از نیم‌‌خط به نقطه و سپس حذف

محمد‌صادق جنان‌صفت
روزی روزگاری بود که ایرانیان در صدر کشورهای منطقه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم قرار داشتند. گسترش بازار مصرف در ایران و نیز راهبرد جایگزینی واردات سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را به هم پیوند می‌داد و راه ورود سرمایه‌گذاری خارجی باز شده بود. در روزگاری که عربستان و ترکیه در اقتصاد چیزی نبودند کارخانه‌داران غربی به خوزستان آمده و شرکت‌های کشت و صنعت‌ها را راه‌اندازی کردند. با پیروزی انقلابیون در سال‌1357 و استیلای نگاه تضاد با غرب و سپس جنگ با عراق به مدت 10‌سال اقتصاد ایران را از پیوستن به کاروان جهانی‌شدن دور کرد. بعد از فرو نشستن آتش جنگ و در حالی‌ که انتظار می‌رفت اقتصاد ایران دوباره در مسیر جذب سرمایه‌گذاری خارجی قرار گیرد اما آنچه نصیب شد کارکردهای یوزانس و فاینانس بود که سرمایه‌گذاری مستقیم به‌حساب نمی‌آیند. مبارزه سیاسی در داخل برای کسب قدرت نهفته در نهاد دولت گونه‌ای پیش رفت که مخالفان جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به اصل‌81 قانون اساسی گره زدند و راه ورود سرمایه‌گذاری خارجی تنگ و باریک شد. مجلس ششم قانونگذاری در یک روند فرسایشی توانست قانون تازه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی را از صخره شورای نگهبان عبور دهد اما راه را باز نکرد. در دهه90 و در حالی‌ که تحریم اقتصادی اوباما و ترامپ ایران را در منگنه قرار داده سرمایه‌گذاری خارجی در ایران از نیم‌خط به نقطه رسیده که امکان حذف آن بیشتر از همیشه است.
سرمایه‌گذاران بین‌المللی هرگز سرمایه‌های خود را به جایی نمی‌برند که در آنجا معلوم نیست دولت چقدر قدرت دارد و چقدر می‌تواند سرمایه‌ها را تضمین کند. به همین دلیل است که سرمایه جذب‌شده در ایران بنابر آمار ارائه‌شده از سوی وزیر اقتصاد تنها 700‌میلیون دلار بوده است. ترکیه و عربستان 12 و 10‌میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند.
سیاستمداران تراز جمهوری اسلامی تصور ناپخته‌ای از روزگار امروز دارند و باور دارند یا خود را به این باور نادرست سنجاق کرده‌اند که خارجی‌ها باید منت ایران را بکشند تا ما اجازه دهیم به ایران بیایند. این تصور نادرست روزنه‌ها را با توجه به داستان ادامه‌دار تحریم و نیز عدم عضویت در اف‌ای‌تی‌اف هر روز کوچک و کوچک‌تر خواهد کرد و روزی می‌رسد که ایران از یاد سرمایه‌گذاران بین‌المللی می‌رود. هنوز شاید از نیم‌خط جذب سرمایه‌گذاری خارجی تا تبدیل شدن به نقطه چیزی باقی‌مانده باشد و نباید این را از دست داد. مهم‌ترین کار تغییر ذهنیت است که تصور می‌کند ایران همیشه در یادها می‌ماند.