1 - 12 - 2022
امید اهالی ادبیات به انتشار کلنل در ایران
احمدرضا غنی- نام محمود دولتآبادی به عنوان یکی از سه نامزد نهایی جایزه ادبی یان میخالسکی سوییس اعلام شد. به گزارش ایسنا، بنابر اعلام وبسایت جایزه ادبی «یان میخالسکی»، رمان «کلنل» به قلم محمود دولتآبادی به مرحله نهایی این جایزه بینالمللی در سال ۲۰۱۳ راه یافته است. دولتآبادی پیشتر نیز با «کلنل» نامزد جایزه ادبی آمریکا برای بهترین کتاب ترجمه به زبان انگلیسی شده بود. جایزه «میخالسکی» شامل آثار ادبیات داستانی و غیرداستانی از نویسندگان در سراسر جهان میشود و زبان اصلی اثر ملاک انتخاب نیست. انتخاب این اثر به عنوان یکی از سه اثر نهایی در حالی است که این کتاب که به زبان انگلیسی برنده جایزههای متعددی شده در اصل به فارسی نوشته شده و البته هنوز در ایران مجوز انتشار پیدا نکرده است. زوال کلنل که در بین سالهای ۶۲ تا ۶۴ به نگارش درآمده در طول این سالها بارها مورد بازبینی قرار گرفته است. کتابی که در سال ۸۷ از سوی نشر چشمه برای دریافت مجوز به وزارت ارشاد ارسال شد اما تاکنون هیچ مجوزی برای این کتاب صادر نشده است. کلنل اما در سال ۲۰۰۹ توسط یک ناشر سوییسی به زبان آلمانی ترجمه شد. دولتآبادی در مورد این کتاب با اشاره به اینکه امید داشته همزمان در ایران و خارج از کشور منتشر شود، میگوید: «این کتاب از سوی ارشاد، با حدود ۶۱ مورد اصلاحات به من برگردانده شد. من روی موارد اصلاحی بهرغم میل خودم و ساختار کتاب و برای اینکه حسن نیت خود را نشان داده باشم، مقداری کار کردم ولی نتیجه، باز هم منفی بود زیرا این کتاب را با ۲۱ مورد ایراد تازه به من برگرداندند. «پس از کشوقوسهای فراوان در نهایت در بهمنماه سال ۹۰، بهمن دری، معاون فرهنگی وقت وزارت ارشاد نظر رسمی این وزارتخانه را در مورد این کتاب اعلام کرد و گفت: «کتاب «زوال کلنل» اصلاحاتی داشت که نویسنده برخی از این اصلاحات را انجام داده است و من در نظر ندارم واژهها و ترکیببندی در کتاب تغییر کند. برای من، نکاتی وجود دارد که این قرائت میتواند، قرائت جدیدی را با تاثیرگذاری نامطلوب ارایه دهد. البته آنچه اداره کتاب تاکنون اعلام کرده، این است که باید اصلاحاتی در کتاب انجام شود و نویسنده برخی موارد را اصلاح کرده ولی مدنظر من چیز دیگری است.» این اظهارنظر دری به همراه اصلاحات پشتسر هم، اداره کتاب باعث شد تا این کتاب در دولتهای نهم و دهم هیچگاه موفق به دریافت مجوز نشود.
حالا اما شرایط کمی تغییر کرده. دولت جدید با رویکردی جدید و نگاه تا حدودی مثبت نسبت به مقولات فرهنگی روی کار آمده و همین مساله، امید را در دل اهالی ادبیات زنده کرده تا شاهد سختگیری کمتری نسبت به کارهایشان باشند و البته زوال کلنل را به زبان فارسی در کتابفروشیها ببینند.
احمد پوری، نویسنده و مترجم با اشاره به اینکه در دنیای امروز جهان خیلی نمیشود جلوی انتشار چیزی را گرفت، میگوید: «ما بدون امید نمیتوانیم زندگی کنیم. امیدواریم نگرش مسوولان جدید مثبت باشد و کتاب آقای دولتآبادی هم در داخل کشور منتشر شود.» وی همچنین با ابراز تاسف از اینکه چرا یک نویسنده باید آثارش را به یک زبان دیگر ترجمه کند و در خارج کشور به چاپ برساند، میگوید: «این کتاب به زبان فارسی نوشته شده، برای مردم ایران نوشته شده و این بسیار دردناک است که غیرایرانیها، اولین خوانندههای این کتاب باشند. امیدوارم این اتفاق برای هیچکس رخ ندهد».
امیرحسین خورشیدفر در کنار اهالی ادبیات، برای اهالی رسانه هم نام آشنایی دارد چراکه سابقه کار مطبوعاتی نیز در کارنامهاش به چشم میخورد. وی درباره کتاب کلنل میگوید: «دولتآبادی در مصاحبهای با روزنامه نیویورکتایمز گفته بود که ترجیح میدهد نویسندهای در چارچوب قانون کشور ایران باشد. این خیلی مهم است که کسی در اندازههای محمود دولتآبادی چنین نظری داشته باشد و به قوانین تا این حد احترام بگذارد، در حالی که میتواند به راحتی در خارج کشور فعالیت کند. اما دستگاههای فرهنگی در مقابل بیسلیقگی کردند، در صورتی که باید به امثال دولتآبادی افتخار کنند. ولی میبینیم که هنوز کتاب ایشان در ارشاد خاک میخورد.» خورشیدفر، کارکرد کتاب کلنل در ادبیات ایران را مانند «جدایی نادر از سیمین» در سینما میداند که پس از دریافت جایزه اسکار، باعث اعتماد بیشتر جامعه به سینما و باعث شد تا خود سینماگران هم انگیزه بیشتری برای تولید آثار باکیفیت داشته باشند. به عقیده وی، کلنل میتواند مردم ایران را با کتاب آشتی دهد اما ادامه روند کنونی تنها به بیاعتمادی بیشتر، دامن میزند.
البته امیرحسین خورشیدفر هم امیدوار است که کتاب «زوال کلنل» در دولت جدید جواز انتشار پیدا کند: «من بسیار امیدوار هستم. این کتابها هیچ مشکلی ندارند. در دوره اصلاحات جوایز ادبی بسیاری برگزار شدند، نویسندههای قدیمی بهتر نوشتند و نویسندههای جوان هم وارد این کار شدند و دیدیدم چه روحی به ادبیات ایران دمیده شد. بنابراین هم و غم وزیر ارشاد باید چاپ این کتاب باشد. البته حتی در دولت قبل هم بهطور مطلق با این کتاب مخالف نبودند و میگفتند باید روی آن اصلاحات صورت گیرد.» به گفته خورشیدفر، حوادثی مانند انقلاب، جنگ و… نمیتوانند از یک نگاه منتشر شوند و هرکس دیدگاه خود را دارد، حتی اگر این دیدگاهها با نگاه رسمی حاکم، منطبق نباشد.
مجتبی پورمحسن، روزنامهنگار و نویسنده هم نظر مشابهی با خورشیدفر دارد. به گفته وی، کتاب کلنل در صورت انتشار مانند فیلم عباس کیارستمی که برنده جایزه کن شد، شوق و انگیزه جدیدی هم به نویسندگان و هم به مخاطبان ادبیات در ایران میدهد. وی در پاسخ به این سوال که چرا باید مردم ایران که مخاطب اصلی این کتاب هستند، پس از اینکه بسیاری از مردم دنیا این کتاب را خواندهاند، هنوز موفق به مطالعه نشدهاند، میگوید: «پاسخ ساده اما تاسفبرانگیز است. چند نفری کتاب را خواندهاند که از آن خوششان نیامده. دست بر قضا این افراد در اداره کتاب بودهاند. بنابراین مجوز انتشار آن صادر نشده. فکر کردهاند که با انتشار این کتاب بهجایی برمیخورد. کتاب کلنل اصلا علیه هیچ ارزشی نیست و دوستان دچار سوءبرداشت شدهاند. اما حتی در غیر این صورت هم، هیچ ارزشی به این سادگیها به ضدارزش تبدیل نمیشود».
وی با انتقاد از اینکه ناشر این کتاب برای آن هزینه کرده و با این رفتارها، نه ناشران و نه نویسندگان توان ادامه کار ندارند، میگوید: «اگر دولتآبادی نتواند کتاب چاپ کند، پس چه کسی میخواهد این کار را بکند؟! آقای دری گفته بودند که صلاح نمیدانند این کتاب در ایران چاپ شود. میخواهم بدانم مگر آقای دولتآبادی چه نوشته که ایشان اینقدر احساس خطر کرده بودند؟»
پورمحسن هم البته امیدوار است که این کتاب در دولت جدید مجوز چاپ دریافت کند. وی با اشاره به اینکه دولتآبادی حتی حاضر بوده که با اصلاحات وارد بر آن کنار بیاید، میگوید: «خیلی بد است که یک کتاب ایرانی اول در خارج از کشور چاپ شود و بعد به ایران بیاید. باید این را بدانیم که کلنل هیچ چیزی را به خطر نمیاندازد. این رفتارها فقط چرخ فرهنگ ما را فلج خواهد کرد».
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد