بازخوانی چالش‌های بورس در نیمه امسال

«جهان‌صنعت»- ‌نیم‌سال 1403 برای بازار سرمایه ماه‌های سختی بود. به‌طوری که از جنبه‌های مختلف این بازار پیشران و مولد با چالش‌های متعددی روبه‌رو شد. بخش سخت‌تر ماجرا این بود که چالش‌های پیش روی بورس با ریسک‌های سیاسی و نظامی در منطقه نیز توامان شد و همین مساله ریسک‌های بیشتری را به بازار تحمیل کرد. در بین وضعیت سیاستگذاری در سازمان بورس و نهادهای اقتصادی با تغییر دولت با تحولاتی روبه‌رو شد که تا به امروز نیز ادامه دارد. به‌نظر می‌رسد نیم‌سال دوم برای بازار سرمایه دوره متفاوتی از نیم‌سال اول باشد. همان‌گونه‌ای که در حدود دوهفته‌ای که از مهر‌ماه گذشته شرایط به همین‌گونه پیش رفته است. «جهان‌صنعت» در گفت‌و‌گو با یک کارشناس ارشد بازار سرمایه به بررسی ابعاد مختلف این مساله پرداخته است.
نگاه کارشناسی
سهیلا نقی‌پور، کارشناس و تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: بازار سرمایه کشور طی یک‌سال گذشته وارد یک شرایط پیچیده و خاص شده که بی‌سابقه بوده است تنش‌ها و تکانه‌های متعدد سیاسی که هرماه به انواع گوناگون بر مقدار و شدت آن افزوده شد. به‌ویژه طی ۶‌ماه ابتدای سال که بسیار پرماجرا و ناگوار هم بوده است، از درگیری‌های نظامی بین ایران و اسرائیل، سقوط هلیکوپتر رییس‌جمهور ،ترور اسماعیل هنیه در تهران و شهادت دبیرکل حزب‌الله لبنان توسط اسرائیل و حالا درگیری و تنش‌های سیاسی دوباره بین ایران و اسرائیل باعث شد یک فضای عدم قطعیت و عدم اطمینان در بازار سهام شکل بگیرد. او افزود: بازار سهامی که خود علاوه‌بر این مشکلات سیاسی، مشکلات بسیار دیگری از جمله ناترازی انرژی روبه‌رو بوده به‌گونه‌ای که در تابستان با مشکل قطعی برق و در زمستان با قطعی گاز مواجه است. دستورالعمل‌های خلق‌الساعه سال گذشته و فاصله ارز نیمایی و بازار آزاد و افزایش هزینه‌های فراوان در کنار قیمت‌گذاری دستوری باعث شده است عملکرد صنایع بورسی به‌طور قابل محسوسی افت کند. افت عملکردی که با کاهش حاشیه سود شرکت عملیاتی شرکت‌ها در گزارش‌های آنها در کدال مشخص و نمایان شد. همانگونه که گفته شد تداوم این‌گونه حوادث و اتفاقات و مساعد نبودن شرایط و زیرساخت‌ها باعث ایجاد عدم قطعیت و عدم اطمینان و نوسانات شدید در بازارهای مالی مانند بازار سهام می‌شود.
نقی‌پور ادامه داد: در دنیا هم شاهد بوده‌ایم که همواره بحران‌های سیاسی به عنوان یکی از عوامل اصلی بی‌ثباتی در اقتصاد جهانی تاثیر قابل‌توجهی بر بازارهای مالی می‌گذارند، زیرا این بحران‌های سیاسی آینده را نامشخص و سرمایه‌گذاری را با سطح بالایی از عدم قطعیت مواجه می‌کند. این عدم قطعیت باعث می‌شود که افراد فعال در بازارهای مالی ریسک‌گریز شده و تمایل به حفظ اصل سرمایه خود داشته باشند. همچنین این دست از اتفاقات باعث کاهش اعتماد به موسسات و نهادهای مالی و اقتصاد کشورها می‌شود که این خود عاملی برای فرار سرمایه از بازار بورس است. سرمایه‌ای که با فرار از بازار سهام احتمالا وارد دارایی‌های امن مانند طلا و ارز می‌شود و تقاضا را برای آنها در بازار بالا می‌برد و باعث افزایش نرخ‌‌ها و در نهایت رشد تورم و بی‌ارزش شدن پول ملی می‌‌شود. این کارشناس ارشد بازار سرمایه با بیان اینکه در چنین مواقعی معمولاً دولت‌ها سیاست‌های پولی و مالی خود را تغییر می‌دهند، تصریح کرد: این تغییرات می‌تواند بر نرخ ارز نرخ بهره و جذابیت سرمایه‌گذاری در بازاری مانند بازار سهام تاثیر متعددی بگذارد. بانک‌ها هم در زمان بحران معمولا تمایل به کاهش ارائه وام و اعتبار دارند این امر باعث کاهش نقدینگی در بازار و افزایش هزینه‌های تامین مالی می‌شود که خود دردسر دیگری برای شرکت‌ها و صنایع بورسی می‌تواند باشد. اینها همگی پیامدها و چشم‌انداز پیش روی صنایع بورسی و بازار سهام است که در صورت تداوم تنش‌های سیاسی و تصمیمات مخرب اقتصادی می‌تواند بازار بورس را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند. مشکلاتی که قطعا عاملی جهت کاهش ارزش سهام و شاخص کل بورس و فرابورس خواهد بود، زیرا سرمایه‌گذاران تمایل به فروش سهام و خروج از بازار دارند و عرضه نسبت به تقاضا افزایش می‌یابد و تعادل در بازار از بین می‌رود. او افزود: سیاستگذار در چنین مواقع حساسی که اختیار آن در دست او نیست، می‌تواند با ابزارهای حمایتی دیگر که در اختیار دارد از نوسانات شدید و خروج با سرمایه از بازار جلوگیری کند. طی مدت اخیر هم شاهد بودیم با سیاست درست کاهش دامنه نوسان به مثبت و منفی یک درصد از هیجانات و ارتباط فروش سهام کاسته شد. البته اقدامات عملی دیگری هم از جمله، تغییر سیاست‌های اقتصادی و کنترل نرخ بهره و حذف دستورالعمل‌های خلق‌الساعه از مهم‌ترین کارهایی است که سیاستگذار اختیار آن را در دست دارد و می‌تواند عدم قطعیت و عدم اطمینان را در بازار کاهش دهد و اعتماد را در بین سرمایه‌گذاران افزایش دهد. صحبت‌ها و پیشنهادهایی در مورد تعطیلی بازار سهام هم مطرح می‌شود که با توجه به اینکه نقدشوندگی مهم‌ترین و اصلی‌ترین ماموریت بازار بورس است، به نظر گزینه مناسبی در شرایط فعلی نیست و منافع همه ذی‌نفعان حاضر در بازار سرمایه را تامین نمی‌کند.