اهرمی‌ها بیدار می‌شوند

«جهان‌صنعت»- در روزهای اخیر صندوق‌های اهرمی که عموما به دلیل بازده‌های بالاتر و استفاده از اهرم مالی جذابیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران دارند، با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. کاهش ارزش سهام و نوسانات شدید در بازارهای مالی، همراه با نگرانی‌های مربوط به مسائل ژئوپلیتیکی، بسیاری از سرمایه‌گذاران را وادار به ارزیابی مجدد سرمایه‌گذاری‌های خود در این صندوق‌ها کرده است. این صندوق‌ها به طور کلی بر پایه وام‌گیری و سرمایه‌گذاری با اهرم فعالیت می‌کنند، به این معنا که با استفاده از وام‌های بزرگ‌تر، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری انجام می‌دهند تا بازدهی بیشتری برای سرمایه‌گذاران خود ایجاد کنند. در مقابل، اگر بازار به سمت نزولی حرکت کند، این اهرم‌ها می‌توانند ریسک‌های بزرگی به همراه داشته باشند و منجر به زیان‌های شدید شوند.
خطر مارجین‌کال
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌هایی که در روزهای اخیر در مورد صندوق‌های اهرمی مطرح شده است، خطر مارجین‌کال‌شدن این صندوق‌ها بوده است. مارجین‌کال زمانی رخ می‌دهد که ارزش دارایی‌های صندوق به قدری کاهش پیدا می‌کند که صندوق مجبور به فروش دارایی‌های خود برای جبران ضررها می‌شود. این وضعیت می‌تواند به کاهش شدید ارزش صندوق و ضررهای بزرگ برای سرمایه‌گذاران منجر شود. در روزهای اخیر، بسیاری از تحلیلگران هشدار داده بودند که با توجه به وضعیت نزولی بازار و افزایش فشارهای اقتصادی، صندوق‌های اهرمی ممکن است با این خطر جدی مواجه شوند.
با این حال، پس از تحولات اخیر و به ویژه حمله رژیم صهیونیستی به ایران، انتظارات سهامداران از وضعیت ژئوپلیتیکی به گونه‌ای تغییر کرد که گویی انتظار می‌رود تنش‌های بین‌المللی کاهش یابد. این کاهش انتظارات از وقوع تنش‌ها و درگیری‌ها باعث شد که سرمایه‌گذاران دوباره به بازار سهام بازگردند و دارایی‌هایی که به دلیل نگرانی از وضعیت سیاسی از بازار خارج شده بود، دوباره وارد صندوق‌های اهرمی شود. در نتیجه، به نظر می‌رسد که خطر مارجین‌کال‌شدن این صندوق‌ها دور از دسترس قرار گرفته است.
بازدهی منفی ارزش معاملات بالا
صندوق‌های اهرمی به دلیل استفاده از اهرم مالی، در شرایط عادی توانایی ارائه بازده‌های بالاتری نسبت به صندوق‌های معمولی دارند. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری‌های کلان و بهره‌گیری از ابزارهای مالی پیشرفته می‌توانند بازده‌های چشمگیری را برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آورند. اما همین استفاده از اهرم مالی، به معنای افزایش ریسک برای این صندوق‌ها در شرایط نوسانی و بی‌ثبات بازار است. زمانی که بازار در مسیر نزولی قرار می‌گیرد، صندوق‌های اهرمی با کاهش شدیدتر در بازده‌ها روبه‌رو می‌شوند و سرمایه‌گذاران با ضرر بیشتری مواجه خواهند شد.
