظره نیست.
جنگ چهلساله بین پکک و دولتهای ترکیه بیش از چهل هزار کشته به جا گذاشته و ترکیه از هر ابزار سیاسی و نظامی برای کاهش قدرت حزب کارگران کردستان (پکک) استفاده کرده است. پس میتوان یکی از اهداف ترکیه از لشکرکشیهای اخیر را در اقلیم کردستان، نابودی پکک دانست. وزارت دفاع ترکیه در شش جولای از حمله به مواضع حزب کارگران کردستان در منطقه عملیاتی موسوم به پنجه قفل خبر داد و ویدئوهای این حملات را با عبارت قفل بسته میشود، منتشر کرد.
از اهداف دیگر ترکیه میتوان به طرح جاده توسعه عراق اشاره کرد که جنوب ترکیه را از نقطه مرزی فیشخابور کردستان عراق از طریق بصره- بندر فاو، به جنوب این کشور و خلیجفارس متصل میکند. این نزدیکترین و سریعترین مسیر اتصال اروپا به خلیجفارس خواهد بود.
جاده توسعه 17میلیارد دلار سرمایه نیاز داشته و درآمد سالانه نزدیک به 5میلیارد دلار را به همراه دارد که مستلزم امنیت و دور بودن این مناطق از جنگ است، به همین دلیل ترکیه با ایجاد پایگاههای جدید و گسترش نفوذ نظامی خود، به دنبال نابودی پکک برای اجرای طرح جاده است، بنابراین این هدف میتواند هماهنگی بغداد با ترکیه را برای لشکرکشی اخیر توجیه کند.
هدف دیگر ترکیه، همان ادعای تاریخی درباره مالکیت و کنترل بر موصل است{قبل از تشکیل کشور عراق، ایالت موصل به کل شمال عراق اطلاق میشد و دولتهای ترکیه از جمله اردوغان بر بازگشت موصل به سرزمین خود تاکید داشتهاند}. با توجه به این هدف، حملات ترکیه به عناصر حزب کارگران کردستان، بهانهای برای تحقق این ادعای تاریخی است. یک ژنرال عراقی هدف ترکیه از عملیات اخیر را تنها علیه حزب کارگران ندانست بلکه هدف اصلی کنترل بر موصل و ولایت موصل است.
علاوه بر این ترکیه به دنبال ایجاد یک کریدور امنیتی در مرزهای سوریه و عراق است تا بتواند درگیریها را کامل از مرزهای خود به این دو کشور انتقال دهد. یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه به نشریه پولیتیکو اعلام کرد ترکیه به دنبال ایجاد یک کریدور امنیتی به عمق 40کیلومتر در مرزهای عراق و سوریه است. سازمان آمریکایی سیپیتی، هدف لشکرکشی اخیر ترکیه در آمیدی دهوک را ایجاد یک خط از شیلادزی به دیرلوک و از دیرلوک به بامرنی و از آنجا به کانی ماسی و سپس به منطقه باتیفا دانست که نیازمند کنترل تمام روستاهای این مناطق است تا آن را به عنوان دیفاکتویی بین عراق و ترکیه قرار دهد.
چشمانداز
در چنین شرایطی به نظر میرسد لشکرکشی اخیر ترکیه به مناطق مرزی اقلیم کردستان با هماهنگی و آگاهی دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان شکل گرفته است زیرا نوع واکنش دو طرف بیشتر علیه حضور حزب کارگران کردستان بوده است تا ترکیه. از سوی دیگر تمام تلاش ترکیه برای کنترل کامل کوهستانهای گاره، متینا و منطقه زاپ است که نیازمند تصرف و احاطه داشتن بر تمام روستاهای اطراف است. بنابراین در صورت موفقیت ترکیه، اکثریت استان دهوک تحت نفوذ دولت ترکیه قرار خواهد گرفت که یک هشدار جدی برای مقامات اقلیم کردستان است زیرا با توجه به ادعای تاریخی ترکیه بر موصل، احتمال خروج از مناطقی که به صورت نظامی وارد شوند، کم به نظر میرسد. دولت مرکزی با فشار بر دولت اقلیم، علاوه بر کاهش اختیارات سیاسی و اقتصادی، اختیارات نظامی را نیز با کنترل کامل بر مرزها کمتر میکند.
البته این عملیات صرفا و تنها به ضرر اقلیم کردستان نیست بلکه دولت مرکزی با وجود منفعت بردن، ضرر هم میکند. ترکیه همیشه بر بازگشت ایالت موصل{شمال عراق} به مرزهای خود تاکید کرده است و هرگونه افزایش حضور نظامی، سیاسی، اقتصادی و…، قدرت چانهزنی آنها در تحمیل تصمیمات و نظرات خود بر عراق را بیشتر میکند. حضور ترکمنها نیز یک ابزار مناسب هویتی برای ترکیه فراهم میکند که تحقق آن ادعای تاریخی را بهتر فراهم کند حتی اگر این ادعا در حال حاضر با توجه به شراط منطقهای و بینالمللی فراهم نباشد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد