بازگشت روسیه به تجارت دوران شوروی

صادرکنندگان روس در تلاش برای حل مساله تاخیر در پرداخت‌ها که به دنبال تشدید تحریم‌های غرب علیه مسکو ایجاد شده است، به مبادلات کالایی روی آورده‌اند.
براساس گزارشی از فایننشال‌تایمز، پس از اینکه جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا در ماه دسامبر تهدید کرد که بر وام‌دهندگانی که به روسیه کمک می‌کنند تحریم‌های ثانویه اعمال می‌کند بانک‌های خارجی شروع به کنار گذاشتن طرف‌های روسی کردند. این حرکت به تلاش‌های مسکو برای فروش کالاهای پایه به خارج و واردات کالاهای خارجی لطمه زد و دولت روسیه را تا سیستم تهاتر کالایی به عنوان راه‌حل جایگزین برای پرداخت‌های بین‌المللی سوق داد.
به گفته نایب‌رییس انجمن صادرکنندگان و واردکنندگان در مسکو، گرچه معاملات کالایی در سطوح بین دولتی معمول بود، اکنون به‌طور فزاینده‌ای در میان کسب‌وکارها نیز افزایش یافته است. پرداخت‌های مستقیم در شرایط فعلی دشوار هستند و مبادله کالایی، جایگزین خوبی است.
تکرار روش‌های تجاری دوران شوروی
بازگشت سیستم مبادله کالایی یادآور راه‌‌حل‌های مبتکرانه‌ای است که واردکنندگان شوروی که آنها هم دسترسی محدودی به دلار آمریکا داشتند، کالاهای خارجی را خریداری می‌کردند؛ مثلا واردات پپسی را با نوشیدنی‌های روسی در دهه‌1980 پرداخت می‌کردند. شرکت تجارت محصولات کشاورزی Astarta Agrotrading ماه گذشته با دو شرکت در پاکستان مبادله نخود با نارنگی انجام داده است.
براساس مفاد این قرارداد، این شرکت 15‌هزار تن نخود و 10‌هزار تن عدس را با 15‌هزار تن نارنگی و 10‌هزار تن سیب‌زمینی مبادله کرده است. در قرارداد دیگری 20‌هزار تن نخود به ارزش 14‌میلیون دلار با برنج مبادله شده است. به گفته رییس توسعه تجارت خارجی این شرکت، آنها درحال آزمایش این مکانیسم هستند. یک اداره گمرک در شهر اکاترینبورگ روسیه ماه اکتبر قرارداد مبادله کالایی با یک شرکت چینی امضا کرده است که طبق آن لوازم خانگی و مصالح ساختمانی با بذر کتان مبادله می‌شود.
تعلیق معاملات تجار روس با هراس از تحریم‌های آمریکا
بسیاری از تجارت‌های کوچک که کالاهای مصرفی می‌فروشند می‌گویند معاملات آنها برای ماه‌ها به حالت تعلیق درآمده است، چراکه بانک‌ها در سراسر جهان بررسی‌های لازم را در زمان تجارت با مسکو تشدید کرده‌اند.
در یک نظرسنجی که در ابتدای ماه اکتبر توسط بانک مرکزی روسیه انجام شد، کسب‌وکارها افزایش در هزینه‌های تولید را از ابتدای سال‌جاری گزارش کردند که بخشی از آن به دلیل افزایش در هزینه پرداختی برای نقل‌وانتقال بین‌المللی پول بوده است.
هشدار واشنگتن به چین درباره مبادلات کالایی با روسیه
دالیپ سینگ، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا در امور بین‌الملل این هفته اعلام کرد که واشنگتن گزارشاتی درباره مبادلات کالایی به‌ویژه با چین دریافت کرده است. او هشدار داد که چین با حمایت از روسیه ممکن است شرکای خود در اروپا و آسیا را از دست بدهد و در این صورت نمی‌تواند راه خود را برای خروج از رکود تورمی باز کند. تجار روس حتی در کالاهایی چون موادغذایی که مشمول تحریم‌ها نیستند هم با افزایش نظارت مواجه هستند.