در هفته‌های اخیر بسیاری از صندوق‌های اهرمی به دلیل شرایط نامطلوب اقتصادی و نوسانات شدید بازار، با بازده‌های منفی مواجه شده‌اند. برای مثال، صندوق «بیدار» که در گذشته یکی از صندوق‌های پربازده محسوب می‌شد، اکنون در بازه 60‌روزه با کاهش 78/26‌درصدی و در بازه 20‌روزه با کاهش 03/23‌درصدی مواجه است. این کاهش بازده به دلیل شرایط نزولی بازار و نوسانات قیمتی ناشی از شرایط کلان اقتصادی است. علاوه بر این، صندوق «نارنج اهرم» نیز عملکرد مشابهی داشته و با کاهش 09/23‌درصدی در بازه 60‌روزه و 15/20‌درصدی در بازه 20‌روزه، تحت‌تاثیر شدید نوسانات منفی بازار قرار گرفته است. این دو صندوق نمونه‌ای از چگونگی تاثیرگذاری شدید نوسانات بازار بر عملکرد صندوق‌های اهرمی هستند.
با این حال برخی از صندوق‌ها توانسته‌اند در این شرایط بحرانی عملکرد بهتری از خود نشان دهند. برای مثال، صندوق «شتاب» که از نظر مدیریت دارایی‌ها و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری توانسته به خوبی ریسک‌های موجود در بازار را مدیریت کند، در بازه 60‌روزه تنها 81/12‌درصد کاهش داشته و در بازه 20‌روزه نیز 96/14‌درصد کاهش را تجربه کرده است. این عملکرد نشان می‌دهد که صندوق «شتاب» با بهره‌گیری از استراتژی‌های متنوع‌سازی و مدیریت ریسک، توانسته است در مقابل نوسانات بازار مقاوم‌تر عمل کند. همچنین صندوق «توان» نیز با کاهش 13/13‌درصدی در بازه 60‌روزه و 58/12‌درصدی در بازه 20 روزه، یکی از صندوق‌های دیگری است که عملکرد نسبتا بهتری داشته و توانسته است نسبت به دیگر صندوق‌های اهرمی با کاهش کمتری روبه‌رو شود.
در این میان ارزش معاملات این صندوق‌ها نیز اطلاعات مهمی را درباره جذابیت آنها در بازار سرمایه ارائه می‌دهد. براساس آخرین داده‌ها، صندوق «بیدار» با ارزش معاملاتی 1/589‌میلیارد تومان بالاترین ارزش معاملات را در بین صندوق‌های اهرمی به خود اختصاص داده است. این رقم نشان می‌دهد که به‌رغم بازدهی منفی، این صندوق همچنان از جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. صندوق «اهرم» نیز با ارزش معاملاتی 13‌میلیارد تومان در رتبه بعدی قرار دارد و نشان‌دهنده حجم بالای معاملات و استقبال سرمایه‌گذاران از این صندوق است. همچنین، صندوق‌هایی مانند «توان» و «شتاب» به ترتیب با ارزش معاملات 7/2‌میلیارد تومان و 8/2‌میلیارد تومان در سطحی نسبتا مناسب از معاملات بازار قرار دارند و این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران همچنان به این صندوق‌ها اعتماد دارند.
از طرف دیگر صندوق «نارنج اهرم» که با کاهش بازدهی چشمگیری روبه‌رو بوده با ارزش معاملات 8/61‌میلیارد تومان هنوز توانسته است حجم مناسبی از معاملات را جذب کند اگرچه بازدهی منفی آن هشداردهنده است. صندوق «جهش» نیز با ارزش معاملاتی 9/163‌میلیارد تومان توانسته توجه سرمایه‌گذاران را جلب کند و از جمله صندوق‌هایی است که به‌رغم بازدهی منفی، همچنان ارزش بالایی در معاملات روزانه دارد.
