بازگشت سناریوی بنزین سه‌نرخی

گروه انرژی- ناترازی بنزین در حالی فشار هزینه‌ای بودجه عمومی دولت را افزایش داده که پیش‌بینی این شرایط برای سال آینده هم به قوت خود باقی است؛ اگرچه روی میز تصمیم‌گیری دولت پزشکیان سناریوهای مختلفی برای حل بخشی از ناترازی بنزین قرار گرفته است، اما به نظر می‌رسد، دست‌کم هرگونه تغییر قیمت تا پایان امسال در دستور کار نخواهد بود.
با وجودی که کرامت ویس‌کرمی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی چندروز پیش اعلام کرد که تولید بنزین در مهرماه به 125میلیون لیتر در روز افزایش یافته است، اما همچنان ناترازی مساله اول تامین بنزین در کشور است. به گفته ویس‌کرمی، از ابتدای امسال تاکنون روزانه به صورت میانگین 6/124میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع شده است، که این رقم در هفت‌ماهه پارسال ۱۱۶میلیون لیتر بوده که نشان‌دهنده رشد 4/7‌درصدی توزیع بنزین نسبت به مدت مشابه پارسال است. همچنین مهرماه امسال میانگین مصرف روزانه بنزین ۱۲۶میلیون لیتر بوده که 7/8‌درصد نسبت به مهرماه سال ۱۴۰۲ رشد داشته است.
مصرف 125میلیون لیتر در مهرماه در مقایسه با آمار مصرف بنزین در شهریور که به 133‌میلیون لیتر در روز رسید، اگرچه کاهشی بوده، اما به معنای روند کاهشی نیست زیرا براساس تجارب سال‌های گذشته، در ماه‌های منتهی به پایان سال، یک پیک مصرف دیگر هم در پیش بوده و این به معنای نیاز کشور به واردات بیشتر بنزین است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که با وجود افزایش تولید بنزین، قیمت تمام‌شده این فرآورده‌ها که فاصله بسیار زیادی با قیمت عرضه‌شده در بازار دارد، باعث شده دولت به پالایشگاه‌های بخش‌خصوصی بیش از 120‌هزار میلیارد تومان به بدهکار شود؛ بدهی‌ای که به دلیل پرداخت نشدن هر ماه افزایش می‌یابد.
نتایج یک بررسی از قیمت تمام‌شده بنزین در سال1400 که قیمت نفت تحویلی به پالایشگاه‌ها بر مبنای فوب سنگاپور محاسبه‌شده نشان می‌دهد که قیمت تمام‌شده هر لیتر بنزین با دلار نیما 27‌هزار تومان همان سال، حدود 12‌هزار تومان برای پالایشگاه اصفهان و 11‌هزار تومان برای پالایشگاه بندرعباس هزینه در بر داشته است. این در حالی بوده که در حال حاضر دلار نیمایی در آستانه 48هزار تومان است و تغییری هم در نرخ نفت تحویلی به پالایشگاه رخ نداده است و به‌نظر می‌رسد، هزینه تمام‌شده هر لیتر بنزین با توجه به افزایش دوبرابری نرخ دلار، به بیش از 20هزار تومان در هر لیتر رسیده باشد.
دولت اخیرا تصمیم گرفت که سقف سوخت‌گیری با کارت سوخت شخصی در سراسر کشور (به‌جز استان‌های مرزی) که تا پیش از این ۶۰‌لیتر در هر نوبت بود، به ۵۰‌لیتر در هر نوبت تغییر دهد. هرچند این تصمیم در راستای جلوگیری از قاچاق این فرآورده صورت گرفته است، اما بنابه گفته کارشناسان ادامه روند کنونی قیمت بنزین و نحوه توزیع آن باعث مصرف بیشتر می‌شود که بخشی از آن در حال قاچاق است. سال گذشته شایعاتی درباره سه‌نرخی شدن بنزین دررسانه‌ها مطرح شد که البته دولت وقت آن را تکذیب کرد. با وجود این به نظر می‌رسد این طرح همچنان یکی از سناریوها برای حل ناترازی بنزین باشد. بنابه گفته مصطفی نخعی، عضوکمیسیون انرژی مجلس، سه‌نرخی شدن بنزین قوی‌ترین سناریوی در دست بررسی اتاق فکر دولت است. نخعی در این رابطه به وب‌سایت انرژی‌پرس گفت: یکی از سناریوهای قوی و محتمل دولت برای بنزین، تعیین نرخ سوم است؛ سناریویی که در اتاق‌های فکر دولت در حال بررسی است. به گفته وی، در تعیین سیاست قیمتی دو سناریو وجود دارد؛ اول اینکه یا نرخ سوم تعیین شود؛ به این معنا که سهمیه دونرخی ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰تومان مردم محفوظ باشد اما یک نرخ سوم با کارت جایگاه و با قیمت بالاتر اعلام شود. این عضو کمیسیون انرژی مجلس همچنین گفت: سناریوی دوم هم که در حال بررسی است، اینکه سهمیه ۱۵۰۰‌تومانی را حذف و بنزین با نرخ ۳هزار تومان سهمیه‌ای ارائه شود و نرخ دوم با رقم بالاتری به صورت آزاد با کارت جایگاه باشد. او با ابراز نگرانی از قیمت نرخ سوم احتمالی بنزین پیش‌بینی کرد: به اعتقاد من نرخ سوم بنزین تفاوت قابل توجه و معناداری در مقایسه با نرخ قبلی سهمیه‌ای دارد که می‌تواند کمی نگران‌کننده باشد.
هرچند هنوز مشخص نیست که دولت چه تصمیمی برای بنزین می‌گیرد، اما اگر آنطور که نخعی گفته بنزین سه‌نرخی اجرا شود. به نظر می‌رسد این تصمیم باید با کاهش سهمیه دوم بنزین که در حال حاضر هر لیتر 3 هزار تومان است، همراه باشد چه در غیراین‌صورت نرخ سوم نمی‌تواند هزینه‌های ناترازی را کاهش دهد.