16 - 03 - 2023
از گام آمریکا برای گسترش انرژیهای تجدیدپذیر تا تلاش برای دریافت مالیات از چین
«جهانصنعت»- مرکز پژوهشهای اتاق ایران در تازهترین گزارش خود تصویر جدید تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقهای محیط ژئواکونومیک ایران را ارائه کرده است. در بخش تحولات جهانی، تصویب ۳۶۹ میلیارد دلار اعتبار با هدف گسترش انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای پاک توسط آمریکا تبدیل به دغدغهای برای اروپا و ژاپن در زمینه شکلگیری جنگ بر سر یارانهها و ایجاد اختلال در صنایع سایر کشورها شده است. در ادامه انتقادات به عملکرد بایدن، مقامات این کشورها واشنگتن را به تبعیض علیه شرکتهای اروپایی و ژاپنی و زیر پا گذاشتن قوانین تجارت جهانی تحت نظارت سازمان تجارت جهانی متهم کردهاند. از سوی دیگر بهنظر میرسد دونالد ترامپ که شانس بالایی برای انتخابات ۲۰۲۴ این کشور داشته باشد، وعده داده در صورت برد، ضمن تغییر رویکرد در سیاستهای کلان این کشور، دست چین را از بازار آمریکا کوتاه کرده و با افزایش تعرفههای مربوط به این کشور، بودجه ساخت آمریکا را تامین کند. در تحولات منطقهای نیز باز هم ترکیه با سفر به کشور رقیب خود امارات متحده عربی و تلاش برای برگرداندن روابط به سطح عادی و ایجاد صلح خبرساز شده است.
تنشهای تجاری آمریکا و اروپا بر سر یارانههای سبز
در پی تصویب قانون کاهش تورم در تابستان گذشته توسط کنگره ایالاتمتحده، اخیرا حدود ۳۶۹ میلیارد دلار کمک بلاعوض وام و اعتبار مالیاتی با هدف گسترش انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای پاک در سراسر ایالاتمتحده در نظر گرفته شده است. از یک سو دولت جو بایدن امیدوار است تا با ارائه صدها میلیارد دلار یارانه به شرکتهای انرژی پاک یک انقلاب سبز را به راه بیندازد اما از سوی دیگر، این قانون تهدیدی برای ایجاد یک جنگ تجاری جدید نیز به شمار میرود. از زمان تصویب این قانون تعهد ۹۰ میلیارد دلاری به سرمایهگذاری برای پروژههای انرژی پاک در کشور از جمله در کارخانههای تولید پنلهای خورشیدی کارخانههای خودروهای الکتریکی و هاب باتری فراهم شده است. علاوه بر این شرکتها به ازای ساخت تجهیزات در داخل خاک آمریکا یا تامین قطعات و مواد معدنی مهم از داخل کشور یا از کشورهایی که ایالاتمتحده با آنها قرارداد تجارت آزاد دارد، پاداش دریافت میکنند.
این قانون شرکای تجاری ایالاتمتحده از جمله اروپا و ژاپن را نگران کرده است که اقدامات حمایتی آمریکا، منجر به وارد شدن آسیب به مشاغل جدید و سرمایهگذاری تجاری در برابر ایالاتمتحده شود. در همین راستا، اخیرا امانوئل ماکرون، رییسجمهور فرانسه گفت که قانون جدید آمریکا در زمینه انرژیهای پاک، تهدیدی برای تجزیه غرب به شمار میرود. مقامات اتحادیه اروپا همچنین واشنگتن را به تبعیض علیه شرکتهای اروپایی و زیر پا گذاشتن قوانین تجارت جهانی تحت نظارت سازمان تجارت جهانی متهم کردهاند؛ به ویژه در بخش خودروهای الکتریکی که در صورت تولید خودرو در آمریکای شمالی به شرکتها اعتبار مالیاتی کامل اعطا خواهد شد. از منظر کارشناسان اروپایی هر چند که IRA قانون خوشایندی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی است اما این قانون شامل یارانههای مخرب تجاری از جمله مقرراتی برای تولید در ایالاتمتحده است که طبق قوانین سازمان تجارت جهانی، ممنوع است.
متقابلا اتحادیه اروپا نیز در حال بررسی مجموعهای از یارانههای سبز است که با پیشنهاداتی برای کاهش قوانین سختگیرانه ارائه کمکهای دولتی این بلوک آغاز میشود. با این حال یارانههای متناظر در هر دو سوی اقیانوس اطلس نگرانیهایی را برانگیخته است که شرکتها خرید یارانهای انجام میدهند؛ دولتها را علیه یکدیگر بازی میدهند و از این طریق کسبوکار خود را در سودآورترین حوزه رونق میدهند. براساس نظر برخی از کارشناسان آنچه که در مورد ساختار یارانهها و اعتبارات مالیاتی جذاب است، این است که حجم آنها کاملا به میزان پاسخگویی مصرفکنندگان شرکتها و شرایط اقتصادی بستگی دارد. علاوه بر این، این نگرانی وجود دارد که اعطای یارانهها میتواند منجر به ایجاد اختلال در صنایع در هر دو سوی اقیانوس اطلس و بهطور بالقوه منجر به ظرفیت مازاد شود.
جهش تجارت ترکیه و روسیه با وجود تحریمها
اگرچه اتحادیه اروپا اخیرا در اولین سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین با اعمال تحریمهای جدید علیه روسیه که پیشبینی میشود بیش از ۱۱ میلیارد یورو از تجارت با روسیه بکاهد، موافقت کرد، اما چند کشور در اروپا هستند که با وجود تحریمهای غرب علیه روسیه از فرصت ادامه تجارت با روسیه سود بردهاند. ترکیه یکی از آن کشورها به شمار میرود. علیرغم اینکه ترکیه عضو ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا به شمار میآید از پیش اعلام کرده که به دلیل وابستگی به گاز طبیعی روسیه و همچنین به دلیل اینکه ترکیه مقصد مورد علاقه میلیونها گردشگر روس است، در تحریمهای اعمالشده علیه مسکو توسط ایالاتمتحده و اتحادیه اروپا شرکت نخواهد کرد.
آمار تجارت خارجی از ابتدای جنگ نشان میدهد که تجارت ترکیه با روسیه در سال ۲۰۲۲ به میزان قابلتوجهی افزایش یافته است. براساس دادههای موسسه آمار ترکیه حجم تجارت با روسیه که در سال ۲۰۲۱، ۷۳/۳۴ میلیارد دلار بود در سال ۲۰۲۲ به دو برابر افزایش یافته و به رقم ۱۹/۶۸ میلیارد دلار رسیده است. بخش عمده این مبادلات تجاری را واردات از روسیه تشکیل میدهد. نکته جالب آنکه در سال ۲۰۲۱ واردات از روسیه ۹۶/۲۸ میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۲۲ به رقم ۸۵/۵۸ میلیارد دلار افزایش یافت. در واقع روسیه با پیشی گرفتن از چین به بزرگترین شریک تجاری ترکیه تبدیل شده است. در همین راستا سهم ترکیه از صادرات روسیه از ۲ درصد به ۷ درصد افزایش یافته است. به همین ترتیب، صادرات ترکیه به روسیه، دو برابر افزایش یافته است و از رقم ۷۷/۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به ۳۴/۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. بیشترین افزایش واردات ترکیه از روسیه به نفت اختصاص دارد. در حالی که مسکو در پی اعمال تحریمهای غرب، با مشکلاتی در بازاریابی نفت خام تولیدی خود روبهرو بود، اقدام به انعقاد قراردادهای برد-برد با چین، هند و ترکیه و ارائه تخفیفهای ویژه به آنها کرد. در همین راستا، رسانههای ترکیه گزارش دادند که نفت اورال که در زمان شروع حمله روسیه به اوکراین به قیمت ۱۲/۶۰ دلار در هر بشکه معامله میشد، توسط ترکیه به قیمت ۸۰/۳۷ دلار خریداری شد. در پی همین امر، حجم نفت خام خریداریشده از عراق، نروژ و غرب آفریقا توسط ترکیه کاهش پیدا کرد و حجم واردات نفت خام ترکیه از روسیه در سال ۲۰۲۲ به دو برابر افزایش پیدا کرد.
براساس آخرین گزارش سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه واردات نفت ترکیه از روسیه که در اکتبر ۲۰۲۱ به ۱/۱ میلیون تن رسید در اکتبر ۲۰۲۲ به ۲/۲ میلیون تن افزایش یافت و سهم نفت روسیه از واردات ترکیه که در اکتبر ۲۰۲۱، ۶/۲۶ درصد بود، در اکتبر ۲۰۲۲ به ۷/۵۱ درصد افزایش یافت. نکته حائز اهمیت آنکه سهم کل واردات انرژی ترکیه در سال ۲۰۲۲، ۶/۹۱ درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش یافت و به ۱/۹۷ میلیارد دلار رسید که نشان میدهد ترکیه نه تنها نفت روسیه را برای تامین نیازهای انرژی خود وارد میکند بلکه آن را صادر میکند. واردات ارزان نفت از روسیه منجر به صرفهجویی ۲۸ درصدی در هزینههای ترکیه شده است که به دلیل مشکلات اقتصادی با بحران ارزی و کاهش ارزش لیر مواجه است.
شایان توجه است که در پی امتناع ترکیه از مشارکت در تحریمهای غرب علیه روسیه، لطف ولادیمیر پوتین به همتای ترک خود، رجب طیب اردوغان به نفت محدود نشد بلکه روسیه بازپرداخت بدهی حدود ۲۰ میلیارد دلاری گاز طبیعی شرکت دولتی BOTAŞ ترکیه را تا بعد از سال ۲۰۱۳ به تعویق انداخت. پوتین در نشستی در ماه اکتبر در حاشیه ششمین اجلاس سران کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز، ترکیه را قابل اعتمادترین مسیر برای انتقال گاز به اروپا دانست و پیشنهاد ایجاد یک هاب گاز اروپایی در ترکیه را ارائه کرد. شایان توجه است که در سال ۲۰۲۲، ۱۳۶۳ شرکت روسی در ترکیه اقدام به سرمایهگذاری مشترک با شرکتهای ترک کردهاند؛ امری که باعث کسب رتبه نخست روسیه در تعداد سرمایهگذاریهای مشترک خارجی در ترکیه شده است؛ این در حالی است که در سال ۲۰۲۱ تنها ۱۷۷ شرکت مشترک در ترکیه با سرمایه روسی تاسیس شده بود. عمده سرمایهگذاری روسها در بخش املاک و مستغلات و شرکتهای مشاورهای انجام شده است. اردوغان بارها اعلام کرده است که غلات و کود روسیه را میتوان از طریق ترکیه به کشورهای ثالث تحویل داد و این کشور به منظور هر نوع همکاری از جمله صادرات غلات روسیه به کشورهای فقیر اعلام آمادگی کرده است. در حال حاضر ترکیه به پناهگاه امنی برای روسهای ثروتمند تبدیل شده که به دلیل تحریمهای اعمالشده علیه روسیه مجبور به ترک کشورهای غربی شدند. در سال ۲۰۲۲ روسها بزرگترین گروه خارجی در ترکیه بودند که با مجوز اقامت زندگی میکردند؛ این در حالی است که در سال ۲۰۲۱، آنها حائز رتبه ششم بودند. علاوه بر این اخیرا اردوغان در تماس تلفنی با پوتین درباره ارسال منابع انرژی روسیه و راهاندازی اولین رآکتور در نیروگاه هستهای اکویو که توسط روسیه در جنوب ترکیه ساخته شده است، به مذاکره پرداختند.
ساختن آمریکا با مالیات چینی
ترامپ که از شانس بالایی برای انتخابات ۲۰۲۴ برخوردار است، اخیرا سیاست تجاری خود را با تمرکز بر ضربه زدن به چین رونمایی کرد. او وعده داد در صورت انتخاب شدن از چین مالیات میگیرد تا آمریکا را بسازد و بر تقویت تولید داخلی و در عین حال اعمال تعرفهها بر کالاهای وارداتی تمرکز میکند. در چارچوب سیاست تجاری جدید ترامپ، وابستگی ایالاتمتحده به چین با حذف امتیازات این کشور برای دسترسی به بازار آمریکا کاهش خواهد یافت؛ یک برنامه چهارساله برای حذف تدریجی واردات کالاهای اساسی از چین اتخاذ خواهد شد و ممنوعیت سپردن قراردادهای فدرال به هر شرکتی که بخشی از خط تولید خود را به چین برونسپاری میکند، در دستور کار قرار خواهد گرفت. ترامپ با حمله به بایدن، گفته است که «جو بایدن مدعی حمایت از تولیدات آمریکایی است اما در واقعیت، او همان برنامه جهانگرایان طرفدار چین را پیش میبرد که قلب صنعتی کشور ما را از بین برد. به بیان بسیار ساده، دستور کار بایدن این است که آمریکا مالیات میدهد تا چین ساخته شود اما دستور کار من، گرفتن مالیات (در قالب تعرفهها) از چین برای ساختن آمریکا خواهد بود». ترامپ در دوره ریاستجمهوری خود نهتنها چین که نظام تجارت جهانی را با پیچیدگیهای بسیاری مواجه کرد. او جنگ تجاری گستردهای را با چین آغاز کرد و روابط تجاری دو کشور را پیچیده ساخت. در صورت انتخاب مجدد او، باید منتظر افزایش شدید تنش در روابط چین و آمریکا بود.
اردوغان در پی منابع مالی امارات
اخیرا رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه به امارات متحده عربی سفر کرد، سفری که بخشی از استراتژی گستردهتر آنکارا برای پایان دادن به انزوای منطقهای و جذب کمکهای مالی از سوی کشورهای حوزه خلیجفارس برای اقتصاد آسیبدیدهاش بهشمار میرود. اردوغان در این سفر، مورد استقبال گسترده دشمن سابق خود، محمد بنزاید آلنهیان قرار گرفت. طی این سفر، دو کشور ۱۲ توافق تجاری، فرهنگی و دفاعی امضا کردند. اردوغان پیش از این سفر اعلام کرد «در این سفر هدف ما پیشبرد حرکتی است که با امارات متحده عربی آغاز کردهایم که اقدامات لازم برای بازگشت روابط به سطحی را که شایسته است انجام دهیم. گفتوگو و همکاری میان ترکیه و امارات اهمیت زیادی برای صلح و ثبات در کل منطقه ما دارد». شایان ذکر است که تنش در روابط میان دو کشور در سال ۲۰۱۶ زمانی به اوج خود رسید که ترکیه امارات را به حمایت مالی از کودتای نافرجام برای سرنگونی دولت اردوغان متهم کرد و ترکیه از قطر در مناقشه خود با کشورهای شورای همکاری خلیجفارس حمایت میکرد و امارات متحده عربی نیز روابط نزدیکتری با یونان و قبرس برقرار کرد و آنها را مورد حمایت خود قرار داد.
جالب آنکه اخیرا مقامات امارات سفر رییسجمهور ترکیه را به عنوان صفحه مثبت جدیدی پیش روی روابط دوجانبه بین دو کشور تلقی کرده و آن را عاملی برای ارتقای ثبات و رفاه در منطقه دانستند؛ این در حالی است که کمتر از دو سال پیش آنها خواهان شکلگیری جبهه جهانی علیه اقدامات جاهطلبانه ترکیه و تلاشهای اردوغان برای احیای امپراتوری عثمانی شده بودند. علاوه بر این امارات ماه گذشته قرارداد سوآپ ارزی ۵ میلیارد دلاری را با ترکیه امضا کرد که هدف از آن، حمایت از ذخایر ارز خارجی ترکیه است.