به طور کلی شرایط فعلی صندوق‌های اهرمی در بازار نشان‌دهنده اثرات گسترده نوسانات بازار و شرایط کلان اقتصادی است. هرچند که برخی از این صندوق‌ها با استفاده از مدیریت ریسک مناسب و استراتژی‌های متنوع‌سازی توانسته‌اند بازده‌های منفی کمتری را تجربه کنند اما سرمایه‌گذاران باید به دقت بیشتری شرایط بازار و بازده‌های این صندوق‌ها را مورد تحلیل قرار دهند. ارزش معاملات بالای برخی از صندوق‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران همچنان به این صندوق‌ها علاقه‌مندند و امیدوارند با بهبود شرایط بازار بازدهی‌های مثبت به این صندوق‌ها بازگردد. در نهایت، تصمیم‌گیری هوشمندانه و مبتنی بر تحلیل دقیق می‌تواند در این شرایط ناپایدار به کاهش ریسک و افزایش سود سرمایه‌گذاران کمک کند.
با کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی و بازگشت اعتماد به بازار سهام به نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاران دوباره به سمت صندوق‌های اهرمی روی آورده‌اند. بازگشت سرمایه‌ها به این صندوق‌ها نشان‌دهنده اعتماد دوباره به این ابزارهای مالی و بازدهی‌هایی است که ارائه می‌دهند. اگرچه خطرات موجود در بازار همچنان وجود دارد و نباید نادیده گرفته شود اما احتمال مارجین‌کال‌شدن صندوق‌های اهرمی که تا پیش از این نگرانی اصلی بسیاری از سرمایه‌گذاران بود به نظر می‌رسد که فعلا دور از دسترس است.
این تحولات به ما نشان می‌دهند که بازارهای سرمایه می‌توانند با کاهش ریسک‌های خارجی و مدیریت مناسب به سرعت به حالت عادی بازگردند. اگر شرایط موجود همچنان بهبود یابد و بازار به ثبات بیشتری دست یابد، صندوق‌های اهرمی می‌توانند به سرمایه‌گذاران بازدهی مناسبی ارائه دهند و این ابزارها بار دیگر به عنوان یکی از گزینه‌های محبوب برای سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار خواهند گرفت.
با این حال در کنار بازگشت اعتماد به بازار، نباید از چالش‌ها و خطراتی که همچنان صندوق‌های اهرمی با آنها روبه‌رو هستند غافل شد. یکی از اصلی‌ترین این چالش‌ها، نوسانات مداوم بازار و عدم قطعیت در پیش‌بینی آینده اقتصادی است. هرچند که کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی به ویژه پس از حمله رژیم صهیونیستی منجر به بازگشت سرمایه‌ها به بازار شده است اما در نظر داشتن اینکه عوامل دیگری نیز می‌توانند بازار را به شدت تحت‌تاثیر قرار دهند، ضروری است. به عنوان مثال، تحولات ناگهانی در سیاست‌های اقتصادی داخلی یا بین‌المللی تغییرات ناگهانی در قیمت نفت و سایر کالاها و همچنین تغییرات در نرخ بهره جهانی از جمله عواملی هستند که می‌توانند نوسانات جدیدی در بازار ایجاد کنند.
علاوه بر این یکی از مسائل مهم دیگری که باید به آن توجه کرد میزان نقدینگی در دسترس صندوق‌های اهرمی است. نقدینگی کافی به صندوق‌ها این امکان را می‌دهد که در مواقع بحرانی و زمانی که بازار با نوسانات شدید مواجه می‌شود بدون نیاز به فروش دارایی‌ها به فعالیت خود ادامه دهند. در صورتی که صندوق‌ها نقدینگی کافی نداشته باشند ممکن است مجبور به فروش دارایی‌ها در قیمت‌های پایین‌تر شوند که این موضوع به زیان سرمایه‌گذاران منجر خواهد شد. در واقع، یکی از دلایلی که تحلیلگران درباره خطر مارجین‌کال‌شدن صندوق‌های اهرمی در هفته‌های اخیر هشدار داده بودند همین موضوع نقدینگی بود.