با گفته واسیلی آستروف، اقتصاددان موسسه مطالعات اقتصاد بین‌الملل وین، بسیاری از بانک‌ها شروع به درخواست مدارک اضافی کردند درحالی که واردات ارتباطی با ارتش ندارد. با افزایش نظارت کلی، واردات بسیاری از کالاهای دیگر نیز به دلیل تاخیرها تحت‌تاثیر قرار گرفته است. طبق آمارهای صنعت، گرچه صادرات محصولات کشاورزی روسیه تحریم نشده است محدودیت‌ها علیه روسیه اثر مخرب داشته است به‌طوری که بسیاری از بانک‌ها و خریداران بالقوه را ترسانده است.
کاهش 8‌درصدی واردات روسیه نسبت به سال قبل
براساس داده‌های اداره گمرک، واردات کل به روسیه در نیمه اول سال‌جاری حدود 8‌درصد نسبت به سال قبل کاهش داشته است. این داده‌ها با آمار سایر کشورها در Trade Data Monitor همخوانی دارد که تخمین می‌زند صادرات به روسیه از سوی کشورهایی که به آن صادرات منظم داشته‌اند 9درصد کاهش داشته است. وزارت توسعه اقتصادی روسیه در ماه ژانویه یک راهنمای 15‌صفحه‌ای از روش‌های محاسبه هزینه‌ها و تنظیم قراردادها برای شرکت‌هایی که به دنبال مبادلات کالایی هستند منتشر کرد.
تشویق مبادلات کالایی از سوی مسکو با وجود امکان کاهش درآمدها
به گفته یکی از پژوهشگران Carnegie Russia Eurasia Center، برخی شرکت‌ها فرصت‌هایی را برای کاهش هزینه‌ها که تاحدی از طریق فرارهای مالیاتی است در این مبادلات دیده‌اند. مالیات بر ارزش‌افزوده در مبادلات کالایی براساس هزینه تخمینی کالاهای مبادلاتی محاسبه می‌شود. ولی این پارامتر می‌تواند دستکاری شود، چراکه در پایگاه داده‌های گمرکات اینطور است که 2کیلو پرتقال، سه صندلی قیمت دارد.
اما حتی درحالی که این کار می‌تواند درآمدهای مالیاتی کرملین را کاهش دهد، دولت مایل است چشم خود را ببندد تا تضمین کند قفسه‌های سوپرمارکت‌ها پر هستند.
جان کندی، کارشناس روسیه در موسسه تحقیقاتی رند اروپا معتقد است مسکو با تشویق مبادلات کالایی به تجارت‌ها سیگنال می‌دهد که باید بیشتر کارآفرین باشند. دولت اساسا به آنها اختیار می‌دهد تا هر کاری نیاز است انجام دهند تا به کالاها و خدماتی که مصرف‌کنندگان روسیه به آن نیاز دارند دسترسی پیدا کنند.
تردید تحلیلگران درباره طرح مبادله کالایی
اما تحلیلگران تردید دارند که طرح‌های مبادله‌ای تبدیل به نوشدارویی برای مشکلات تجاری روسیه شود.
یانیس کلوگه، کارشناس اقتصاد روسیه در موسسه آلمان در امور بین‌الملل و امنیت معتقد است مبادله کالایی معایب بسیاری برای شرکت‌های درگیر دارد و راه‌اندازی آن بسیار ناخوشایندتر است؛ این نوع تجارت واقعا مقیاس‌پذیر نیست و به‌نظر نمی‌رسد که این امر جریان تجاری روسیه را تغییر دهد بلکه تنها یک راه‌حل ویژه برای شرکای تجاری ویژه باقی است. یکی از مشکلات این است که برخلاف تجارت متعارف، سیستم مبادله کالایی مستلزم هماهنگی بیشتر و حسن‌نیت بیشتر در میان کسب‌وکارهاست.