سرمایهگذاری ۳۴۶ میلیارد دلاری عربستان در حوزه صنعت
براساس سخنان اخیر معاون وزیر صنعت و منابع معدنی عربستان این کشور به منظور پیشبرد استراتژی توسعه صنعتی خود، تا سال ۲۰۳۰، ۳۴۶ میلیارد دلار در طیفی از صنایع سرمایهگذاری خواهد کرد. در کانون استراتژی توسعه صنعتی این کشور تولید سالانه ۸۰۰ هزار تن مواد شیمیایی تخصصی و ایجاد ۱۵ کارخانه برای تولید محصولات با فناوریهای مدرن و به ویژه ریزتراشهها قرار دارد. علاوه بر این افزایش ۳ برابری تولید صنعتی داخلی و ۲ برابر ساختن ارزش صادرات صنعتی و افزایش آن به ۵۵۷ میلیارد ریال بخش دیگری از اولویتهای استراتژی توسعه صنعتی عربستان هستند.
شایان توجه است که در استراتژی توسعه صنعتی عربستان ۱۵ حوزه دارای پتانسیل بالای صنعتی شناسایی شده است که از این میان ۴ پتانسیل اصلی عبارتند از: ایجاد و تقویت زنجیره تامین مطابق با استانداردهای بینالمللی، توسعه فضای کسبوکار صنعتی، ارتقای تجارت بینالمللی عربستان و توسعه و ترویج فرهنگ نوآوری و دانش. در راهبرد توسعه صنعتی عربستان افزایش تعداد کارخانهها تا سال ۲۰۳۵ به ۳۶ هزار کارخانه اولویت دارد که شامل سه کارخانه پیشرفته داروهای حیاتی و واکسنهای پزشکی، چهار کارخانه مونتاژ اجزای هواپیما و هشت کارخانه برای تولید فلزات هدفگذاری شده است. استراتژی ملی توسعه صنعتی در اکتبر ۲۰۲۲ توسط محمد بن سلمان و با هدف دستیابی به یک اقتصاد صنعتی با جذب سرمایهگذاری کمک به دستیابی به تنوع اقتصادی توسعه تولیدات داخلی و افزایش صادرات غیرنفتی مطرح شد. علاوه بر این بخش صنعت یکی از ارکان چشمانداز ۲۰۳۰ عربستان است. در همین راستا طی سالهای اخیر تعداد واحدهای صنعتی در این کشور رو به افزایش بوده است؛ به عنوان مثال تعداد موسسات صنعتی در عربستان در سال ۲۰۲۲ به ۱۰۶۴۰ واحد صنعتی رسید.
خط کشتیرانی جدید عربستان به هند و عراق
اخیرا اداره بنادر عربستانسعودی اعلام کرد که با راهاندازی یک سرویس جدید کشتیرانی به بندر ملک عبدالعزیز دمام اضافه کرده است که آن را به هند و عراق مرتبط میکند. هدف از آن بهبود شاخص اتصال شبکه ناوبری دریایی با خدمات حملونقل بینالمللی و خطوط کشتیرانی و همچنین در راستای اهداف استراتژی ملی عربستان در زمینه حملونقل و خدمات لجستیکی است که این کشور را به عنوان یک مرکز لجستیک جهانی و مرکز اتصال سه قاره تبدیل میکند. مسیر جدید با ظرفیت حمل ۹۲۹ کانتینر استاندارد بندر ملک عبدالعزیز را به بندر موندرا در هند و بندر ام قصر عراق متصل میکند. شایان توجه است که مقامات عربستان در ژانویه پنج سرویس جدید کشتیرانی را تصویب کردند که این کشور را به ۴۳ بندر بینالمللی متصل میکند. این پنج سرویس جدید به منظور حمایت از ترافیک تجاری، تقویت سیستم واردات و صادرات ملی و همچنین ارائه گزینههای جایگزین برای واردکنندگان صادرکنندگان و نمایندگان حملونقل پیشبینی شده است. این پنج سرویس جدید در سه بندر عربستانسعودی، یعنی بندر جده، بندر ملک عبدالعزیز در دمام و بندر تجاری جبیل راهاندازی شدهاند.