در این بین مدیریت مناسب و استفاده از استراتژی‌های محتاطانه توسط مدیران صندوق‌های اهرمی می‌تواند نقش کلیدی در جلوگیری از ضررهای بزرگ ایفا کند. صندوق‌هایی که توانسته‌اند در هفته‌های اخیر با بازده‌های منفی کمتر مواجه شوند عموما از استراتژی‌های متنوع‌سازی و مدیریت ریسک کارآمدتری استفاده کرده‌اند. این صندوق‌ها معمولا از ترکیب دارایی‌های مختلف از جمله سهام، اوراق قرضه، و سایر ابزارهای مالی استفاده می‌کنند تا در مواقع بحرانی تاثیر نوسانات بازار را کاهش دهند. برای مثال، صندوق «توان» با داشتن نسبت اهرمی کمتر و بازده‌های منفی محدودتر، توانسته است اعتماد بیشتری از سوی سرمایه‌گذاران جلب کند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که صندوق‌های اهرمی معمولا به عنوان ابزارهایی با ریسک بالاتر شناخته می‌شوند و برای سرمایه‌گذارانی مناسب هستند که تمایل به تحمل ریسک بیشتری دارند. این صندوق‌ها به دلیل استفاده از اهرم مالی می‌توانند در شرایط صعودی بازار بازدهی بالاتری ارائه دهند اما در شرایط نزولی همین اهرم می‌تواند به کاهش سریع‌تر ارزش دارایی‌های صندوق منجر شود. بنابراین سرمایه‌گذارانی که قصد ورود به این صندوق‌ها را دارند باید به خوبی از ریسک‌های مرتبط با آن‌ها آگاه باشند و تصمیمات خود را براساس تحلیل‌های دقیق و استراتژی‌های مدیریت ریسک اتخاذ کنند.
بهبود شرایط بازار سهام و افزایش تقاضا برای صندوق‌های اهرمی می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت سرمایه‌گذاران به بازار و افزایش اعتماد به اقتصاد کشور باشد. این بازگشت اعتماد با توجه به وضعیت سیاسی و اقتصادی پیچیده‌ای که اخیرا به وجود آمده بود یک تحول مثبت به شمار می‌آید. اگر شرایط فعلی بهبود یابد و بازار همچنان در مسیر صعودی حرکت کند انتظار می‌رود که صندوق‌های اهرمی بتوانند بازدهی بالاتری برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آورند. اما همچنان باید توجه داشت که مدیریت صحیح و استفاده از استراتژی‌های محتاطانه از سوی مدیران صندوق‌ها می‌تواند کلید موفقیت در این شرایط پیچیده باشد.
با توجه به اینکه بسیاری از صندوق‌های اهرمی همچنان در وضعیت بازده منفی قرار دارند مدیران صندوق‌ها باید به دنبال راهکارهایی باشند که بتوانند از دارایی‌های سرمایه‌گذاران به بهترین نحو محافظت کنند و در عین حال بازدهی مناسبی ارائه دهند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاران نیز باید با دید بلندمدت‌تری به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها نگاه کنند و با آگاهی از ریسک‌های موجود تصمیمات خود را اتخاذ کنند. در چنین شرایطی، اگرچه ریسک‌های کوتاه‌مدت ممکن است وجود داشته باشد، اما بازده‌های بالاتری که این صندوق‌ها در آینده می‌توانند ارائه دهند برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال بازده‌های بزرگ‌تر هستند، جذاب خواهد بود.
تحلیل ضریب اهرمی صندوق‌های اهرمی می‌تواند به سرمایه‌گذاران در درک بهتر ریسک‌ها و بازده‌های این صندوق‌ها کمک کند. ضریب اهرمی به سادگی نشان‌دهنده میزان استفاده از وام یا بدهی توسط صندوق برای سرمایه‌گذاری بیشتر است. این ضریب قدرت دوبرابری به صندوق می‌دهد تا با سرمایه بیشتری در بازار فعالیت کند اما از سوی دیگر ریسک ضررها را نیز افزایش می‌دهد. به عبارتی همان‌طور که ضریب اهرمی می‌تواند بازده‌های بالاتری را در صورت رشد بازار ایجاد کند، در صورت نزول بازار می‌تواند زیان‌های بیشتری را به همراه داشته باشد.
تحلیل ضریب اهرمی صندوق‌ها به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد که درک بهتری از نحوه عملکرد صندوق‌ها در شرایط مختلف بازار داشته باشد. صندوق‌هایی مانند «جهش» و «موج» که ضریب اهرمی متوسطی دارند ممکن است برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال تعادل بین ریسک و بازده هستند گزینه‌های مناسبی باشند. این صندوق‌ها به دلیل داشتن ضریب اهرمی متعادل نه تنها در زمان‌های رشد بازار توانایی ارائه بازده مناسب دارند بلکه در زمان‌های نزولی نیز به اندازه صندوق‌هایی با ضریب اهرمی بالا آسیب نمی‌بینند.
یکی از نکات کلیدی در تحلیل ضریب اهرمی این است که سرمایه‌گذار باید به دقت استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را با توجه به شرایط بازار و میزان تحمل ریسک شخصی خود انتخاب کند. اگر بازار در یک وضعیت ناپایدار قرار داشته باشد و نوسانات بالایی داشته باشد صندوق‌هایی با ضریب اهرمی بالا می‌توانند بسیار پرخطر باشند. در چنین شرایطی ممکن است سرمایه‌گذاران ترجیح دهند به صندوق‌هایی با ضریب اهرمی کمتر روی آورند تا ریسک خود را کاهش دهند.
به علاوه ضریب اهرمی در صندوق‌های مختلف می‌تواند نشان‌دهنده استراتژی‌های مختلف مدیریتی باشد. برای مثال مدیرانی که از ضریب اهرمی بالاتری استفاده می‌کنند معمولا تلاش می‌کنند از نوسانات بازار به نفع خود بهره‌برداری کنند و در زمان‌های رشد بازار بازده‌های بالاتری را به سرمایه‌گذاران خود ارائه دهند. در مقابل مدیرانی که از ضریب اهرمی کمتری استفاده می‌کنند، رویکرد محافظه‌کارانه‌تری دارند و معمولا در زمان‌های نزولی بازار عملکرد بهتری دارند چرا که میزان ضررهای آنها کمتر خواهد بود.
در نهایت انتخاب بهترین صندوق برای سرمایه‌گذاری باید براساس تحلیل دقیقی از وضعیت بازار اهداف سرمایه‌گذاری و میزان تحمل ریسک فردی انجام شود. ضریب اهرمی تنها یکی از عوامل مهم در این تحلیل است اما در کنار آن باید به عواملی مانند حجم معاملات، مدیریت دارایی‌ها، نقدینگی صندوق و عملکرد تاریخی آن نیز توجه شود. اگرچه صندوق‌هایی با ضریب اهرمی بالا پتانسیل بالاتری برای بازده دارند اما این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال سودهای بزرگ‌تر هستند و توانایی تحمل ریسک بالایی دارند مناسب‌ترند. از سوی دیگر صندوق‌هایی با ضریب اهرمی کمتر برای سرمایه‌گذارانی که ترجیح می‌دهند ریسک خود را کاهش دهند و به دنبال بازده پایدارتر در طولانی‌مدت هستند مناسب‌ترند.
در شرایط فعلی بازار و با توجه به کاهش تنش‌های ژئوپلیتیکی و بازگشت سرمایه‌گذاران به بازار سهام می‌توان انتظار داشت که صندوق‌های اهرمی با ضریب‌های مختلف بازده‌های متفاوتی ارائه دهند. اما همچنان مدیریت صحیح و هوشمندانه از سوی مدیران صندوق‌ها نقش کلیدی در موفقیت آنها ایفا خواهد کرد.