باد تغییرات مثبت در خاورمیانه

علی بیگدلی*- آنچه اکنون برای ترامپ از اهمیت زیادی برخوردار است، عمل کردن به وعده‌های انتخاباتی‌اش برای به اثبات رساندن قدرت خود و از طرفی همان طور که همواره تاکید می‌کند، نابودی میراث اوباماست. اظهارات ضد و نقیض او موجب شده تا نتوان به سخنانش توجه زیادی نشان داد، چراکه هر لحظه امکان رویگردانی از این مواضع وجود دارد.از آنجا که مساله استیضاح ترامپ و همچنین تحریم ترکیه از سوی کنگره مطرح شده و او را تحت فشار گذاشته، به نظر می‌رسد خروج نظامیان آمریکایی از خاورمیانه دشوار باشد، اما در صورت تحقق این امر و خروج تمام نظامیان آمریکایی از خاورمیانه امکان وقوع حوادثی در منطقه وجود دارد.در زمان اوباما هم این تفکر در دستگاه سیاسی آمریکا وجود داشت، همان‌طور که اوباما در سخنرانی خود در استرالیا گفت خاورمیانه را به خودشان واگذار می‌کنیم، چراکه اهمیت شرق آسیا برای آمریکا بیشتر است‌ و با توجه به شرایط موجود در خاورمیانه، آمریکا نتوانست به طور عمیق و ریشه‌ای مشکلات را حل‌و‌فصل کند. اوباما چنین تفکری داشت، اگرچه نیروهایش را از خاورمیانه خارج نکرد، اما این امر به عنوان نقطه ضعفی از اوباما برجا ماند و ترامپ با رسیدن به ریاست‌جمهوری آمریکا، سیاست اوباما‌زدایی را در پیش گرفت و اعلام کرد که دیگر حاضر به هزینه کردن در باتلاق خاورمیانه نیست و نیروهایش را از این منطقه خارج می‌کند.پس از مواضع ضد و نقیض ترامپ در خاورمیانه، شاهد آن هستیم که عربستان گام‌هایی را به سوی ایران برداشته است. به عبارت دیگر شاید خروج آمریکا از خاورمیانه ‌موجب شود دولت‌ها به خودشان بیایند و به اعتبار و اعتماد آمریکا و کشورهای دیگر نسبت به هم خشمگین نشوند و آرامش جدیدی در خاورمیانه حکمفرما شود. این امکان هم وجود دارد که در مورد کشورمان هم شاهد نرمش‌هایی باشیم و جبهه‌گیری‌های به وجود آمده و مناطق نفوذ سیاسی- امنیتی که کشورها به دنبال آن هستند، از بین برود.از طرفی بیم قدرت گرفتن طالبان، القاعده یا داعش هم چیزی نیست که کشورهای منطقه نتوانند از حل کردنش عاجز باشند، چراکه ترامپ هم اشاره کرده که هر کشوری باید خودش از منافعش دفاع کند. در واقع اساس کار هم بر این مبناست.در واقع پس از خروج آمریکا از خاورمیانه، نوعی رویگردانی از این کشور به وجود خواهد آمد که مصداق بارز آن، عربستان و امارات هستند که رفته‌رفته رفتارشان نسبت به آمریکا تغییر کرده است، چراکه انتظاراتی که از آمریکا داشتند محقق نشد و یکی از دلایل عربستان سعودی در مذاکره با ایران و همچنین اهداف سفر عمران‌خان به تهران هم از این دست است. در غیر این صورت هر کشوری باید ضامن منافع خود باشد. در مورد اسراییل هم ماجرا همین‌گونه است، با اینکه ترامپ محصول دست لابی یهودی‌هاست، اما در حال حاضر روابط دو کشور آنچنان گرم نیست و رو به کاهش گذاشته. ترامپ هم برای حفظ افکار عمومی از نزدیک شدن تمام و کمال به اسراییل پرهیز می‌کند که از سوی دموکرات‌ها مورد مذمت قرار نگیرد. مصداق بارز تغییرات مثبت در خاورمیانه، توافقی است که اسراییل و عربستان برای تغییر رژیم ایران کرده بودند و هرگز عملی نشد و آمریکا دست به لشکر‌کشی نزد بنابراین عربستان راهی جز نزدیک شدن به ایران ندارد.در عین حال عقب‌نشینی آمریکا از منطقه به این معنا نیست که پایگاه‌های خود را در خلیج‌فارس از دست می‌دهد، اما خروجش در همین حد هم ممکن است همراه با آرامش و تغییرات مثبت در خاورمیانه باشد که دولت‌‌ها ناچار شوند با هم وارد مذاکره شوند و اختلافات‌شان را برطرف کنند، نمونه بارزش هم این است که رفته‌رفته پنجره‌ها به سوی سوریه و عراق برای ورود به دنیای عرب در حال گشایش است. توجه به این نکته ضروری است که با خروج آمریکا از منطقه، سوریه به دنیای عرب بازخواهد گشت.
*کارشناس مسائل بین‌الملل