کمک مالی ۳/۱ میلیارد دلاری چین به پاکستان
اخیرا وزیر دارایی پاکستان اعلام کرد که پاکستان به زودی مبلغ ۳/۱ میلیارد دلار از بانک صنعتی و بازرگانی چین به منظور کمک به تقویت ذخایر ارزی خود دریافت خواهد کرد. این پول در سه مرحله دریافت خواهد شد؛ پولی که برای پاکستان که با بحران تراز پرداخت مواجه است و ذخایر ارزی بانک مرکزی آن به سطحی کاهش یافته که به سختی قادر به پوشش سه هفته واردات است، حائز اهمیت بسیاری است. پاکستان تاکنون ۷۰۰ میلیون دلار از چین برای کمک به افزایش ذخایر ارزی خود وام دریافت کرده است. شایان توجه است که پاکستان به منظور کاهش شکاف مالی خود در سال مالی جاری که در ژوئن به پایان میرسد به ۵ میلیارد دلار فاینانس خارجی نیاز دارد و پاکستان امیدوار است پس از امضای قرارداد اسلامآباد با صندوق بینالمللی پول در آینده نزدیک منابع مالی خارجی بیشتری به پاکستان وارد شود. صندوق بینالمللی پول از اوایل ماه گذشته در حال مذاکره با پاکستان است که در صورت تایید هیاتمدیره آن بیش از یک میلیارد دلار از کمک مالی ۵/۶ میلیارد دلاری که در سال ۲۰۱۹ توافق شده بود، به این کشور اعطا خواهد شد.
رشد تولید ناخالص داخلی امارات فراتر از پیشبینیها
اخیرا مقامات امارات اعلام کردند که تولید ناخالص داخلی امارات در سال ۲۰۲۲، رشد ۶/۷ درصدی یافته است؛ این در حالی است که صندوق بینالمللی پول، رشد اقتصاد امارات در سال ۲۰۲۲ را ۱/۵ درصد پیشبینی کرده بود. نکته حائز اهمیت آنکه اخیرا براساس نظرسنجی انجامشده از اقتصاددانان، اقتصاد شش کشور شورای همکاری خلیج فارس در سال جاری به نصف نرخ سال ۲۰۲۲ کاهش خواهد یافت. همچنین درآمدهای نفتی تحت تاثیر انتظارات کاهش متوسط نرخ رشد جهانی قرار خواهد گرفت.
افزایش سرمایهگذاری مستقیم خارجی در کشورهای مشترکالمنافع
براساس گزارش اخیر بانک توسعه اوراسیا (EDB)، سرمایهگذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مشترکالمنافع تا اواسط سال ۲۰۲۲ به ۶/۴۴ میلیارد دلار رسید. حدود ۸۰ درصد از این حجم به سرمایهگذاران روسی اختصاص دارد؛ قزاقستان با سرمایهگذاری ۸/۱۰ میلیارد دلار، ۳/۲۴ درصد از کل سرمایهگذاری خارجی را جذب کرده است. هر چند که کشورهای مستقل مشترکالمنافع در قالب فعلی شامل ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است اما در اهداف گزارش EDB گرجستان نیز گنجانده شده است.
در سال ۲۰۲۲، سرمایهگذاری متقابل کشورهای مستقل مشترکالمنافع با چین، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال افزایش بوده که حاکی از توسعه روابط سرمایهگذاری و همکاریهای تجاری و اقتصادی بین آسیای مرکزی آسیای شرقی و کشورهای حاشیه خلیج فارس است. براساس تحلیل EDB اولین دوره رشد سرمایهگذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مستقل مشترکالمنافع در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بود که حجم این سرمایهگذاریها از ۸/۳۵ میلیارد دلار به ۸/۵۴ میلیارد دلار افزایش یافت. دومین دوره قابل توجه رشد سرمایهگذاری مستقیم خارجی متقابل مربوط به سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ میشود که از ۴/۳۶ میلیارد دلار به ۹/۴۴ میلیارد دلار رسید.
اما حجم سرمایهگذاریها تا پایان سال ۲۰۲۱ با اندکی کاهش به ۳/۴۴ میلیارد دلار رسید؛ هر چند که در اواسط سال ۲۰۲۲ مجددا به ۶/۴۴ میلیارد دلار افزایش یافت.بهطور کلی این ارقام نشاندهنده ثبات سرمایهگذاری منطقهای است. براساس دادههای EDB روسیه همچنان بزرگترین سرمایهگذار اصلی در منطقه CIS است و تا اواسط سال ۲۰۲۲، ۲/۷۹ درصد از سرمایهگذاریهای متقابل کشورهای مستقل مشترکالمنافع، به روسیه اختصاص داشت و در رتبه دوم قزاقستان با ۵/۹ درصد و آذربایجان با ۴/۸ درصد، در رتبه سوم قرار دارند.
قزاقستان پیشروترین کشور در جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی متقابل در کشورهای مستقل مشترکالمنافع است. براساس نتایج نیمه اول سال ۲۰۲۲ سهم قزاقستان در جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی متقابل ۳/۲۴ درصد بوده است. آذربایجان یک سرمایهگذار فعال در منطقه است. حجم سرمایهگذاری خارجی صادرشده از آذربایجان ۷/۶ درصد از تولید ناخالص داخلی آن است؛ در حالی که این رقم برای روسیه ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی است؛ امری که حاکی از افزایش پتانسیل سرمایهگذاری شرکتهای آذربایجانی و گسترش آنها در بازارهای سایر کشورهای CIS است. پس از آنها ازبکستان (۱/۲۰ درصد) و بلاروس (۶/۱۲ درصد) قرار دارند. در این میان، ازبکستان بیشترین حرکت صعودی از ۷/۱۱ درصد به ۱/۲۰ درصد را در زمینه بهبود فضای سرمایهگذاری دارد. اوکراین که عملا در سال ۲۰۱۴ از زمره کشورهای مستقل مشترکالمنافع خارج شد، با کاهش سه برابری سرمایهگذاری متقابل کشورهای مستقل مشترکالمنافع از ۱۲ درصد به ۴ درصد مواجه شده است؛ به نحوی که در اوایل سال ۲۰۲۱، پیش از تهاجم روسیه، اوکراین با رشد تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه کمتر از بلاروس و با جمعیتی چهار برابر بیشتر، به فقیرترین کشور اروپای شرقی تبدیل شد.
علاوه بر قزاقستان که تا اواسط سال ۲۰۲۲، ۵۳ درصد از سرمایهگذاری مستقیم خارجی روسیه در منطقه اوراسیا و ۳۰ درصد از سرمایهگذاری مستقیم خارجی روسیه در کشورهای مستقل مشترکالمنافع را به خود اختصاص داده بود، سرمایهگذاران روسی، سرمایهگذاریها در ازبکستان و آذربایجان را به شدت افزایش دادند. در واقع از سال ۲۰۱۸، سرمایهگذاری روسیه در ازبکستان ۱/۲ برابر و در آذربایجان ۷/۱ برابر افزایش یافته است.
لوک اویل روسیه، بزرگترین سرمایهگذار در منطقه است که حضور خود را در پروژه نفت و گاز شاهدنیز آذربایجان دوچندان کرده است. شرکتهای روسی لوک اویل و گازپروم (به همراه گازپروم نفت) بیش از ۴۰ درصد از کل حجم سرمایهگذاری مستقیم خارجی در کشورهای مستقل مشترکالمنافع را انجام دادهاند. مجموع حجم سرمایهگذاری مستقیم خارجی ایران در کشورهای مستقل مشترکالمنافع در سال ۲۰۲۲ به ۸/۱ میلیارد دلار رسید که عمده آن در آذربایجان انجام شد. علاوه بر آذربایجان، ایران همچنین در ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، روسیه و خارج از EAEU در تاجیکستان سرمایهگذاری انجام میدهد. هر چند که متقابلا سرمایهگذاریهای کشورهای مستقل مشترکالمنافع در ایران هنوز اندک است. از سوی دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیشتر دریافتکننده سرمایهگذاری مستقیم خارجی از کشورهای مستقل مشترکالمنافع و عمدتا روسیه هستند تا سرمایهگذار در کشورهای این منطقه.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد